Naar de letter

Handboek editiewetenschap

[p. 123]

6. Selectie van de primaire documentaire bronnen

Na de zoektochten door bibliotheken en archieven weet de editeur welk materiaal overgeleverd is. Een beschrijving hiervan heeft hij gemaakt, en van het meeste materiaal bezit hij fotokopieën, voor zover hij niet over de originelen kan beschikken. Natuurlijk zijn toevallige vondsten in een later stadium nog mogelijk, maar het systematisch onderzoek moet duidelijkheid verschaft hebben over de primaire documentaire bronnen die van belang kunnen zijn voor de editie. De editeur heeft echter nog geen inzicht in de bruikbaarheid van zijn verzameling. Hij heeft nog niet geselecteerd en nog geen samenhangen bestudeerd. Vooral bij een uitgave van volledig werk kan hij vele ongelijksoortige bronnen bij elkaar gehaald hebben die nog niets prijsgeven van hun onderlinge relaties. Om verder te kunnen werken zal de editeur zijn materiaal moeten selecteren en verbanden achterhalen. Daartoe beproeft hij het eerst op autorisatie. Brieven en andere secundaire documenten kunnen hem daarbij helpen. Daarna probeert hij zoveel mogelijk de samenhang van de verschillende bronnen en de volgorde van ontstaan d.w.z. de chronologie te ontdekken. Dit kan hij weergeven in een stemma.

De editeur van teksten uit de oudere letterkunde zal meestal een andere volgorde voor zijn werkzaamheden kiezen. Als hij al de beschikking heeft over verschillende tekstversies, dan kan autorisatie meestal pas na onderlinge vergelijking vastgesteld worden. Het is ook mogelijk dat er geen geautoriseerde versies overgeleverd zijn, maar alleen corrupte drukken. Dan kan alleen op basis van het stemma beoordeeld worden welke tekst het dichtst bij de verdwenen geautoriseerde staat. De overlevering van Shakespeares teksten is geen uniek geval. Bredero's uitgever C.L. van der Plasse heeft na diens dood enkele onvoltooide toneelstukken door andere schrijvers laten

[p. 124]

voltooien. Geautoriseerde bronnen zijn daarvan niet overgeleverd, zodat het werkelijke aandeel van Bredero in bij voorbeeld Angeniet en Het daget uyt den oosten niet vastgesteld kan worden.