Amoi. Het Chinees meisje

[p. 12]

Hoofdstuk 2

Het is feest in China en overal waar er Chinezen wonen. Ook in Suriname waar Amoi woont. Langs de straten voor de winkels liggen er snippers rood papier, resten van vuurwerk die 's morgens vroeg zijn afgeschoten. Achter de winkels, in de eetkamers worden de tafels met zorg gedekt. Vandaag heeft Amoi's vader een vrije dag. Toch is hij vroeg uit bed. Hij is al een tijdje bezig in de keuken als Amoi binnenloopt. Ze groet haar vader uitbundig. Ze wil hem om de hals vallen maar haar benen zijn te kort, daarom omarmt ze hem om zijn middel. ‘Oke’ zegt vader, terwijl hij zich uit haar omarming bevrijdt ‘de broodjes moeten van het vuur af’. ‘Hoi!, vandaag geen broodjes uit de winkel maar lekker gevulde zelfgemaakte broodjes, Sawpaws’. Amoi springt in het rond.

‘Kom, help me de tafel dekken’ zegt vader, terwijl hij haar een bakje saus in de handen duwt. Heel voorzichtig loopt Amoi naar de eetkamer toe. Ze houdt haar ogen op het kommetje gericht. Ze hoort voetstappen naderen maar ze durft niet om te kijken. ‘Wat een flinke dochter heb ik’ hoort ze moeder zeggen als ze de kom op de tafel neerzet.

‘Komen de jongens gauw, ma?’, vraagt Amoi terwijl ze haar hand over haar maagstreek strijkt. Moeder lacht. ‘De broodjes zijn nog niet eens....’ ‘Al klaar’, vult vader aan en hij plaatst een bak met warme broodjes op tafel. ‘Die jongens van jou zijn ook nooit

[p. 13]

optijd’ klaagt vader.

‘Van mij?’ doet moeder verwonderd.

‘Ik vraag me al een tijd lang af wanneer je ze zal leren koken. Anjoek is de leeftijd allang gepasseerd’.

‘Ja ja, maar ik kan er ook niets aan doen’, bromt vader. ‘De kinderen moeten nu op oudere leeftijd nog studeren. Vroeger was je veel jonger al van de lagere school af. Dit maakt ook dat de kinderen niet zo jong meer kunnen trouwen’. Dat is waar. Amoi's vader heeft gelijk. De tijden zijn erg verandert. Veel gewoonten zijn in de loop der tijden verdwenen. In hoeveel gezinnen eten ze nog met stokjes?

Niet veel meer. Daar zijn lepels en vorken voor in de plaats gekomen. Gelukkig dat Amoi en haar broers het van hun vader geleerd hebben. Bij hun thuis mogen ze beide gebruiken. Vader legt stokjes neer voor het vlees en lepels, vorken en messen bij de borden. Hij zelf en moeder eten alles met de stokjes. Vader maakt zich niet druk om het gebruik daarvan. Hij vindt het belangrijk dat ze het weten te gebruiken. Bom bom, rits rits... daar komen ze aan.

‘Sawsin, sawsin’. Dat zijn de jongens. Van enkelen hoor je maar een halve groet.

‘Kom we moeten voortmaken, anders komen we te laat’, zegt vader terwijl hij de broodjes uit de mand pakt. Ze pakken één voor één broodjes en eten smakelijk.

‘Lekker’, zegt Amoi

‘Natuurlijk’, antwoordt vader.

‘Doe niet zo verwaand’, zegt moeder,

[p. 14]

‘Wat mijn vader maakte dat waren pas Sawpaws’.

‘Dan heeft hij het zeker van mijn vader geleerd’.

‘Ha, ha, ha’ lacht moeder, ‘mijn vader is ouder’.

‘Mag je niet van een jongere leren?’

‘Als ik het kan, zal ik het aan de jongens leren’ zegt Amoi.

‘Kijk maar wie ons zal leren bakken’ roepen ze in koor. ‘Schatje’, zegt moeder, ‘laat de jongens maar koken en bakken, voor jou is er ander werk’.

‘Ho ho’, roept vader ‘jij zegt toch dat de vrouwen evenveel kunnen als de mannen.

‘Ja, dat is waar, maar de mannen geven ons de kans niet’.

‘Pa, wanneer gaan we naar het feest?

Ik denk dat het al begonnen is’ onderbreekt Akon het gesprek. Vader staat op ‘jij zegt nu pas iets verstandigs’. In een wip is een ieder van tafel. Voor opruimen is er geen tijd meer. Even later lopen ze op straat. De jongens voorop.

Vader, Moeder en Amoi lopen naast elkaar.

‘Wat is er op het feest, Pa?’

‘Van alles en nog wat’

‘Wat betekent nog wat?’

‘Ik wil dat ook weten’ zegt moeder.

Vader glimlacht. ‘Even nadenken, ik weet het al, drakendans’.

‘Jij bent een slimmerd’ zegt moeder.

‘Hé’ roept Amoi. Ze rukt zich weg uit moeder's hand en rent weg.

‘Kom hier’ roept vader. Halverwege keert Amoi zich

[p. 15]

om.

‘Kom terug’ zegt vader iets zachter. ‘Je mag op straat niet rennen. Dat is gevaarlijk’. Langzaam loopt Amoi terug. Ze heeft geen blij gezicht meer. ‘Ik wilde het aan de jongens vertellen’ zegt ze pruilend.

‘Dat mag wel’ maar je moet er rustig naar toe lopen en goed uitkijken". ‘Ja jongedame, zo is het’, zegt vader. ‘Je moet op straat altijd goed uitkijken en dat kan je niet als je aan het rennen bent’. Moeder klopt haar geruststellend op de schouders. ‘Maak je geen zorgen over de jongens. Op nationale feestdagen van Chinezen is er haast altijd drakendans’. Het begint steeds drukker te worden op straat. ‘Moeten we daar zijn waar de auto's langs de straat staan?’

‘Ja’, zegt moeder.

‘Wat een hoop. Waar komen ze vandaan?’

‘Van hun huis. Ze wonen zeker iets verder dan wij’, zegt moeder.

Samen lopen ze het erf op. Het is erg druk. Het geluid van een platenspeler overstemt de geluiden van de mensen, met af en toe een mededeling of een reclameboodschap van een sponsor.

Amoi kijkt om zich heen op zoek naar bekenden. Ze heeft al enkele gezien die in het clubhuis Mah-Tjok spelen. Een stem nodigt ze uit om plaats te nemen in de grote zaal. De mensen lopen achter elkaar de zaal in. De tafels zijn al gedekt en ze nemen plaats achter een tafel. Amoi ziet varkensvlees met toengkoe, geroosterd varkensvlees en kip, inktvis en cashewnoten. Er staan nog twee

[p. 16]

kommen aan de andere kant van de tafel. Amoi wil opstaan om te kijken wat er in de kommen zit, moeder drukt haar terug in haar stoel.

‘Kan je niet rustig zitten?’ vraagt ze fluisterend.

‘Kijk, de ambassadeur komt er al aan’.

Amoi ziet een dikke korte man in de deuropening staan. De mensen staan op. Amoi en moeder ook. Twee mannen lopen naar een grote tafel toe, daarna gaan alle mensen weer zitten. Dan spreekt de ambassadeur de mensen toe.

‘Dames en heren. Vandaag vieren wij de dag waarop China een Republiek werd. Wij in Suriname herdenken met vele andere Chinezen over de gehele wereld deze dag’.

Amoi hoort hem niet meer. Haar ogen dwalen over de zaal heen. In een kom op de tafel naast de hare ontdekt ze haar lievelings gerecht; tjiem-tjiem. Ze wil wat zeggen maar moeder maakt een waarschuwende beweging. Ze kijkt nu naar de mensen om zich heen. De meesten luisteren aandachtig. Amoi vraagt zich af wat ze eraan hebben om te horen hoe het in China gaat. Hoeveel fabrieken er gebouwd worden en nog meer.

‘We kunnen er toch niet naar toe’ had ze vader eens horen zeggen. ‘Het is veel te duur’. Amoi kijkt naar de kommen met vlees. Ze schijnen niet heet meer te zijn, want ze ziet de walm er niet meer vanaf komen.

‘Gunst, wat praat die man toch lang. Het eten wordt koud’. Ze denkt dat de grote mensen er ook zo over denken. Ze kijkt wat rond en ziet oom Atjok zijn hoofd

[p. 17]

jeuken. Het is een wonder dat tante Sien nog luistert. Akon en Anjoek fluisteren met elkaar. Ze kijkt naar haar ouders die met veel aandacht luisteren. Ineens hoort ze de mensen applaudiseren. Amoi klapt ook in de handen. Ze zucht opgelucht en denkt dat ze nu mogen gaan eten. Maar nee hoor. De ambassadeur nodigt ze uit om een toost uit te brengen op het welzijn van China. Ze schenken hun glas vol en staan op. Nu moet ze hun handen even heffen en de glazen tegen elkaar aan tikken, dan mogen ze drinken. Even later hoor je alleen de stokken die tegen de kommen aantikken en daarna de stemmen die nu loskomen. Wat een geroezemoes! Amoi eet van alles wat. Heerlijk! Ze strijkt met haar hand over haar maagstreek. Ze gaat langzaam ver zitten om niet op te vallen en trekt daarbij haar schouders naar achteren en haar borst vooruit. Ze heeft te veel gegeten. Wat voor een lawaai is er opeens?

Ze kijkt rond. De jongens eten rustig door. Moeder en vader ook. Het geluid komt van buiten. Bellen luiden en een gerinkel van jewelste. Amoi wil naar buiten om het te kunnen zien maar ze durft niet van tafel te gaan. Ze weet dat het erg onbeleefd staat. Gelukkig, daar is de verlossende stem die ze heel hartelijk dank zegt voor het hierheen willen komen. Dan verlaten de ambassadeur en zijn begeleider de zaal. Nu mogen de andere mensen. Er zijn gelukkig meerdere uitgangen. Zo zijn ze toch vlug buiten. Het is erg druk. Amoi vraagt zich af of al deze mensen daarnet in de zaal zaten. Het is haast niet te geloven. ‘Kom’ zegt vader, ‘jij mag vandaag

[p. 18]

op paardje zitten, maar denk erom, dat het paardje elke dag ouder wordt en jij steeds zwaarder’.

Met een zwaai zit Amoi op vader's schouders. Amoi kijkt haar ogen uit. Dansers met wijde zwarte broeken en een masker op. Nu begint de muziek waarop zij zullen dansen.

Sierlijk bewegen ze zich op de stenenvloer. Het is doodstil op de muziek na tot de dansers al huppelend door de zaaldeuren verdwijnen. Het applaus breekt los maar stopt abrupt; er komt iemand aanrennen, een tweede, een derde, een hele groep. Ze hebben elk een grote vaas in de hand. Amoi heeft deze vazen al eerder gezien, in het clubhuis.

‘Kunstwerk’ had vader gezegd toen ze de vazen bewonderde.

‘Oi’ gilt Amoi, ‘net op het nippertje’ zegt ze iets zachter. In haar verbeelding ziet ze de scherven al in duizende stukken op de vloer liggen. De mannen gooien de vazen naar elkaar toe en vangen ze op de meest gekke manieren op.

‘Stil zitten’ waarschuwt vader.

‘Ik schrok er zo van’ zegt Amoi een beetje verlegen. Als de vaasmannen weg zijn, zegt vader:

‘Nu komt de drakendans’.

‘Hoe weet u dat zo zeker?’

‘Ik hoor het aan de muziek. Luister zelf maar’.

Vader heeft gelijk. De muziek klinkt anders.

‘Waarom?’ vraagt Amoi, maar ze verstaat het antwoord niet, want een oorverdovend applaus barst los. Daar komt

[p. 19]

de draak het erf op. Wat een lange draak is dat. De mensen schuiven allen een beetje naar achteren toe, zodat de draak meer ruimte heeft om te kunnen dansen. Heel ritmisch beweegt hij zich op de tonen van de muziek. Maar wat gebeurt er nu? De muziek gaat steeds sneller en de draak gaat steeds wilder dansen. Zijn kop gaat hoog de lucht in en dan terug. Amoi begint angstig te worden, hoewel vader haar stevig vasthoudt.

Ineens vliegt de draak op hen af. De mensen schuiven bang achteruit. Sommigen rennen het erf uit. Vader gaat maar twee stappen achteruit en blijft weer staan. Amoi beeft over het gehele lichaam. Vader voelt het en zegt rustig: ‘Het is geen echte draak hoor, het zijn mensen’. Amoi ziet geen mensen. Ze ziet een grote drakenkop en een lange staart. Vader jokt nooit. Maar vandaag vergist hij zich misschien, denkt Amoi. De dans gaat verder en alle mensen bewegen zich op de maat van de muziek. De muziek gaat ineens sneller en de draak wordt erg wild. Zijn kop gaat snel omlaag en omhoog en terug. Opeens stormt hij op de mensen af. De mensen rennen, struikelen over elkaar. Amoi voelt haar lichaam niet meer. Haar adem stokt, zo bang is ze. Ze grijpt haar vader vast. Vader en moeder blijven rustig staan. Ze kijkt in de ogen die haar aanstaren, de bek die wijd opengespreid steeds dichterbij komt. Ze wil gillen. Haar lippen gaan al van elkaar af.

Dan trekt de draak zich ineens terug. Gelukkig. De muziek houdt op en het applaus breekt los. De draak staat op en schudt alleen maar met zijn kop, alsof hij bedankt

[p. 20]

[p. 21]

voor het applaus. Amoi voelt zich niet op haar gemak. Ze wil aan vader vragen of ze naar huis mag. Maar tot haar grote verbazing stappen vier mannen van onder de draak vandaan en laten kop en kleed op de grond vallen. Ze maken heel nette buiginkjes en krijgen nog meer applaus.

‘O...’ verzucht Amoi. ‘Vader heeft weer gelijk. Het was geen echte draak’.

Ze lopen op straat. Vader, moeder en Amoi. De jongens zijn een wandeling aan de waterkant gaan maken. Bij Spanhoek is het druk; jongens en meisjes die op banken op het fontein zitten, anderen die staan te praten of samen wandelen.

‘Ha, ijs’ roept Amoi. ‘Pa mag ik?’

Vader stopt zijn hand in zijn broekzak en geeft Amoi wat geld. Ze rent naar de ijsman toe. ‘Mag ik’ zegt ze en zwijgt ineens. Ze moet natuurlijk op haar beurt wachten. Er staat een meneer die ijs voor zijn kinderen koopt. De ijsman schaaft snel een kannetje vol, stroop erover en ‘alstublieft’. Gelukkig zijn het er maar drie kinderen: Een meisje, even groot als Amoi en twee jongetjes.

Nu is Amoi aan de beurt. ‘Mag ik veel stroop, meneer?’. De man kijkt even opzij en schaaft verder. Als de schaaf vol is pakt hij een cup.

‘Welke smaak’ vraag hij, ‘kersen, cola of ananas?’.

‘Ananas'’ roept Amoi ‘dat vind ik heerlijk’ ‘Melk?’ vraagt hij.

‘Neen’, zegt Amoi en pakt haar cup aan. Al zuigend

[p. 22]

aan het rietje loopt ze naar vader en moeder terug. ‘Zo, dan gaan we’, zegt vader en pakt Amoi's uitgestoken hand vast.

‘Dat was een mooi feest. Jammer dat het maar een keer in het jaar gehouden wordt’.

Vader lacht: ‘Je hebt gelijk, maar het is erg duur’.

‘Hoe vond jij het Amoi?’, vraagt moeder.

‘Erg mooi, ma. Die kleuren waren schitterend. Waar hebben ze die vandaan?’.

‘Uit China. Het zijn traditionele klederdrachten. Van de danseresjes was een sjanhai en die van de mannen een hemd met een wijde zwarte broek’. ‘O ja, pa’ valt Amoi haar moeder in de rede, dan is ze weer gelijk stil.

‘Weet je wat een sjanhai is?’, vraagt vader.

‘Nee’ zegt Amoi.

‘Dat is een strakke jurk met een boord in de hals en kleine knoopjes vanaf de boord naar onderen toe’.

‘Niet zo recht van voren toe als vader's hemd hoor’ glimlacht moeder. ‘Heb je gezien dat bij de danseresjes de knopen een beetje naar links toe zaten en de rok spleetjes had aan beide kanten?’

‘Ja, zoals die van tante Njit vorig jaar op oma's verjaardag’.

‘Juist’ zegt moeder, ‘dat heb je goed onthouden’. ‘Je wilde daarnet iets zeggen Amoi. Wat was dat?’ vraagt vader. Amoi denkt even na. ‘Ik weet het niet meer’.

‘Nou laat dan maar’.

Als ze thuis zijn aangekomen zet moeder de ketel op

[p. 23]

vuur. ‘Ik ben aan een kopje thee toe’ roept ze ‘jullie ook?’

‘Graag'’, antwoorden twee stemmen tegelijk.

Even later zitten ze in de tuin. Het is prachtig weer.

Tussen het geluid van de vogels door hoor je het geluid van de slokjes die Amoi van haar thee neemt.

‘Heerlijk heet’ zegt ze. Vader knikt instemmend en Amoi kijkt naar zijn leeg kopje.

‘O ja pa, je zou vertellen over de draak’.

‘Je hebt toch zelf gezien dat het mannen zijn’.

‘Dat heb ik gezien’ zegt Amoi een beetje verlegen, ‘maar de kop maakte me bang’. ‘Goed, waarover moet ik dan vertellen?’ ‘Je zou vertellen over de muziek’. ‘Dat is waar, beloofd is beloofd’. Vader schraapt zijn keel.

‘Dit spel is een heel oude gewoonte waarvan nooit wordt afgeweken. Alle andere liederen of dansen mogen veranderen maar de muziek of de dans van het drakenspel niet. Omdat het bij de heilige ceremonie van onze voorvaderen hoort. Van onze opa's’, zegt vader, als hij de vragende ogen van Amoi ziet.

‘Daarom wordt die steeds weer gespeeld zodat wij het niet zullen vergeten’.

‘Waarom is het heilig, pa?’ vraag Amoi. ‘Ik dacht dat alleen dingen in de kerk heilig zijn’.

‘Dat is ook zo. Ons drankenspel hoort ook bij ons geloof en onze cultuur. Dat is natuurlijk heel moeilijk voor jou omdat jij nooit een boedhistische tempel gezien hebt. Er zijn hier te weinig priesters. Ook omdat niet alle

[p. 24]

Chinezen die hier zijn komen wonen Boedhisten zijn’. ‘Wat zijn ze dan?’ vraagt Amoi.

‘De meesten volgen de leer van Conficius. Daarom mogen jullie met zuster Paulin naar de kerk om de hoek. Als jullie ouder zijn mogen jullie naar de Chinese school, daar kunnen jullie chinees leren schrijven en ook onze cultuur leren kennen’. ‘Maar pa, ik kan er nu toch al naar toe? Ik ben al groot. Lien van tante gaat er ook naar toe. Ze gaat in de middag’.

‘Nee meisje, over enkele jaren als je van de MULO school af bent, zie je zelf wel of je er nog bij kan studeren. De geschiedenis van China is interessant maar erg ingewikkeld’. ‘Maar Lien’ valt Amoi haar vader in de rede.

‘Ja ja’, zegt vader. ‘Jij moet je nooit vergelijken met anderen. Lien spreekt alleen maar het Nederlands. Ze zal het op school makkelijker hebben’.

‘Dat is waar pa. Ze is knapper dan ik’, geeft Amoi toe. ‘Op de Chinese school zal jij knapper zijn, want zij moet nog chinees leren praten’. Amoi lacht. Vader pakt haar vast en gooit haar hoog de lucht in.

‘Hoi pa, zet me vlug neer. De draken komen’. Als vader omkijkt ziet hij de jongens aankomen.