Sarina. De moeder van de kontraktanten

[p. 15]

Lin

Lin richt zich op. Haar handen gaan automatisch naar haar rug, die ze als twee steunen op haar heupen plaatst. Ze kijkt van een afstand naar haar huis. De deur is nog dicht, hoewel de school al uit is. Ze ziet kinderen die flink doorlopen, maar ook enkelen die slenteren. Die beseffen nog niet hoe hard het leven is. Ze weten niet, dat hun moeders wachten op die paar kleine handjes die een grote hulp zijn. Een pond koffiezaad erbij betekent drie centen meer. Drie maal vier is twaalf centen. In feite werken de kinderen voor hun eigen onderhoud. Lin gaat door met werken. Haar handen gaan vlug van de ene tak naar de andere. Gelukkig zijn er dit jaar volle takken, daardoor hoeft ze zich niet zo vaak te verplaatsen.

‘Ik had mijn kinderen graag anders zien opgroeien. Ik had ze wat gezellig spelen gegund. Het leven is haast nooit zo als je het je voorgesteld had’, denkt ze.

Ze heeft altijd verlangd samen met haar man te kunnen werken. Nu staat ze tussen andere vrouwen koffie te plukken terwijl haar man naar de fabriek is. Zij moet zelf de zak met koffie tillen als die vol is. Gelukkig is Lieuw wat opgeschoten. Hij is een hele hulp. Over een jaar of twee is dat ook afgelopen. Dan moet hij trouwen en misschien ook naar de fabriek toe. De fabriek is de enige plaats waar je wat meer kan verdienen om het gezin te onderhouden.

Lin en haar broer zijn op deze plantage geboren. Samen

[p. 16]

hebben ze hun moeder geholpen met koffie plukken. Hoewel haar broer getrouwd is met een meisje van deze plantage, is hij toch vertrokken naar Leliëndal. Omdat hij daar andere werk kon gaan doen.

‘Ik pluk nog steeds koffie’, prevelt Lin, ‘er is geen ander uitzicht. Elke dag hetzelfde beeld. Om vier uur opstaan, waterputten, koken, opruimen’.

Het hele huishouden moet 's morgens gedaan worden, want 's avonds vallen alle ogen gelijk na het baden en eten dicht. Alleen op de zondag kan iets anders: iets langer in bed blijven en met elkaar praten of uitgaan. Haar man gaat af en toe naar vrienden en soms gaat hij haar broer opzoeken. Lin gaat niet graag mee. Ze voelt zich de laatste tijd een beetje moe en rust dan liever wat uit. Daarnaast is er nog heel wat werk dat door de week blijft liggen. De kleren van de kinderen moeten vaak hersteld worden en soms moet er een hemdje bij gemaakt worden. Haar groentetuin staat wel vlakbij, maar aarde bijzetten neemt tijd in beslag.

‘Dag ma.’

Ze schrikt ervan.

‘Waarom moet ik steeds dromen tijdens het werk’, denkt ze.

‘Dag schatjes.’

Ze strijkt ze alle vier over het hoofd.

‘Hebben jullie iets te eten gevonden?’

‘Ja ma, beschuit. Het was erg lekker’.

Ze praten allen tegelijk.

‘Zo’, onderbreekt Lin hen, ‘dat is fijn. Nu gaan we het werk verdelen’.

[p. 17]

Ze krijgen alle vier een taak en beginnen vol goede moed. Je hoort alleen voetstappen op de droge bladeren en af en toe een tak kraken. Dan komt er een waarschuwend geluid: ‘De takken mogen niet breken’.

Lin houdt niet van problemen. Als er een tak afbreekt en de opzichter dat ziet, krijgt ze een heleboel heibel met hem. Soms haalt hij wat van het loon af. De kinderen moeten voorzichtig plukken.

‘Als je er niet bij kan moet je de ladder pakken. Ako, help je broertje even. Hij mag niet klimmen’.

Zo gaat het verder tot de zon onder is. Dan moeten de zakken naar de loods toe. Ako draagt er één en de kleintjes helpen moeder met de andere. Even wachten tot de zakken gewogen zijn, daarna gaan ze naar huis. Ze lopen over het weggetje tussen de bomen.

‘De dag is haast om’, denkt Lin.

Zover je ogen kunnen zien staan er koffiebomen. Ik ben er tussen geboren en het heeft er veel van dat ik er ook tussen zal sterven. Ouwe Tjoe heeft ook niets anders gekend. Nu kan ze nauwelijks op haar benen staan. Oma Tjoe past nu op de kinderen van de moeders die gaan werken en dat zijn er veel. Als kinderen niet meer tegen de borst gedragen kunnen worden en nog niet kunnen oogsten, mogen ze niet naar het veld. Vrouwen moeten werken, zij staan ook onder contract.

Lin slaakt een zucht als ze haar huis binnen stapt. Het is een verlichting voor haar, dat ze nu iets voor zichzelf of voor haar gezin kan doen.

‘Ako haal jij de baby bij oma Tjoe, dan zijn we al een stuk verder als papa thuis komt’.

[p. 18]

‘Pa, papa!’ roepen de kleintjes.

Lin steekt het vuur onder de pot aan. De petroleumdamp vult de keuken.

‘Sawsin Lin, Hawmaw?’

Lin zit op haar hurken voor de stoof. Ze kijkt even op ‘Goed’, zegt ze met een glimlach. ‘Het is altijd weer goed, terwijl ik me steeds slechter voel’, denkt ze.

‘Hoe is het geweest vandaag?’

‘Wat het werk betreft is het altijd hetzelfde. Elke dag voor dag en dauw kilometers lopen naar de fabriek. Elke dag moet de suiker gekookt worden dus elke dag dezelfde hitte. Elke dag zweetdruppels’, klaagt vader.

Hij trekt zijn hemd uit en gaat zich buiten wassen.

Lin kijkt hem na.

Ze denkt: ‘Er is iets ongewoons met mijn man. Hij klaagt immers nooit’.

Als Ako met de kleine binnenkomt, neemt ze die van hem over. Even later schept vader de kommen vol met rijstsoep Tjoek en kunnen ze allen eten.

‘Heerlijk’, zegt vader na enkele minuten, terwijl hij naar de pot loopt om zijn kom weer te vullen.

Als hij terug loopt zegt hij, ‘Lin!’

Lin kijkt met een ruk op alsof ze een gesprek verwacht. Vader gaat er rustig bij zitten.

‘Ik loop al enkele dagen te denken aan een oplossing. Het werk hier is maar niets. We moeten te hard werken voor maar heel weinig geld. En de kinderen zie ik graag anders. Ze hebben geen toekomst hier.’

Moeder knikt instemmend.

‘Ik hoorde van een van de mannen tijdens het werk dat de

[p. 19]

winkelier van Mon Souci zijn winkel wil verkopen’, gaat vader verder.

‘Als de koper honderd gulden wil betalen voor de spullen die er staan kan de rest afgelost worden. Ik vraag me af of we dat geld ergens ter leen zouden kunnen krijgen. Misschien zou jij zondag naar je broer kunnen gaan en ik ga dan naar die neef van mij in Alliance. Als het lukt zullen we hard moeten werken om de schulden te betalen, maar onze kinderen hebben dan tenminste een betere toekomst’. ‘Honderd gulden’, zegt Lin langzaam, terwijl ze de baby neerlegt. Dan loopt ze naar de kamer.

‘Je hebt nog niet gezegd hoe je het vindt, Lin’ roept vader haar na.

Even later komt ze de voorkamer binnen met een blikje in haar hand. Ze reikt het hem aan.

‘Wat is het?’, vraagt vader.

‘Doe het open en tel het’, zegt Lin, ‘hopelijk is het genoeg’.

‘O’, roept hij en kijkt haar met verbaasde, maar ook vragende ogen aan. Dan begint hij te tellen.

‘Bijna tweehonderd gulden’, zegt hij.

‘Is dat genoeg?’, vraagt Lin.

‘Meer dan genoeg vrouw. Hoe heb je het klaar gespeeld?’ ‘Ik moest steeds aan de toekomst van de kinderen denken. Hoewel ik niet weet op welke wijze dat moet. Daarom zet ik elke week wat in het blikje en doe het verder zuinig aan.’ De kinderen kijken met vragende ogen naar vader en moeder. Vader kijkt de kinderen sprakeloos aan.

Hij slaat zijn handen in elkaar en zegt tegen Lieuw: ‘Ako jij bent al groot. Over enkele jaren zal je gaan trouwen.

[p. 20]

Jouw toekomst en die van je kinderen ligt aan jouw harde werklust en de spaarzin van je vrouw. Over enkele maanden zullen wij verhuizen naar de plantage Mon Souci, waar we een winkel zullen beheren. Als we een deel van het geld sparen, kan jij over twee of drie jaren je eigen winkel hebben. We zullen in Mon Souci erg hard moeten werken, maar we werken dan voor onszelf.’

Lin kan het niet laten haar man als een kind op het voorhoofd te kussen.

‘Hij lijkt wel een kind, dat een snoepje gekregen heeft’, denkt ze.

‘Wat ben ik gelukkig met zo'n man en zulke kinderen. Over een week hoef ik geen koffie meer te plukken.’

‘We zullen blijven sparen, want sparen is toekomst’, hoort ze haar man zeggen.

Ze pakt de twee kleinsten die al in slaap gevallen zijn en legt ze op de slaapmatten.

‘De kinderen moeten naar bed. Morgen is er weer een dag.’ ‘Ja’, zegt vader, ‘een nieuwe dag. Ik zal vroeg uit huis gaan, maar de andere richting op.’

De volgende morgen als de kinderen naar school zijn en vader naar Mon Souci vertrokken is, loopt Lin tussen de koffiebomen. Ze groet de vrouwen die hard aan het plukken zijn.

Ze heeft hier familieleden gemaakt, lief en leed met hen gedeeld. Nu staat ze op het punt van vertrek. Een betere toekomst tegemoet, maar ook een nieuwe omgeving met nieuwe buren. Zullen die ook als haar familie zijn? Misschien voor haar kinderen? Ze hoopt het van harte. Echte

[p. 21]

tantes en ooms heeft ze niet in Suriname. Haar vader en moeder kwamen als contract arbeiders uit China. Voor hen lag hier een nieuwe toekomst.

In China was er geen werk voor hen. Hier was werk en ze waren tevreden en gelukkig. Maar de tijden veranderen. Nu zijn er scholen. De kinderen leren lezen en schrijven. Lin heeft alleen haar naam leren schrijven van een opzichter die langs kwam om ze dat te leren. Haar moeder maakte altijd een kruisje als ze haar geld moest ontvangen. Op de lijst prijkten dan een heleboel kruisjes. Moeder wist wel in het Chinees te schrijven maar dat kon de opzichter natuurlijk niet lezen. Moeder had geen tijd om haar Chinees te leren schrijven. Ze is erg blij dat er nu een school is, zodat haar kinderen dit probleem niet meer hebben.

‘Als vader en moeder deze dag konden meemaken; wat zouden ze blij zijn’, denkt Lin. ‘Een winkel. Alleen rijke mensen hebben een winkel’, herinnert zij zich de woorden van haar buurvrouw enkele weken geleden.

‘Ben ik rijk?’, vraagt Lin.

De koffiebomen antwoorden niet. Ze staan met hun takken vol bonen. Ze willen geplukt worden.

‘Neen’, beantwoordt Lin haar eigen vraag.

‘Ik ben alleen verstandig geweest en wijs. En die wijsheid leert de natuur ons’.

‘De zon en regen geven de juiste warmte en water. Niet te veel niet te weinig. Genoeg om de koffie te laten rijpen. De rest spaart ze op.’ Dat heeft haar moeder gezegd en Lin heeft het goed onthouden. Spaarzaam zijn is wijs zijn en daarin ligt de toekomst.