Naar de letter

Handboek editiewetenschap

[p. 358]

13.2. De ordening van deeledities

Wanneer een deeleditie meer werken bevat, bij voorbeeld de toneelstukken, of de lyriek van een schrijver, wordt de onderlinge volgorde bepaald door de chronologie. Dezelfde vraagstukken die we gezien hebben bij de opeenvolging in volledige werken, doen zich hier voor. Met name het probleem of de eenheid van een bundel losgelaten kan worden voor een chronologische ordening, is bij de editie van de lyriek of de verhalen van een schrijver ook aan de orde. De editeurs van Leopolds Gedichten i hebben gekozen voor de eenheid van de bundel. Daaropvolgend criterium is het tijdstip van publikatie.⁸ Leopolds nalatenschap in verzen is uitgegeven in de aangetroffen volgorde.⁹ Bloems lyriek is in de historisch-kritische editie aangeboden in de volgorde van de eerste schriftelijke neerslag, zoals we hiervoor zagen. ‘Het gekozen ordeningsprincipe brengt soms een doorbreking van de “identiteit van de bundels” met zich mee doordat terwille van de chronologie de ongepubliceerde en ongebundelde gedichten tussen de gebundelde gedichten gevoegd moeten worden’, zeggen de editeurs.¹⁰ Zo worden er in de editie van Miltons poëzie in de serie Longmans Annotated English poets op chronologische gronden vijftig pagina's geschoven tussen sonnet 6 en 7 uit de bekende Poems-bundel van 1645, en volgorden zijn veranderd. ‘It is clear that the Poems of 1645 is a carefully composed volume, and it seems to me that something is lost by an editorial policy that undoes what Milton took pains to do’, is de kritiek van Ian Jack op deze editeursoplossing.¹¹ Wanneer een editeur van lyriek ervoor kiest de eenheid van bundels te respecteren, blijft er nog het probleem van ongebundelde maar wel gepubliceerde gedichten. Moeten deze tussen de bundels door aangeboden worden volgens de chronologie of in een aparte afdeling achterin de uitgave? In de leeseditie van Nijhoff zijn deze gedichten per periode gepresenteerd. Na de bundel(s) uit een bepaalde periode worden de verspreid gepubliceerde gedichten aangeboden en ten slotte de nagelaten.¹² Bij Hans Faverey's Verzamelde gedichten staan de verspreide publikaties achteraan, ook al zitten daar zijn vroegste verzen bij.¹³

Een standaardoplossing voor de ordening is niet te geven. Mogelijk moet de aard van de ongebundelde gedichten de doorslag geven: als het voornamelijk gelegenheidsgedichten zijn, kunnen deze misschien beter na de bundels bij elkaar aangeboden worden. Wanneer de aard van de ongebundelde gedichten echter aansluit bij de bundels, is plaatsing in chronologische volgorde na de bijbehorende bundel wellicht aan te bevelen.

8 Leopold, Gedichten i. Historisch-kritische uitgave, dl. 1, xii.

9 Leopold, Gedichten ii. Historisch-kritische uitgave, dl. 2, xxxii-xxxiii.

10 Bloem, Gedichten. Historisch-kritische uitgave, dl. 2, xiii.

11 Jack, ‘A choice of orders’, 133.

12 Vgl. Nijhoff, Verzamelde gedichten, 415.

13 Faverey, Verzamelde gedichten, 674. In 1980 heeft Faverey bij zijn verzamelbundel Gedichten een aparte afdeling ‘Ongebundeld’ toegevoegd. Deze is vervolgens te beschouwen als wel gebundelde poëzie.