Naar de letter

Handboek editiewetenschap

[p. 231]

9. Beschrijving van drukken en collatie

Wat er van de drukgeschiedenis die een editeur tijdens het verzamelen van documentaire bronnen samengesteld heeft in de uit te geven editie weergegeven moet worden, hangt samen met het editietype dat hij vervaardigt, en met de ontstaansperiode van de tekst. In elk geval is het voor elk editietype noodzakelijk dat er een beschrijving van de bij het leven van de auteur verschenen drukken van het geëditeerde werk opgenomen wordt. Die kan alleen achterwege gelaten worden, als daarvoor naar een andere editie van het werk verwezen kan worden.

De drukken moeten zo beschreven worden dat met behulp van de gegevens elke druk teruggevonden en geïdentificeerd kan worden en de onderlinge verhouding duidelijk is.

Voor een leeseditie van een tekst uit de periode van de machinale pers volstaat het als de editeur de volgende gegevens in zijn drukgeschiedenis vermeldt:

-	titelbeschrijving volgens het titelblad en colofon: auteursnaam, titel, naam van bewerker etc., plaats van uitgave, uitgever, jaar van uitgave, aantal delen;
-	drukaanduiding in het werk zelf (met zo nodig tussen vierkante haken een correctie);
-	indien van toepassing: serie waarin het werk verschenen is;
-	behalve jaar van uitgave zo mogelijk ook verschijningsdatum, in elk geval een maand van verschijnen;
-	zo mogelijk: oplage;
-	indien van belang voor de identificatie: gegevens over de verschijningsvorm, zoals bibliografisch formaat, aantal pagina's (inclusief ongenummerde), uitvoering van band of binnenwerk, bibliofiele uitgave;

[p. 232]

-	zetselvergelijking: identiek aan eerdere druk (al dan niet herzien), titeluitgave of nieuw zetsel (al dan niet gecorrigeerd door de auteur);^1
-	vindplaats van het exemplaar waar de beschrijving op gebaseerd is (en eventueel vindplaatsen van andere exemplaren) en signatuur.

Uit de beschrijving van de drukken moet de verhouding, de chronologie en de onderlinge afhankelijkheid van de drukken af te lezen zijn, eventueel verduidelijkt door een stemma. Voorpublikaties worden ook in de drukgeschiedenis opgenomen.

In het algemeen kan ook voor studie- en historisch-kritische edities van werken uit de periode van de machinale pers de bovenstaande beschrijving van drukken aangehouden worden.

Voor leesedities van werken uit de handpersperiode hoeven er in de editie niet meer dan de bovenstaande gegevens opgenomen te worden, maar de editeur heeft voor zichzelf bij zijn werkzaamheden, met name bij de keuze van de basistekst, uitgebreidere beschrijvingen nodig. Omdat hij met het verschijnsel van identieke druk en perscorrecties te maken kan krijgen, moet hij een instrumentarium hebben om die te kunnen onderscheiden. Dit vindt hij in de analytisch-bibliografische beschrijving van een boek en in de externe en interne collatie.

1 Zie voor een voorbeeld van een drukgeschiedenis volgens deze normen: Hans Faverey, Verzamelde gedichten, 676-679. In de leeseditie van Couperus' Volledige werken is gekozen voor een meer omschreven en becommentarieerde drukgeschiedenis.