Besluit der dichtlievende uitspanningen, met verscheidene byvoegzelen

[p. **4r]

Voorrede.

§. 1.

UIt den Titel, en het plaatje onder denzelven ziet men, dat ik Afscheid wil neemen van den Zangberg. En schoon niemand dit vreemd zal vinden van een' Man, die deezen 3^den May zyn zeeventigste jaar geeindigd heeft, en vervolgens niet veel' Complimenten by dat Afscheid nodig zyn, heb ik echter, om alles met gratie te doen, fatsoenlyk geoordeeld, myn' redenen breeder voor te draa gen. Doch, om door een' al te lange Voorrede, geen paardshals op een menschenlyf te zetten,

[p. **4v]

heb ik die in een byzonder Geschrift vervat, onder den naam van Vaarwel aan den Zangberg, het welk ik in een volgend byzonder Deeltje zal uitgeeven, met byvoeging van eenige Dichtlievende Uitweidingen in proze.

§. 2.

Alvoorens tot die opentlyke Plechtigheid te treeden, gebruik ik deeze gelegenheid, om, eer ik de deur toesluit, nog eenige myner Wintervruchten, die anders met my in 't graf zouden gegaan zyn, 't licht te doen zien. Ik beken echter, dat de Nakoomelingschap by derzelver verduistering zeer weinig verlooren zou hebben. Zo ik een Hollandsch woord wist, om Babioles recht uit te drukken, zou ik ze op 't voorbeeld van den Heer Baron de Bar, dien naam gegeeven hebben. Hoe 't zy, uit de reedenen van 't Vaar Wel zal men

[p. **5r]

zien, dat ik 'er zelf zeer weinig verbeelding van heb.

§. 3.

Ik zal my dus ook niet veel moeite geeven, om gebreken, die 'er in zyn, te verdedigen. Alleen moet ik een woord zeggen op een' berisping myner goede Vrinden, die aangemerkt hebben, dat ik somtyds dezelfde spreekwyzen in myn' vaersen herbaal. In 't Voorspel, de Vreugde⁽¹⁾, 't welk schielyk moest opgeslagen worden, heb ik gantsche stukken van voorige vaerzen te hulp genomen. En indit Besluit zal men ook p. 150 genoegzaam vier regelen vinden, die p. 138. reeds gebruikt waaren. Ik herbaal daarop 't Bon mot van Malherbe,⁽²⁾ waar van ik in 't Voorbe-

(1) Vreugde.) Zie 't vervolg p. 379.

(2) Malherbe.) Zie de Observations van Menage p. 111 en 349.

[p. **5v]

richt voor 't gem. Voorspel my reeds bediend heb, nam: dat my vry staat een stuk porçelein, 't welk heden op myn' schoorsteen staat, morgen op myn' kas te zetten. En zo exempelen iets konden goed maaken, zou ik my beroepen, op de oude Dichters, byzonderlyk op Homerus^(*). Ik wil deeze Voorrede niet verlengen met een' lyst, van dergelyke herhaalingen: doch ik kan 't voorbeeld van Euripides niet ongemerkt voorbygaan. Die besluit drie van zyn' Treurspelen, Orestes; de Phenissa, en Iphigenia in Tauris met den zelfden sluitsang van den Rei, waar van de zin is, dat men den Poëet den Prys toewenscht. Dit zou men konnen opneemen, als 't gewoone Plaudite in de

(*) Homerus.) De herhaalingen van Homerus maaken een zesde van 't werk. Zie La Motte in zyn Discours voor zyn' Iliade p. 159. Dit wordt echter met reden zeer afgekeurd, en men zou zeer quaalyk doen, zulke voorbeelden te volgen. l. 12. D. de offic. proef. (I. 18.).

[p. **6r]

Blyspelen. Doch vyf andere stukken, Medea, Alcestis, Andromache, Bacchae, en Helena, eindigen ook met genoegzaam eeven dezelfde woorden. De woorden zyn ook waard, dat ze herhaald worden, en de zin komt hier op uit:

De wegen der Voorzienigheid

Gaan boven menschlyke gedachten.

Wanneer men 't meest iets hoopt, verydolt ze ons beleid,
En geeft vaak boven hoop, 't geen nooit een mensch kon wachten.
Dus in benaaudheid, als geen raad meer ov'rig is,
En alle menschenhulp onmooglyk wordt geoordeeld,
Vindt God een' uitkomst, en schept licht uit duisternis.
Van deeze Waarheid geeft dit Treurstuk u een voorbeeld.⁽³⁾

(3) Voorbeeld.) Ik heb ze wat uitgebreid. Het Griex is:

Πόλλαι μορφαὶ τῶν δαιμονίον.
Πολλὰ δ᾽ἀέλπτως κραίνουσι Θεὸι.
Καὶ τὰ δοκη θέντ᾽ οὐκ έτελέσθη.
Τῶν δ᾽ἀδοκήτων πόρον εὗρε Θεὸς.
Τόιον δ᾽άπέβη τόδε πράγμα.

Wat heerlyke woorden voor een' Heiden! En men ziet daar uit, dat het oogwit der oude Treur-Dichters geweest is, om 't Tooneel tot een' School der Deugd te maaken. Men moet ook onthouden, dat de Tooneelspelen by de Ouden een deel der Godsdienstige plechtigheden waaren. Zelfs waaren ze te Rome gekoomen uit bygeloof in een' pesttyd, om de Goden te verzoenen, waar van ik by een' andere gelegenheid in myn' Dichtlievende Uitweidingen spreeken zal: De Slotzang van Jö is ook deftig:

Al voelt ge uw huis met rampen drukken,

Gy zult een einde zien van alle uwe ongelukken,

Zo gy de Goden eer betoont.

De deugd wordt steeds in 't eind met heil en roem beloond,
Doch de ondeugd, hoe verwaand ze op staat en schatmag roemen,

Kan niemant ooit gelukkig noemen.

En dus vindt men meer van zyne Treurspelen, die met een' deftige zeedenles eindigen: Hippolytus: dat de dood van Helden glorieryk is: de Supplices: dat groote mannen geëerd moeten worden: de Heraclidae: dat men zyn' Vorst getrouw moet zyn: de Raazende Hercules: dat Vrienden beter dan geld zyn, enz. Alle die zeven stukken, die wy van Sophocles hebben, uitgezonderd alleen Oedipus, den Colonier, eindigen ook met een' fraaije spreuk. Ajax: dat men van een' zaak niet moet oordeelen, voor dat men de uitkomst ziet: Electra: dat het quaad gestraft moet worden: Edipus de Tyran: dat niemant gelukkig is voor de dood: Antigone: dat men de Goden niet tergen moet, en hoogmoed voor den val komt: Trachiniae, en Philoctetes: dat niets geschiedt sonder den wille van Jupiter, of 't Opperste Weezen, πανδαμάτωρ δαιμων. Dit is een' uitweiding, die Wat lang is, en hier niet volkoomen te pas komt. Doch ik breng ze te pas, om de schoonheid, en hoop, dat ze den Leezer niet verveeld zal hebben.

[p. **6v]

§. 4.

De Dichtwisselingen op en ter gelegenheid van 't Burgermeesterschap van den Heere van der Mieden, zullen zekerlyk aan de Liefhebbers der Dichtkunde zeer aangenaam zyn, en een Con-

[p. **7r]

quête, als die van den Heer President van der Mieden, doet de Zanggodinnen veel eer.

§. 5.

Over 't Liber Adoptivus⁽⁴⁾ van Vrienden. gedichten, maak ik geen' verschooning, om dat

(4) Adoptivus.) Dus noemen 't de twee Heinssussen, en andere voornaame Mannen.

[p. **7v]

het zo gebruikelyk is, en men kan by Menage in zyn' Anti Baillet §. 81, een' gantsche Lyst vinden van deftige schryvers, die dit gedaan hebben, zelfs Bochart, die een voorbeeld van zedigheid was.

§. 6.

Meer opmerking zal 't moogelijk verwekken, dat, daar ik by voorige uitgegeevene Werkjes in proze eenige gedichten heb gevoegd, ik tegenwoordig, by myn Dichtlievende Uitspanningen eenige stukjes in proze geef, en byzonderlyk, drie plechtige Aanspraaken. Ik behoef echter daar over ook al geen' verschooning te maaken, om dat veele Dichters, by welke ik my op verre naa niet vergelyken durf, my daar van een' voorbeeld geeven, vooral de Franschen, die gemeenlyk by hunne Gedichten allerlei Discoursen, en zelfs Factums

[p. **8r]

van Proçessen voegen. Poezy (᾽πόιησις) is een algemeen woord,⁽⁵⁾ 't welk zo wel op redevoeringen, als gedichten, kan toegepast worden, en zelfs heeft Herodotus aan zyn' Historieboeken, en meer Oude Schryvers aan andere maatelooze werken de naam der Musen gegeeven.

(5) Woord.) Zie Fabricius Bibl. graeca lib. I. cap. I. §. 1. 2. 3.

§. 7.

Doch zonder met woorden te speelen, elk kent de oude spreuk van Cicero, dat alle kunsten, die tot de beschaafde Letteren⁽⁶⁾ behooren, een' gemeenen band hebben, en aan malkanderen vermaagschapt zyn. Vooral heeft dit plaats tusschen de Poëzy en Welspreekendheid. Beide, zo wel Redenaars, als Poëeten, erkennen dit. Een

(6) Beschaafde Letteren.) Dus versta ik humanitas. Cicero pro Arch. cap. I.

[p. **8v]

Poëet, zegt Cicero,⁽⁷⁾ komt zeer na by een' Redenaar, in de maat wat meer gebonden, doch in de vryheid van woorden losser, en in veel' soorten van sieraaden byna gelyk. En Ovidius,⁽⁸⁾ schryvende aan zyn' vriend Salanus, die een Redenaar was, erkent, dat beide de kunsten uit een' en dezelfde bron sprooten, en beide de Kunstenaars van 't zelfde vuur bezield moeten zyn. Aan een' Redenaar is 't naar de geduurige lessen van Quintilianus nuttig en nodig Poëeten te leezen, vooral Tooneeldichters, en onder die voornaamlyk Euripides en Menander⁽⁹⁾. Zelfs is 't aanmerkelyk, dat Macrobius (geen Pedant, maar ook ook een Burgermeester van Rome, die

(7) Cicero.) Finitimus Oratori Poëta, &c. de Oratore I. 16.

(8) Ovidius.) Ex Ponto II. V. 65.

(9) Menander.) Quintil. Instit. Orat. I. 8. VIII. 3. en X. 1.

[p. ***1r]

dus zeer wel de waereld kende) het twyffelachtig stelt,⁽¹⁰⁾ of iemant, die zich in de Redenaars-kunst oeffenen wil, uit Virgilius niet meer zou leeren, dan uit Cicero. Wy zien ook, dat voornaame Redenaars, die les metter daad gevolgd hebben. Cicero in zyn' Oratie voor den Poëet Archias⁽¹¹⁾ kan niet genoeg uitbazuinen, wat groot voordeel hem de Poëzy in zyn' kunst heeft toegebracht⁽¹²⁾. Ja deeze groote man, Burgermeester van een' Republiek, die Meesteresse der waereld was, ontzag zich niet gemeen-

(10) Stelt.) Macrobius Saturn: V. 1.

(11) Archias.) Vooral cap. 6.

(12) Toegebragt.) Het is op dat voorbeeld (zonder eenige gelykenis) dat ik in myn Dankdicht aan den Hr. de Roode (p. 124.) de Dichtkunst dus aansprak:

Ja heeft myn tong of pen ooit eenige eer verdiend
In Themis hofzaal, of in dienst der vryë staaten,
Ik moet voor 't grootste deel aan U daar de eer van laaten.
Uw maat en kunst, die in myn' jeugd myn' speelpop was,
Kwam in veel hooger werk, my steeds met nut te pas, enz.

[p. ***1v]

zaam om te gaan, met de Tooneelspeelers Roscius en Esopus, en zelfs met den eersten zich dagelyx te oeffenen in de Actie⁽¹³⁾. Doch nog zal ik een grooter voorbeeld bybrengen. De allerwelspreekendste en allerkrachtigste redenaar, dien ooit de aarde gedraagen heeft, nam: de Apostel Paulus, toont in zyn' Redevoeringen⁽¹⁴⁾ en brieven⁽¹⁵⁾, dat hy de Heidensche Poëeten geleezen heeft, en zelfs de Blyspel-dichter Menander. En hier

(13) Actie.) Zyn' gemeenzaamheid' met de gem: Tooneelspelers blykt uit zyn' brieven, en zyn' achting voor Roscius uit de Oratio pro Arch. cap. 8. en verder verhaalt ons Macrobius Saturn. III. 14. Satis constat, contendere eum cum ipso histrione solitum, utrum ille saepius eandem sententiam variis gestibus efficeret, ac ipse per eloquentiae copiam sermone diverso pronuntiaret.

(14) Redevoeringen.) Te Athene (Hand. XVIII: 28.) bybrengende een' plaats uit Aratus: Want wy zyn ook zyn geslachte.

(15) Brieven.) De Cretenzen zyn &c.(Tit. I. 12.) is een' plaats uit Epimenides; en Callimachus zegt het ook. Quaade saamenspraaken bederven goede zeden. (1 Cor. XV. 33.) is een' spreuk uit Menander.

[p. ***2r]

by kan men ook aanmerken, dat de grootste Rechtsgeleerden, in hunne schriften, niet alleen de Poëeten bybrengen, maar zelfs uit plaatzen van Homerus⁽¹⁶⁾ geschillen beslissen, waarom de Geleerden aan de Oeffenaars der Rechtsgeleerdheid de Poëeten zeer aanbeveelen⁽¹⁷⁾. Even eens aan de andere zyde kan een Poëet veel nut trekken uit het leezen van goede Re-

(16) Homerus). Zie Sabinus, Cassius, Paulus, enz. in. §. 2. Inst. de emt. vend. (III. 24.) en l. 1. §. 1. D. de contr. emt. et vend. (XVIII. 1.) Marcianus in l. 65. §. 4. D. de legat. 3. (XXXII.) Papinianus in l. 9. §. 1. de supell. leg. (XXXIII. 10.) Modestinus in l. 4. §. 6. D. de grad. et affin. XXXVIII. 10.) Saturninus in l. 16. §. 8. D. de poenis. (XLVIII. 19.) Gajus in l. 236. D. de verb. sign. (L. 16.).

(17) Aanbeveelen.) Zie Gothofredus ad d. §. Inst: de Oratie van den Heer Prof: van Eck over die stoffe, myn' Voorrede voor Sesostris, en myn' Rechtsgeleerde Uitspanningen, D. I. p. 30. 31. En wat aanbeveeling kan sterker zyn, dan die van den Keizer Justinianus zelf in zyn' Prefatie van 533 voor de Digesten §. 11. daar hy Homerus den Vader van alle deugd noemt, patrem omnis virtutis. De geleerden zyn 't echter daar in met zyn' Majesteit niet ééns. Zie de praefatie van Mad. Dacier voor Homerus.

[p. ***2v]

denaars. Dezelfde Macrobius⁽¹⁸⁾ wyst plaatsen aan, daar Virgilius gebruik heeft gemaakt van spreekwyzen en zwieren van Cicero. Vavassor⁽¹⁹⁾ heeft 'er meer by gevoegd, en besluit met een aanmaaning, hoe noodzaakelyk de Redenaars en Poëeten voor malkanderen zyn. Ook meen ik geleezen te hebben, dat zelfs Boileau, die groote Meester der Dichtkunde, gewoon was zyn' vaerzen te toetzen aan 't oordeel van den welspreekenden Patru.

(18) Macrobius) Sat. IV. 3. in 't einde. Nec Tullio compilando, dummodo undique ornamenta sibi conferret, abstinuit.

(19) Vavassor.) De Epigr. c. 14. p. 159. Zie Morhof Polyhistor lib. III. cap. X. 31. & seqq.

§. 8.

Ik zou by deeze drie Aanspraaken garen een' gevoegd hebben, die ik in 1742, van Hamburg gekoomen zynde, om mar Suriname te gaan,

[p. ***3r]

de eer gehad heb van te doen, aan haar Hoog Mog. doch dit stuk te gelyk een Rapport zynde van myn' Commissie sedert 1725, was van dien aart niet, om voor 't Gemeen te kunnen gedrukt worden. En dus is 't ook met andere Aanspraaken, die ik, als Gouverneur in Suriname (pro rostris) heb gedaan aan de gezaamentlyke Burgrey, schoon ik my durf verbeelden, dat ze my eer' zouden doen, en dat men tegenwoordig beter, dan toen, daar uit zien zou, hoe goed de Ed: Societeit en deszelfs dienaar het met de Colonie gemeend hebben. Doch ik wil geen' toegeheelde wonden weder opkrabben. Ik heb myn' vyanden 't kwaad, dat ze my gedaan hebben, (schoon ik'er nog dagelyx de smartelyke uitwerkingen van gevoel) uit een goed hart vergeeven, en ik ben verzekerd, dat de meeste tegenwoordig, door een' gevoelige onder-

[p. ***3v]

vinding, overtuigd zyn, hoe ongelukkig 't is geweest, dat men een Werk, 't welk alle myne Voorzaaten gewenscht hadden, en ik met goedkeuring der Heeren Directeuren, met zo veel geluk en roem, met den degen in den vuist, volvoerd had, onbezonnen heeft omverre geworpen. Na veel ongelukken heeft men eindelyk, tot myn Plan moeten wederkeeren, gelukkig, zo men weder hadt konnen verkrygen, 't geen men toen versmaad heeft. Ik beroer dit alleen in 't voorbygaan om te erinneren, dat ik myn Plan niet verdedig, dan zo verre 't naauwkeurig gevolgd wordt De minste verandering verandert de gedaante der Zaak, en kan dus ook andere uitwerkingen en gevolgen hebben.

§ 9.

Om weder te keeren tot de Aanspraaken, men zal mogelyk, een' aanmerking maaken, dat ik

[p. ***4r]

by Dichtlievende Uitspanningen geschriften voeg, die geëntrelardeerd zyn, met onduitsche woorden: doch zo men my vergeeft, dat ik de geschriften zelf 'er by voeg, zal men my ook niet quaalyk neemen, dat ik ze geef, zo als ik ze heb moeten doen. In de Poëzy verstaat het zich, dat men zuiver Duitsch moet spreeken. Doch in Proze hebben wy twee Taalen. De eerste, die wy zuiver noemen, en ook, als wy niet vitten willen, zuiver heeten kunnen, is nog gebleeven by 't Gemeen, vooral op plaatzen, daar weinig vermenging van Vreemden is, en daar men de oude Vaderlandsche zucht, voor de Moedertaal, nog behouden heeft. Zelfs gaat dit zo verre, dat men dikwils tot het andere uiterste vervalt, om vreemde Taalen, en byzonderlyk 't Fransch, te verachten, en Vreemden, die kromtongen, uit te lacchen.

[p. ***4v]

Wy hebben ook die zuivere Taal nog behouden op den Predikstoel. Een Prekikant spreekt Bybeltaal, en men onderstelt met reden, dat de Toehoorders, in ons Land die taal verstaan. Ten dien opzichte is 't een geluk, dat wy van de Heilige Schriften een' zo deftige Overzetting hebben, die niet allen in 't Zaakelyke, de getrouwste van alle bekende Overzettingen is, maar ook tot een' regel van onze Taal⁽²⁰⁾ kan strekken.

Doch de tweede Taal, is de Hoftaal, waarin

(20) Taal.) 't Was te wenschen, dat men 't zelfde kon zeggen, van de gebruikelyke Psalmen. Zo eens een der Ouden opstondt, en onze taal verstaande, van onze Dichtkunst wilde oordeelen, zou natuurlyk zyn oog' 't eerst vallen op de Kerkgezangen, dewyl 't allereerste gebruik der Dichtkunst van ouds in alle Landen, gewyd is geweest aan den Godsdienst. Hy zou vast onderstellen, dat men de edelste en allerbeste Dichters hadt uitgezocht en aangemoedigd, om die op 't allersterlykste te bewerken. En zo hy dan in dat vooroordeel de Psalmen van Dathenus hoorde; wat zou hy moeten denken van onze andere Gedichten?

[p. ***5r]

veele vreemde woorden met den tyd burgerschap gewonnen hebben. Zo ras ons Graafschap in vreemde Huizen is overgegaan, hebben de vreemde Heeren, hunne wyze van Rechtspleeging herwaarts overgebracht, en met dezelve de gewoone practycq-woorden. Deeze zyn tegenwoordig, door 't Gebruik, zo vast bevestigt, dat de geene, die ze in zuiver Duitsch hebben willen brengen, genoodzaakt zyn geweest de Vreemde woorden, aan den kant te plaatzen. Nog is 't daar by niet gebleeven: maar sedert dat het Fransch aan de Hoven geheerscht heeft, is deeze vermenging van woorden overgegaan, niet alleen in Staats-schriften, maar ook in den gemeenen ommegang, vooral in huizen van den eersten rang, alwaar men gewoon is, de kinderen eer en beeter 't Fransch te laaten leeren, dan hun' moedertaal. Men is dus wel gedwongen dat

[p. ***5v]

Gebruik te volgen, eeven als in de Klederen:⁽²¹⁾ en zelfs is 't zo verre gekoomen, dat een' pleidooi of schriftuur, een' staatsresolutie of Depêche, en zelfs een plechtig Compliment in zuiver Duitsch eeven vreemd, ja belacchelyk zou voorkoomen, als een Predicatie met Fransche krullen.

(21) Klederen.) Zie Lamy Art. de Parler p. 69. Die daar in al te hoofdig is, wordt een Steitoorige Egbert, of een Caritides. Zie 't School der Mannen, en de Facheux van Moliere.

§. 10.

Of en hoe verre 't goed of quaad is, dat men vreemde woorden in onze taal aanneemt, is een' andere vraag. By de Romeinen: (daar 't Griex^(*) op den zelfden voet was, als by ons het Fransch) ziet men ook, dat zy in hun' gemeenzaame brieven, veel Griex mengden, en

(*) 't Griex.) Zie myn' Rechtsgeleerde Uitspanningen, D. I. p. 6, 7.

[p. ***6r]

zelfs waaren 'er, die 't in de Poëzy meê wilden invoeren. Ja Lucilius wierdt daar over by zommigen zeer gepreezen.

- Gelyk Falernenwyn

Door die van Chios wordt gezocht, zo zal 't Latyn,
Gelenigd met wat Griex, het allermeest behaagen.⁽²²⁾

Doch Horatius keurt dip af, zelfs in 't pleiten, en scheldtze, die dit doen, voor Verzaakers van hun Vaderland en Vader⁽²³⁾. Ik heb in de Praefatie voor de Nieuwjaars Harangue (p. 24. enz.) schertzende, daar iets van gezegd: doch die in ernst onderneemen wilde over die stoffe een volkoomen' onderhandeling te schryven, zou, om beslagen

(22) Behaagen.) 't Is de vertaaling van den Hr. Huidekooper. Horat. Sat. I. x. 20.

At magnum fecit, quod verbis Graeca Latinis
Miscuit -

en v. 23.

- at sermo linguae concinnus utraque

Suavior: ut Chio nota si commixta Falerni est.

(23) Vader.) Oblitus patriae patrisque. v. 27.

[p. ***6v]

ten ys te koomen,⁽²⁴⁾ wel dienen alles geleezen te hebben, wat in 't algemeen⁽²⁵⁾ van den Oirsprong der Taalen, de redenen van derzelver verscheidenheid, ja zelfs van de Babylonische verwarring, enz. en voornaamlyk, wat over onze eigene taal geschreeven is. Ik beken zo beleezen niet te zyn. Doch achter myn Vaarwel aan den Zangberg zal ik in 't voorbygaan, eenige korte aanmerkingen voegen, zonder ze aan iemand te willen opdringen, veel minder, met iemand daar over te willen twisten; wenschende, dat ze aan een' geleerder' aanleiding moogen geeven tot een volkoomener werk.

(24) Koomen.) Zie de waarschuuwing van den Hr. Frans Burman, in zyn' Nieuwe Aanmerkingen, p. 432. en 507.

(25) Algemeen.) Schaevius, Borrichius, Kircherus, Perizonius, enz.

§. 11.

Doch ik merk, dat oude Lieden, als ze aan

[p. ***7r]

't praaten koomen, niet kunncn uitscheiden; en van 't een op 't ander springen, of 't te passe komt of niet⁽²⁶⁾. 't Is dus genoeg van de Aanspraaken zelf; doch één woordt moet ik nog zeggen, van de Aantekeningen, die 'er onder staan, byzonderlyk onder de eerste; en waar in men zou konnen berispen, dat ik te veel van my zelf spreek. Zo 't weêr met voorbeelden goed te maaken was, behoefde ik my slechts te beroepen op den Hr. Huët, die niet alleen zelf een gants boek geschreeven heeft De rebus ad eum pertinentibus, maar ook daar in aan 't einde een gants Register geeft van beroemde Mannen in allerlei taalen, die hun eigen leeven beschreeven hebben, ge-

(26) Of niet.) Dus schildert Homerus zyn' Nestor, en de Marquis Maffei zyn' Polidore in Merope. De schildery is natuurlyk, doch de vraag is, of ze te pas komt. Zie op den eersten de Reflexions sur la Critique, enz. van la Motte p. 218. enz. en op de laatste Voltaire in de Opdragt van zyn Merope p. 15, enz.

[p. ***7v]

lyk dit ook reeds ten tyde van Cicero⁽²⁷⁾ en Tacitus⁽²⁸⁾ gebruikelyk was: doch ik wil my by den allerminsten van die Huët aanhaalt, niet vergelyken, en zeg liever eenvoudig ter myner verschooning, dat het in deeze Aanspraaken (die men vergelyken moet by de dagelyxe Afscheid- of Intreê-redevoeringen) onmoogelyk is geweest van my zelf te zwygen, en dat dus de Aantekeningen natuurlyk te pas koomen ter verklaaring van zaaken, die aan de Heeren, welke ik aansprak, bekend waaren, doch die de Leezer, zonder uitlegging, niet raaden kan. Zo 't was geweest, om my zelf te pryzen, zou ik de Apologie van Plutarchus nodig hebben: Doch 't is geenszins by

(27) Cicero.) Cogor scribere ipse de me, multorum tamen exemplo, & clarorum virorum.

(28) Tacitus.) De Vita Agric. cap. I. plerique suam ipsi vitam narrare, fiduciam potius morum, quam arrogantiam arbitrati sunt.

[p. ***8r]

wyze van loftuiting, maar enkel van verhaal,⁽²⁹⁾ dat ik melding heb gemaakt van aanmerkelyke⁽³⁰⁾ omstandigheeden van myn' leevensloop,

(29) Verhaal.) Non ἐγκωμιαςικὰ sunt haec, sed ἱςορικὰ, zegt Cicero van de Historie, die by in 't Griex en Latyn, en ook in Vaerzen beschreeven hadt van zyn eigen Burgermeesterschap. ad Att. t. 19.) Plutarchus in zyn' Verhandeling over den geoorloofden Eigenlof (t. II. p. 539. E.) zegt, dat zulx vrystaat, schoon 't verhaal tot des Schryvers of Spreekers lof is.

(30) Aanmerkelyk.) In myn tweede Mengelmoes, p. 135, heb ik gesprooken van een' uitdrukking der Stoïken: Dignus visus sum Deo, in quo experiretur, quantum natura humana pati possit (Seneca de provid. cap. I. fine et cap. 4. En van dezelfde soort is een' tweede: dat het voor God een aangenaam, ja waardig schouwspel is, een eerlyk' man te zien worstelen met de fortuin. (spectaculum gratum, dignum, ad quod respiciat intentus operi suo Deus. Zie Seneca de provid. c. 2.) Myn leevensloop zou al verscheiden' Vertooningen van dien aart kunnen uitleveren, en ik beken, dat in myn jonkheid dergelyke spreekwyzen my bekoorlyk in 't oor klonken. Doch by ryper' overweeging kan ik 'er op toepassen, 't geen Daifilo in Granida van Hooft, van de vlechten van Dorilea zegt:

Die zullen 't gulden kleed allenskens trekken uit,
En 't geen gy voor fyn goud hieldt moogelyk voor deezen,
Zal zilver blyken, en alleen verguld te weezen.

Om ernstig te spreeken, de eerste uitdrukking, zo ze sprak van den Lyder te beproeven, en niet van te beproeven, wat de menschelyke natuur kon lyden, zou kunnen over een' gebragt worden, met Kristelyke gronden, (Psalm LXVI. 10. Jes. XLVIII: 10. Zachar. XIII: 9. Maleachi III. 3. 2 Cor. VIII: 2. en Jacob. I: 2. gevoegt by Rom. V. 3.) doch de tweede schynt aan God iets ongerymds toeteschryven, (Job I. 22.) en ik vind swaarigheid, om ze over ééntebrengen, met het denkbeeld van een' Vader, die lust heeft aan goedertierendheid (Micha VII. 18.) en byzonderlyk tot de vrede zyner Knechten (Psalm XXXV. 27.) ja die zelfs geen lust beeft aan den dood des godloozen: (Ezech. XVIII. 23. en XXXIII. 11.) Het verwondert my dus, dat Minucius Felix, een Kristen, en een halve Oudvader, (gelyk hy door Hieronymus, en Eucharius in één' adem by Tertulianus, Cyprianus, Lactantius, Hilarius, Ambrosius, enz. wordt opgeteld) de laatste uitdrukking navolgt: (Octav: p. 338.) quam pulcrum spectaculum Deo) enz.).

[p. ***8v]

die tot de Aanspraaken zelve gelegenheid hadden gegeeven, en zo ik verder daar in eenig oogmerk heb, is 't om de gedachtenis te bewaaren van myn' dankbaarheid aan begunstigers, en vooral an de Aanbiddelyke Hand, die my' door veele harde wegen tot in deezen hoogen ouderdom wonderlyk geleid heeft.