In dépôt

Woensdag 9 juni

Officieel moesten van mijn barak (van ruim tweehonderd zieken) gisteren slechts drie op transport. Er zijn er eenentwintig gegaan, dus achttien zieken, die ‘vrijwillig’ zijn gegaan, omdat familieleden waren opgeroepen ongeacht of zij familieleden in het ziekenhuis hadden. Van bevoegde zijde is vandaag officieus meegedeeld, dat in de eerstvolgende vijf weken geen transporten meer zullen gaan. Een zucht van verlichting gaat door het kamp, maar op de achtergrond blijft het wantrouwen aanhouden, waarmee de verklaringen en toezeggingen der Duitse autoriteiten gewoonlijk worden ontvangen. De commandant heeft gisteren druk met dr. Spanier geconfereerd.

De tien mannen, die gisteren uit de s-wagen zijn gehaald, zijn onder geleide van drie grüne Polizisten per auto naar Assen gebracht en daar weer in de transporttrein gezet. Toen commandant Gemmeker de vlucht gemeld werd, had hij de bedreiging geuit, dat er bloed zou vloeien.

Men heeft blijkbaar de indruk willen wekken, dat deze tien mannen

[p. 36]

op de heide gefusilleerd zouden worden en aldus schrik en ontsteltenis in het kamp teweeg willen brengen, teneinde de zucht tot ontvluchten voorgoed te bedwingen. De vluchteling is niet gevonden. Er wordt druk gegist over de reden van de stopzetting van de transporten: 1. behoefte aan spoorwegmaterieel in verband met het komende offensief der geallieerden; 2. aanwending van de vrijkomende wagens voor het vervoer van Arische werkkrachten naar Duitsland; 3. een vroeger genomen besluit om veertigduizend Joden in Nederland te houden; 4. behoefte aan spoorwagens voor het vervoer van Franse en Belgische Joden naar Westerbork voor doorzending naar het Oosten. Zo werkt de fantasie in Westerbork. In verband met laatstgenoemde veronderstelling wordt in od-kringen gezegd, dat de od-ers naar België zullen worden gezonden voor het ophalen van Joden. Men discuteert er over de vraag of men zal gaan of niet. De meningen zijn verdeeld.

Een Jood, een zekere Bonewit, die aan de Moerdijk heeft gewerkt, is in het ziekenhuis opgenomen, in barak 82. Hij is aan de schouder gewond geraakt, naar Vught teruggebracht juist op de dag dat zijn vrouw en kind op transport werden gesteld en heeft bewerkstelligd dat hij met hen mee werd gezonden naar Westerbork. Een bofferd. Hij heeft mij omtrent de Moerdijk een boekje opengedaan. Tien weken geleden werden voor de Moerdijk vijfhonderd krachtige mannen aangewezen, drie weken geleden opnieuw vijfhonderd man voor het gebied van Gouda en Zwijndrecht, voor het maken van tankvallen en bunkers. Zij zijn daarheen vertrokken in gestreepte gevangeniskleren. Zij werken er van 's morgens half zeven tot 's avonds half zeven onder het toezicht van Hollandse ss, die in torens de wacht betrekken, om zo te zeggen aan de lopende band. Het werk bestaat in het uitgraven van zware kleigrond. Wie tegen de werkdiscipline zondigt, komt op rapport en < wordt > veroordeeld tot een dracht zweepslagen op het zitvlak; hij moet zelf aftellen; de keren dat hij overslaat worden niet meegeteld. Een der ergste gevallen is het volgende: een Jood, die niet mee kon komen, werd bevolen twee kruiwagens gevuld met klei een bunker op te rijden. Hij viel, kreeg een gapende hoofdwonde; desondanks kreeg hij een dracht zweepslagen. Het komt voor, dat bij wijze van straf het eten wordt ingehouden. Het eten bestaat uit een derde rantsoen brood per dag met veertig gram boter en veertig gram worst en een rantsoen dunne bieten- of koolsoep. De schafttijd bedraagt een half uur en in deze tijd moeten de mannen hun soep, midden in de klei, nuttigen. 's Avonds na het appèl moeten zij hun broodrantsoen aan de keuken afhalen, hetgeen soms tot acht uur duurt. Eén zondag in de vier weken vrij. Joden regelen de interne zaken van het kamp, een Joodse dokter behandelt hen, die op het werk gewond worden. Gewonden en zieken worden naar Vught teruggezonden, dat

[p. 37]

direkt voor plaatsvervangers moet zorgen. Na het avondeten gaan de mannen uit eigen beweging direct naar bed, teneinde de vermoeienis van de zware arbeid te boven te komen en mee te kunnen. Een bijzonder geval, dat zich voordeed, was het volgende: op een dag werd het prikkeldraad op een bepaalde plaats doorgesneden bevonden. Om half drie des middags werd in stromende resen appèl gehouden en de gevangenen medegedeeld, dat zij tot half negen op de appèlplaats zonder eten zouden moeten blijven, tenzij de daders zich meldden. Na een poos begonnen Joden tegen de straf te morren en brachten de daders bij de ss aan. Laatstgenoemden werden als afschrikwekkend voorbeeld zwaar getuchtigd. Bonewit heeft drie weken aan de Moerdijk gewerkt. Toen hij in Vught terugkwam en om zijn civiele kleren vroeg, kon men hem die niet teruggeven: zij waren er niet meer. Hetzelfde was het geval met de anderen. Hij moest in wat onderkleren naar Westerbork worden vervoerd. Hij is verbolgen over de houding van de leden van de Joodse Raad te Vught, die hem hadden voorgespiegeld dat hij het aan de Moerdijk beter zou hebben dan in het kamp te Vught. Hij verklaarde, dat de mannen, die naar de Moerdijk waren gezonden, de verzekering hadden ontvangen dat hun vrouwen en kinderen ‘gesperrt’ zouden blijven zolang zij aan de Moerdijk tewerk waren gesteld, en later de schriftelijke mededeling hadden gekregen, dat hun vrouwen de kinderen in een ‘Heim’ zouden onderbrengen en weer naar Vught terugkeren. Intussen is het familieverband officieel opgeheven. Sedertdien zijn vele van deze vrouwen en haar kinderen naar het Oosten op transport gesteld.

Vandaag een gekookt ei gehad. Bericht uit Amsterdam, dat er zo goed als geen boter en kaas, noch vruchten of vis zijn te krijgen.