Amsterdam bij dag en nacht

[p. 187]

‘In den nacht.’
Schets uit Amsterdam.

Even vóór middernacht - 't regent zachtjes, met dunne stralen, onophoudelijk; een kille fijne regen, die langzaam, alles doordringt, de straten vol glibberige modder maakt en de huizen doet glimmen van afdruipend nat. Soms steekt de wind, in een felle, zoele vlaag even op, als de benauwde adem van den storm die in 't Zuid-Westen loerend ligt te wachten, tot hij uitschieten kan, geweldig en vernielend.

In een smalle straat, waar weinig armelijke huizen, kleine winkeltjes en een paar hooge smalle pakhuizen staan, is een kroeg nog open; helder verlicht zijn de vensters, met groene chassinetten voor de onderste helft en witte doorschijnende gordijnen met Wyn, Bier & Liqeuren in groote onregelmatige zwarte letters er op, voor 't geheel.

't Getik van neergezette glaasjes op de zinken toonbank, ruw gezang en nu en dan een vloek of een schelle lach, breekt de stilte in de donkere straat, waar de winkeltjes gesloten zijn en slechts één stadslantaarn op den hoek slaperig brandt. Van tijd tot tijd een haastige voetstap of de regelmatige tred van een politieagent - anders niets.

Uit de kroeg, door 't snijraam boven de deur, valt licht op het tegenoverliggend huis, hoog en smal, oud en vervallen, donker van onder en boven, met een paar zwak verlichte vensters onder 't dak. Op de ruiten van 't venster,

[p. 188]

naast de deur, is een wit papier geplakt waarop te lezen staat: ‘Te huur,’ en vóór dat venster, op de stoep, ligt een vormelooze hoop huisraad, hoog opgestapeld tot bijna vóór 't witte papier.

Een oude zwakke tafel draagt een matras - gescheurd en met uitstekende stroohalmen, die hel-geel glansen in 't licht dat uit de kroeg er op schijnt - een opgerolde katoenen deken, verschoten en vuil, bijelkaar gebonden beddegoed en een bundel lappen en vodden, hangt in een oud gordijn halverwege van de tafel af op een stoel, die nauwelijks krachtig genoeg is om een doofpot, een waschkuip en een paar potten en pannen te dragen-onder de tafel een andere stoel, een stoof, een paar emmers en een waschbord. Nog een tweetal stoelen staat met de zitting onder de tafel en tegen een opgestapelde massa oude kleeren, stukken tapijt, gebroken huisraad en een ontredderde wieg - alles haastig op en in elkander geworpen.

Een klein vierkant kastje ligt er naast op de stoep; 't eene deurtje er van staat open omhoog, 't kan niet dicht, door al den rommel, die er half in-, half uitsteekt en voorover, met de zwarte gapende pijp naar boven, is een kleine potkachel er over heen gevallen.

't Regent steeds voort; van den vooroverhangenden gevel stroomt het water in dikke stralen op 't beddegoed en de vodden, langzaam ze doorweekend en bedervend; uit de kacheldeur vloeit zwart roetwater in en over het kastje.

Aan het einde der straat staat een nog jonge vrouw met een akelig bleek en verwrongen gelaat. Ze schuilt voor den regen onder een vooruitspringenden gevel, tegen den muur gedrukt. Onder een grijzen doek beschut zij haar kind; huiverend trekt zij de schouders omhoog en opent nu en dan, met bevend gekromde werkvingers, de plooien van den doek om te zien of 't kind ook nat wordt. Als ze ziet dat 't wurmpje slaapt, tuurt ze met droevige, holle oogen naar de kroeg, schuins tegenover, waaruit het schorre geluid van een kijvende, vloekende mannenstem haar een

[p. 189]

siddering over 't lijf jaagt. Ze schreit niet; ze ziet alleen met strakke oogen vol angst en schrik naar die verlichte wijnhuisramen en met op elkaar gebeten lippen naar den hoop op straat geworpen huisraad - haar hebben en houwen.

't Slaat middernacht - zwaar hangt de galm der torenklok



in de natte lucht - de kroeghouder gaat sluiten, zijn gasten moeten vertrekken.

Binnen in de kroeg klinken luide kijvende stemmen, zware vereelte vuisten bonzen dreunend neer op een tafel en rinkelend vallen een paar glaasjes op den vloer. Een zware basstem overschreeuwt de andere en er ontstaat een oogenblik stilte - dan verheffen zich de eerste stemmen weer, maar minder heftig, minder luid. Er wordt gelachen, dan gezongen en eindelijk klinken er glazen tegen elkander - de deur gaat open en een vijftal gasten vertrekt. Zij loopen met opgezette jaskragen, de hoeden of petten diep in de oogen getrokken, haastig in verschillende richtingen de natte straat op.

Weer klinkt binnen de basstem. Schaterend gelach antwoordt.

Nogmaals waarschuwt de zware stem en de gasten zwijgen een oogenblik.

Reeds is het licht achter de ramen flauwer geworden, want de eene gaspit na de andere wordt uitgedraaid.

Joelend, en zingend met schorre drankstemmen en groote breede gebaren, zwaaiend en struikelend, verlaten eindelijk

[p. 190]

drie mannen de herberg, zonder de vrouw op te merken, anderen gaan bedaard samen sprekend langs haar heen, maar een lange opgeschoten jongen, met de hooge pofpet schuins op drie haren, ziet haar, doet een greep naar haar lichaam en vraagt zwaar van tong: of ze soms gezelschap wil hebben.

Ze schopt hem van zich af, want in haar handen houdt zij het kind, dat nu door den schok ontwakend, begint te schreien, luidkeels en snerpend.

De vensters der kroeg worden donker, 't licht gaat daarbinnen uit, maar de deur wordt weer opengedaan en de stoere tapper, in witte hemdsmouwen, brengt een klant naar buiten die half slapend reeds, nog vloekend tegenspartelt en zich te weer stelt.

Met een krachtigen greep vat de tapper hem aan, brengt hem tot midden op straat en geeft hem een duw vóóruit, zoodat hij tusschen den hoop huisraad terecht komt en vóórover, slap van drank en onbekwaam tot alles blijft liggen, met 't hoofd tegen de ontredderde wieg.

De wind is opgestoken en drijft den regen voor zich uit met schuinsche geeselende stralen de straat in; de man ligt op de stoep in een plas, hij merkt dat niet, de roes maakt hem ongevoelig, hij snurkt; schuin in elkaar gezakt met 't hoofd op zij, de jenever sijfelt hem uit den mond.

De vrouw staat steeds aan 't eind van de straat en huivert; ze sust haar kind en als 't weer slaapt, schikt ze de plooien van den doek, met bibberende vingers, over 't hoofdje - angstig met een diepen zucht, ziet ze naar den donkeren vormloozen klomp in haar nabijheid.

Als de tapper de grendels op zijn deur heeft gedaan en tot zijn dikke vrouw, die achter in de kamer smakelijk een boterham zit te eten, lachend zegt: ‘nou kan ie meteen op z'n huishouwen passen,’ sluipt de vrouw langzaam naar haar op straat gezet boeltje en bukt zich voorzichtig, met 't slapende kind op den arm, naar den man.... Ze voelt zoo goed ze kan in zijn zakken, - niets! - ze legt het kind

[p. 191]

behoedzaam een oogenblik op de matras, om beter te kunnen zoeken in zijn broekzak - in zijn vest; knorrend als een zwijn draait de man zich even om - nu kan ze ook bij den rechterzak.... Niets!

Ze neemt haar kind weer even voorzichtig op - drukt het vast aan de borst, onder den half doorweekten doek en gaat heen - zwijgend, ellendig, in den donkeren, natten, troostloozen nacht!’