Emilina

[p. 15]

[III]

Vanmorgen is Emi vroeg wakker, hoewel ze gisteravond pas om twaalf uur in bed lag. Lucie had haar haren prachtig voor haar geprest en in krulspelden gedaan.

Ze maakt zich gauw klaar en een half uurtje later gaat ze het huis uit. Ze loopt naar haar werk, genietend van de ochtendwandeling. Het is alsof de hele wereld haar toelacht. Door de dauw heen ziet ze de gouden stralen van de zon doorbreken. Vandaag valt het haar pas op hoe prachtig de natuur is.

Met lichte tred loopt ze langs de huizen. Enkele vrouwen vegen hun trottoir nog aan en anderen zijn al klaar. Ze groet, als ze langs komt en loopt over het heel mooi geharkte stuk naar het geveegde deel. Het lijkt wel alsof de mensen hier in deze straat stilzwijgend een wedstrijd houden over wiens erf of trottoir er het best verzorgd uitziet. Lucie veegt ook elke middag het erf en elke morgen het trottoir aan.

Emi loopt door de Koningstraat en het Molenpad naar de Hofstraat. Er komt, naarmate ze de Waterkant nadert, meer leven op straat. Ze kijkt naar een dame die haar passeert. Wat heeft die lang haar en zo glad! Lucie kan niet zo glad pressen. Kunnen negers zulk lang haar hebben? In gedachten verzonken loopt ze verder. Een oude vrouw botst tegen haar op. De vrouw

[p. 16]

[p. 17]

scheldt uit. Emi hoort het nauwelijks.

‘Dag schat.’

Emi schrikt van het gezicht naast het hare.

‘Waarom kijk je zo ernstig? Heb je zorgen?’

Ze schudt van nee. Zorgen op zo'n mooie morgen. Ze moet er bijna om lachen.

‘Waaraan dacht je zo?’

Hoe zou ze kunnen vertellen dat ze aan het lange haar van de dame dacht? Ze kan zo snel geen ander antwoord vinden en lacht.

‘Als je het bever niet zeggen wil, laat dan maar,’ zegt hij.

‘Waar ga je naar toe?’ vraagt hij na enkele minuutjes.

‘Naar het werk,’ zegt ze.

‘Mag ik je afhalen?’

‘Nee,’ zegt ze vlug. ‘Wat zal mevrouw ervan denken als ze dat ziet!’

‘Kan ik je vanavond zien?’

‘Nee, ik moet naar school.’

‘Mag ik je dan van school afhalen?’

Omdat ze niet antwoordt gaat hij verder.

‘Waar zit je op school?’

Ze zijn intussen in de Jodenbreestraat aangekomen, waar ze in een lijn drie moet stappen. Ze blijft dus staan.

‘In de Dr. Sophie Redmondstraat, Sypestein II.’

‘Hoe laat loopt het af?’

‘Half negen.’

‘Goed dan haal ik je af.’

Dan bedenkt ze zich opeens en roept: ‘Wacht in de Rust en Vredestraat,’ terwijl ze in de bus springt die op het punt staat te vertrekken. Ze baant zich een weg tussen de vele knieën naar de achterste bank waar er nog een plaats open is.

[p. 18]

Ze hoort iemand zuchten. Een ander kan het niet laten te zeggen: ‘Na wan sari nanga den pikin fu tide. Somen langa a bus tanapu, ma now fosi a e lon.’ [Het is een trieste zaak met de jeugd van vandaag. De bus staat er al zo lang, maar nu pas rent ze.]

De bus zet zich al in beweging en ze valt nog net op de open plaats. Wat verbeelden die oude mensen zich toch, denken ze dat ze beter zijn? Ze is boos op die vrouw die daarnet sprak. Boos op die jongen die haar mooie ochtend verpest heeft. Deze dag die zo goed begonnen is. Al mopperend stapt ze uit en even later schelt ze bij mevrouw aan, die al staat te wachten.

‘Kan je nog in een hangmat slapen?’ vraagt Treesje, die dit weekend bij haar tante is komen doorbrengen om het bezoek van Emilina en Lucie te vieren.

Na maanden in de stad had Emi ernaar verlangd weer eens bij familie en vrienden te zijn. Ze had er hard voor gespaard en Lucie omgepraat ook mee te gaan. Nu zitten ze gezellig bij hun moeder thuis op Tapoeripa.

‘Hou op, dat ontwen ik nooit. Ik heb er soms in de stad zo'n zin in,’ antwoordt Emi op Treesjes vraag.

‘Is het prettig in de stad?’

‘Ja hoor.’

‘Je hebt zeker al veel vriendinnen.’

‘Een paar, maar ze zijn niet zo leuk als jullie,’ laat Emi zich ontvallen.

Ze voelt nu pas wat ze al die maanden gemist heeft. Vanmiddag heeft ze een wandeling gemaakt door het dorp. Ze was tante hier en tante daar gaan groeten. De jongens waren niet van haar af te slaan. Rudie had gezegd: ‘A pan mek i.’ Ze vroeg zich af in hoeverre de stad haar had veranderd.

[p. 19]

Het belangrijkste bezoek dat ze gebracht had, was aan de basja. Omdat ze er alleen naar toe wilde, moest ze de anderen die steeds met haar mee liepen, weg zien te krijgen. Toen ze er eenmaal was, wist ze niet hoe te beginnen. De basja was een oude man en ze vond dat hij iets ouder geworden was.

‘Zo Emilina, hoe gaat het kind? Je bent groot geworden. Een jonge vrouw al,’ kwam hij haar te hulp. ‘Toch geen ruzie met Lucie hè?’

‘Nee, zij is een schat, maar de mensen... de mensen zijn zo anders. De broeder heeft ons toch altijd verteld dat alle mensen hetzelfde zijn. Maar dat is niet waar,’ eindigde ze met stemverheffing.

De basja ging wat makkelijker zitten. ‘Ja ik begrijp jouw probleem wel. Daarmee hebben wij allemaal te kampen als we van een kleine plaats met een hechte gemeenschap naar een grote zakelijke stad verhuizen,’ zei hij in het Saramaccaans. ‘De mensen in de stad hebben een andere mentaliteit en jij moet proberen je aan te passen.’

Ze was zo opgewonden dat ze de basja onderbrak.

‘Ze groeten niet eens...’

De basja wachtte even en ging toen verder: ‘Het lijkt zo, maar het is niet waar. Wij hebben zoals de dominee ons leert, nooit de leer van onze voorouders weggedaan en dat zullen we ook nooit doen. De mensen in de stad wel, die geloven alleen maar in Christus. Dat ze minder naastenliefde hebben dan wij? Tja!’ Hij zweeg even, haalde zijn dodoba [snuifdoos] van de keukenkast en nam weer plaats op het bankje tegenover haar. In alle rust duwde hij met zijn duim de tabak naar onderen zodat het vocht naar boven kwam, daarna schonk hij een beetje in zijn andere hand en nam een flinke snuif. Rustig liet hij het vocht uit zijn neus lopen en zei: ‘We hebben die naastenliefde zeker niet

[p. 20]

[p. 21]

van de broeder geleerd. Die hadden we al sinds onze komst in de bossen. Toen moesten we gezamenlijk vechten voor onze vrijheid. Het broederlijke planten en eten, voor elkaar zorgen hebben we van toen.’ Hij zweeg even, informeerde naar haar [s]tudie en werk en raadde haar aan verstandig maar ook voorzichtig te zijn in de stad. Toen hij opstond en haar naar de deur begeleidde, voegde hij eraan toe: ‘De mannen in de stad kennen zulke zeden als wij niet.’

Ze gaf hem aarzelend een handdruk.

‘Als je nog wat hebt, kom dan maar terug. Mijn deur staat altijd voor je open.’

Ze bedankte hem en wenste hem het beste toe. Heel langzaam had ze daarna door het dorp gelopen. Ze had zoveel om over na te denken. Wat was de basja toch een wijze man. Toen ze langs de winkel kwam was het afgelopen, want Treesje en de anderen stormden op haar af. Ze ging onder een boom zitten en leunde tegen de stam aan. Ze was moe van het lopen en vragen beantwoorden. Als vanuit de verte hoorde ze de stemmen van de anderen en het kakelen van de kippen. Een papegaai riep zijn meester na: ‘I de no?’ [Hoe gaat het?]

Vandaag is ze erg boos op Pieter of moet ze boos zijn op mevrouw? Wat denken die stedelingen van zichzelf? Ze doet niet onder voor ze. Haar kleren zitten stukken netter dan die van mevrouw. Ze doet er altijd stijfsel in en als ze er niet meer gestreken uitzien, gaan ze meteen in de was. Ze neemt vaak drie keer per dag een bad, net als in het dorp. Daar ga je zodra je het warm hebt naar de rivier. De potten in het dorp glanzen alsof ze nieuw zijn. Wie is nu netter? Ze kan zich gewoon niet voorstellen dat Pieter tegen haar zei, nadat ze een glas had genomen om wat water te drinken: ‘Nee mag niet, mammie wil niet.’

[p. 22]

Uit het gebrabbel had ze begrepen dat mevrouw een speciaal glas en bord voor haar bestemd had. Emi had er niet op gereageerd. Pieter ging verder: ‘Mammie zegt, jij bent een boskind, en als ik alles doe wat jij zegt, word ik ook een boskind.’

‘Pieter, in het bos vanwaar ik kom, zouden kleine jongens als jij mij niet aan mijn naam mogen noemen, om niet te spreken van zo'n brutale mond opzetten.’

Daarna had ze geen woord meer tegen hem gezegd. Toen mevrouw thuiskwam had ze kort gegroet en was verdwenen. Die leuke kleine Pieter van vroeger, die is er niet meer. Hij is nu een brutale, onbeschaafde vent geworden. Laatst gaf hij zijn moeder gewoon een klap in het gezicht. En weet je wat ze zei: ‘Hou toch op. Doe niet vervelend.’

Emi kon haar ogen niet geloven. Ze zag het al dat haar broertje dat met haar deed. Ze had hem een pak voor zijn broek gegeven waar hij nog dagen aan zou denken. Wat een opvoeding en dat noemen ze modern. Ik zou mijn kinderen dan maar niet modern opvoeden, zo onbeschaafd, geen respect voor ouderen. ‘Nee hoor,’ zegt ze tot zichzelf. Ze heeft haast geen zin om daar nog naar toe te gaan.

Wist ze maar iets anders om zich van voedsel en kleding te voorzien. Ze zal op haar tanden moeten bijten en doorzetten. De basja had gezegd dat ze zich moest aanpassen. Goed, ze wil zich aanpassen, maar dat betekent niet dat ze alles maar slikken moet. Ze moet proberen nu te slapen. Morgen is het weer een dag. Een dag met al zijn zorgen.

‘Hoe moeilijk is het leven,’ verzucht ze. Ze vraagt zich af of zij alleen het moeilijk heeft. Hebben andere meisjes dat ook? Ze voelt wat hoofdpijn opkomen en dwingt zichzelf nu te slapen. Flink uitslapen en kracht putten voor de nieuwe dag.

[p. 23]

Ze hebben een proefwerkje achter de rug. Emi loopt naar de kraan die op het schoolerf staat, wast haar handen, schept een beetje water in het kommetje van haar hand en neemt een slok. Net staat ze weer recht of Marie komt naar haar toe.

‘Hoe heb je gewerkt?’ vraagt ze.

Emi steekt haar hand uit naar voren, keert haar hand eerst rechts, dan links om aan te geven dat het niet zo goed maar ook niet slecht is geweest.

‘Heb je de film in Star gezien? Ik ben zaterdag geweest. Fantastisch man!’ zegt Marie, abrupt van onderwerp veranderend. Als Emi ontkennend antwoordt zegt ze: ‘Ga je nooit eens uit? Vind je de stad niet prettig?’

Emi neemt de moeite niet om op alle vragen te antwoorden. Ze begint maar bij de laatste. ‘De stad is leuk, maar de mensen leven heel anders dan in het dorp. Kijk maar bij mij in de straat. Als ik toevallig mijn buurvrouw tegenkom, dan groeten we elkaar. Kom ik haar niet op straat tegen dan zie ik haar vier, vijf dagen niet. Mijn buurmeisjes zie ik nooit. Ik weet niet eens hoe ze heten. Zie je Marie, dat is heel anders dan bij ons. Als je 's morgens in het dorp bent, hoef je niet buiten te zijn dat men je groet. Dan hoor je de vrouw van het laatste huis in het dorp langskomen. “Truitje, daw wiki jo!” Dat wil zeggen: goede morgen Truitje. Mijn moeder antwoordt terwijl ze in haar pot roert. Ze verliest geen tijd. Men gaat haast geen huis voorbij zonder te groeten. Als er iemand in het dorp ziek is, dan weet iedereen dat binnen enkele uren. Is de persoon een kostwinner, dan zal men hem niet met lege handen gaan bezoeken. Weet je Marie, ik heb me vaak afgevraagd als Lucie of ik eens ziek mocht worden hoe we gaan beginnen. Het lijkt er haast op dat je dood zou kunnen gaan in je huis en dat niemand het zou merken. God behoede ons daarvoor.’

[p. 24]

Ze kijkt naar Marie, wacht even. Als die niets zegt, gaat ze rustig verder: ‘Nu begrijp ik wat meneer Wringer gisteren bedoelde. Hij had het toch over mensen die met elkaar leven en mensen die voor elkaar leven?’

Marie knikt. ‘Ik begrijp er niets van’, zegt ze.

‘Zie je, een goed voorbeeld van voor-elkaar-leven is zoals men in het dorp leeft.’

‘In de stad is men gedwongen met elkaar te leven,’ gaat Emi enthousiast verder.

‘Mijn buurvrouw groet me niet omdat ze me leuk vindt, maar ik zou de politie kunnen bellen als er een inbreker aan haar raam zat... of iets in die geest. In de grote steden schijnt het veel erger te zijn. Daar leeft men naast elkaar. Daar kan het niemand schelen als er een inbreker aan je venster zit. Dat zei meneer toch?’ vraagt Emi.

Marie antwoordt niet.

Emi grijpt haar bij de arm en herhaalt de vraag.

Dan zegt Marie heel langzaam: ‘Ja, ik heb nooit zo ver nagedacht.’

‘Kan je begrijpen dat ik steeds terug moet denken aan het dorp. Als er een MULO-school daar was, zou ik nooit in de stad komen wonen. Ik mis dat alles heel erg,’ zegt Emi terwijl ze vragend naar Marie kijkt.

Marie kijkt op, nadat ze op haar polshorloge gekeken heeft en zegt heel langzaam: ‘Kwart over zeven.’

Zwijgend lopen ze naast elkaar naar de klas. Als ze het stoepje opklimmen zegt Marie: ‘Ik voel met je mee Emi. Maar ik vraag me af hoeveel ik zou missen als ik in het dorp zou wonen.’