In dépôt

Woensdag 2 juni

Sedert een paar weken krijg ik een door mijn stationsarts en dr. Spanier getekend briefje, dat mij recht geeft, buiten het ziekenkamp, dat van de rest van het kamp door prikkeldraad is afgescheiden, ziekenbezoeken te brengen in woonbarakken. Aldus kon ik het kamp in ogenschouw nemen en mij van verschillende omstandigheden op de hoogte stellen, ook allerlei mensen ontmoeten. Dit ter verklaring, hoe het komt dat ik over bepaalde dingen aantekeningen in mijn dagboek kan maken.

Een aantal gedoopten van voor 1 januari 1941, die tevens gemengd gehuwd

[p. 24]

zijn, is vanmorgen naar Amsterdam teruggezonden. Gedoopten van na 1 januari 1941 zijn gisteren ‘abgeschoben’ naar het Oosten. Aus der Fünten is weer hier. Gevolg: verscherping van het regiem: Hij vond Westerbork te veel de indruk maken van vakantie-oord; maar het was werkkamp. De Joden in de woonbarakken moeten voortaan om half zes opstaan. De mannen tot vijftig afzonderlijk, en die van vijftig tot zestig jaar, zullen voortaan militairement worden behandeld: in rijen van drie naar het werk, met handhaving van behoorlijke afstand. Vrouwen van zeventien tot vijfendertig jaar worden ingedeeld bij de heideploegen tot het trekken van heide. Zij die ouder zijn dan vijfendertig jaar zijn of worden ingedeeld bij het peloton vrouwen, dat van acht tot twaalf en van twee tot vijf in de centrale keuken dicht opeen geplakt aardappels zit te jassen. Iedereen moet werken, om de luiheid tegen te gaan. De kinderen van tien tot zeventien jaar, die niet bij andere diensten zijn ingelijfd, moeten voortaan steentjes rapen. Gewerkt moet er worden. Verzending van de was naar huis is de kampbewoners voorlopig verboden. Men vreest, dat zij hun overtollige kledingstukken naar huis zullen zenden sinds het de transportabelen verboden is, mee in de wagon hun rugzakken te nemen, die thans achterblijven. Stemming in het kamp wordt hoe langer hoe somberder. Het wantrouwen ten opzichte van en de vrees voor Polen groeien, sinds de Joden zo schunnig worden geëxpedieerd. Onder de weinige intellectuelen, die zich totdusver in het kamp bevinden, heerst de overtuiging, dat Polen het eind van alles betekent, dat de Joden de martelgang niet volhouden indien de oorlog nog lang aanhoudt. Zelfs zijn er Joden, die betwijfelen of Duitsland de oorlog wel verliest en de geallieerden de oorlog winnen. Zij missen de lichamelijke training om vertrouwen te koesteren in hun uithoudingsvermogen. De handarbeiders en de negocianten, die gewend zijn aan zware lichamelijke arbeid en stevige spieren hebben, hebben méér zelfvertrouwen. Maar ook onder hen is de stemming de laatste tijd gedaald. Vermoedelijk houdt dit ook verband met het versnelde tempo van de deportatie. Iedereen loopt met een lang gezicht rond: geen lach breekt de spanning meer.

Vandaag weer grote schoonmaak: Stabarzt Mayer wordt voor een inspectie verwacht, voor de zoveelste keer. Alle dozen op de bankjes moeten overal tot één doos worden gecomprimeerd, de dozen netjes geplaatst, de bedden worden keurig gericht, papieren weggeruimd, hoeden van de wand weggehaald, wandelstokken verdekt opgesteld. Maar: de grond is roetzwart (omdat er haast nooit warm water, nooit zeep op komt), het ontbijt en de schoonmaak vallen samen, de dekens stinken van het stof (omdat ze nooit worden gelucht of uitgeklopt), de slopen zijn smoezelig (omdat ze te weinig worden vernieuwd), de vensterglazen lijken matglas

[p. 25]

(omdat zij vrijwel nooit worden gelapt), en wij, de patienten, stinken (omdat wij te weinig verschoning hebben en te weinig worden gewassen), evenals de broeders (omdat zij hun jassen te weinig verschonen). Alles voor de façade. In de grote woonbarakken hebben de leiders de vrouwen, die niet zijn ingedeeld bij het dagelijkse peloton aardappelpitsters, bevolen, een kistje met aardappelschillen op haar schoot te nemen en te doen alsof zij schillen voor het geval de hoge autoriteiten komen. Façade. Wie niet werkt, wie luiert, gaat op transport.