|
| |
| |
| |
Blad-wyser
Van de voornaemste saecken, soo in beyde de Reys-beschrijvingen, als in de Toedoeningen, verhandeld.
ABrahami Ortelii Beright van Groenland, 165.
Adder-wortel, een Kruyd op Spitsbergen. Bladeren. Stengelen. Bloemen, 221. Wortel. Vergelijckingh, 222.
Adel in Noorweegen, draeghd sigh seer tyrannisch tegens d'onder hun staende Onderdaenen, 9.
Aerdbesien-kruyd op Spitsbergen. Bladeren. Stengels. Bloemen. Wortel Smaeck. Vergelijckingh, 224.
Aerdbevingh in Ysland, seer geweldigh en schaedlijck, 113.
Aerde, is op Spitsbergen niet te vinden, 184.
Aerd-mannekens in Groenland; soodaenigh genoemd. Der selver gestalte. Bedenckingh hier op, 169.
Afgods-beelden der Zemblaners, 91.
Anica, een rijcken Boer in Muscovien, send eenige sijner Kneghten uyt, om ondersoeck te doen nae de Landen, van welke eenige vreemde Kooplieden Jaerlijcks in Muscovien quamen, 87. Hier door is Siberien ontrent den aenvangh deeser Eeuw eerst ontdeckt geworden. Hy bekoomd hier door onuytspreecklijck-groote Rijckdommen. Openbaerd eyndlijck aen de Czaar van Muscovien de gelegenheyd van Siberien en Samojessie. Verscheydene aenmercklijke dingen daer ontrent, 88.
Artzeny tegens de vallende Sieckte, door 't aenhangen van een Elands-Klauw, 9. 10. Tegens de Sieckte, genoemd 't Scheurbuyck, 92. Tegens de Zee-sieckte, 194. Artzenyen, genomen van de Beeren, 255. Genees-middelen van andere Dieren, Visschen en Kruyden, sijn hier en gintsch in's Werck aengewesen.
BEdden, werden by de Deensche en Muscovitische Laplanders, Borandayers, Samojeden Siberianen, Zemblaners, e.s.v. niet gevonden. Waerse dan op slaepen? 27.
Beeren, hoe deselve van de Reysigers verdreven worden, 29. Op 't Geberght der Waygats, seer stout, 43. Op Spitbergen. Haere Huyden. Verwe. Grootte. 't Vet onder aen de voet, waer toe gebruyckt. 't Andere Vet tot Lampen gebeesigd, en gebrand in plaets van Traen, 254. Die van haer vleesch eeten, souden vroegh grijs werden. Haere Melck. Swemmen en duycken onder 't Water. Stem. Tanden; en gebruyck tot Artzeny. Getrouwheyd van d'eene tot d'andere, 255. Haere Spijs is Walvisschen-aes. Oock wel Menschen, levendigh en dood. Hoemen haer bekoomd. Waerse sigh in de Winter mogen onthouden. Verschricklijck groote Beeren. Worden in veele Gewesten des Weerelds gevonden, 256. Eeten niet alleen Vleesch, maer oock Kruyden, Planten en Boom-vrughten. Vreemd Geval. Hoese drincken. Haere geylheyd, soo datse selfs jonge Dochters verkraghten. Dwalingh, dat de Beeren haere Jongen door lecken souden fatsoeneeren. Waer uyt ontstaen, 257. Natuerlijcke vyandschap tusschen de Paerden en Beeren. Listigheyd des Paerd, in een geveght met den Beer sijnde. De Beeren hebben vermaeck in de Musijck. Weeten haere Wonden te genesen, 257. Haren slaep. | |
| |
Giftigen adem. Artzenyen, genomen van de deelen eens Beers. Bygeloof. Americaensche Beeren. Sonderlinge seldsaemheyd, 258.
Beeren-huyden, sijn de Bedden der Laplanders, en anderer Noordsche Volckeren, 27.
Beeren-vleesch, van een Beer gesneeden, die geduerende sijnen Slaep-tijd, dood geslaegen is, en dan gekoockt zijnde, werd daeghlijcks grooter, 258.
Beesten. Sie op 't woord Dieren.
Begraefnis eens overleedenen Laplanders; en de seldsaeme Ceremonien daer ontrent, 143.
Behoudene Haven; d'alderverseeckerdste in Spitsbergen, 179.
Bergen en Rotsen in Noorweegen, seer hoogh, 6. Bergen, een Stad, en Hoofdstad van Noorweegen, 11. Aerts-bischoplijck Pallais hier veranderd in eens Koopmans Pack-huys, 12. Koophandel te Bergen, 12. Bergen in Spitsbergen, hoedaenigh gesteld, 178. Hooghte. Seer moeylijcken gangh derwaerts. Stucken, daer van afvallende, 182. 183. Ys-bergen. Sie op 't woord Ys-bergen.
Bergh, gevaerlijck voor d'opklimmers, 185. Seldsaemheyd aen de Bergen in Spaenje, 186.
Bergh-Chrystal, in groote meenighten gevonden op 't Staten Eyland, 197.
Bergh-Enden, 244. Gestalte. Spijs, en verdere beschrijvingh. Nesten. Eyeren. Hoe ter spijs bereyd, 245. Deese Vogelen sijn niet schouw voor de Menschen, 246.
Bergh-wercken in Noorweegen, hoedaenigh gesteld. Sie op 't woord Mijnen.
Bergh-werckers in de Mijnen; haeren arbeyd en Werck-tijd, 16. 17.
Bertii Beright van Groenland, 165.
Blefkenii Reys nae Groenland, in 't Jaer vijfthien-honderd vier-en-tsestigh, 169.
Borandayers: Haere seldsaeme gestalte. Kledingh. Huysen, 57. Spijs en dranck. Vrouwen. Hebben weynig meer Menschlijkheyd als de Beesten. Handel met haer van Vellen, tegens Taback, 58. Werden in de Deensche Scheepen wel onthaeld. Verdragh met haer gemaeckt, om eenige Deenen op Sleeden nae Siberien te voeren. Aghten Taback en Brandewijn seer hoogh, 59. Borandaysche Sleeden en Ren-dieren, 60. Snelheyd en sterckte der selve. Spijs der Borandayers; die noch brood noch sout konnen verdraegen, 61. Verder beright van dit Volck, 62. Borandaysche Jager, met sijne Dienaers. 64.
Bosch vol Wolven, Beeren en Lijnxen, 14.
Boteri Beright van Groenland, 165.
Brief, en Kaert, begrijpende de ware gelegenheyd van Nova Zembla, onlanghs ontdeckt, 138.
Brood noch Sout konnen de Borandianen verdraegen, 65.
Bronnen in Ysland, van een sonderlinge eygenschap, 116. Vreemdigheyd ontrent deselve, 116.
Brugg' van Walvisschen-been in Ysland, 112.
Bunonis beright van Groenland, 165.
Burgermeester, een Vogel in Spitsbergen. Snavel. Oogen. Verwe; en verdere beschrijvingh. Nesten, 239. Jongen. Hoese best geschooten werden. Eeten den dreck van andere Vogelen, 240.
Burnaluc, een Visch in d'Yslandsche Zee, langh tsestigh ellen, 111.
Butskop, een Visch in Spitsbergen. Kop. Vinnen. Staert. Blaes-gat, of Buys, in de neck. Lenghte. Verwe, en verdere Beschrijvingh, 281. Tieren geweldigh in 't Water, als'er een Onweer voor handen is. Ander slagh, 282.
CAnoës der Zemblaners, hoedaenigh gesteld, en hoe gebruyckt, 102. 103. 168. | |
| |
Ceremonien by de Begraefnissen der Laplanders, 43.
Christiaenstad, een kleyn, doch beroemd Steedeken, 4.
Christiania, een Stad, 4. 9. 11.
Cluveri beright van Groenland, 165.
Compagnie in Deenemarcken, genoemd d'Yslandsche, en Noordsche, 2.
Cythraei beright van Groenland, 164.
Czaar van Muscovien, heeft sigh alleen meester van den Handel met Sobel-vellen gemaeckt, 68. Treckt'er seer groote winsten van. Koopmanschapt oock met andere Pelteryen, 69. Is eerst nae 't Jaer sesthienhonderd tot de kennis en heerschappy der Siberische en Samojedische Landen geraeckt, 69. Hoedanigh hy 't Landschap Siberien heeft bevolckt, 79.
DAgh van drie Maenden in Lapland, 49. 53.
Damp op de Zee, by vermeerderingh van koude: En teecken aen den Damp, van de vermeerderingh derselve, 211.
Deenen, hoedaenigh sy tot 't Gebied over Noorwegen sijn geraeckt; daer doch de Noorwegers over de Deenen pleegen te heerschen, 6.
Dieren in Lapland, als Wolven, Vosschen, en andere. Sijn hier meest wit. Ja oock de Ravens, 49. Twee en viervoetige Dieren op Spitsbergen, 227. Land en Water-Dieren, 228. Verder beschrijvingh van de Spitsberghsche Dieren. Harten, genoemd Rehen, 252. Vosschen, 253. Witte Beeren, 254.
Dithmari Blefkenii Reys nae Groenland, in 't Jaer vijfthienhonderd vier-en-tsestigh, 167.
Donderbaerd, een Kruyd op Spitsbergen. Blaederen. Bloemen. Wortels. Vergelijckingh, 216.
Doode ligchaemen, op Spitsbergen begraven, verrotten niet; ter oorsaeck van de koude, 209.
Doode-mans Eyland op Spitsbergen, waerom soo genoemd, 183.
Doortoght door 't Noorden nae China en Japan, is dickmael versoght geworden. Voorbeelden daer van, 131. Naemen der geene, welcke dese Doortoght sigh hebben onderwonden, en de Jaeren, in welcke deese Vaerdten gedaen wierden, 132. d'ongeluckige Reys van de Ridder Hugo Willougsby, 132. Wijdlopige Reden-voeringh, dat'er gewisselijck een doorvaert by de Noordpool is: Met eenige seldsaeme en aenmercklijcke berighten hier van, 134. en vervolgens. Misslagh der Hollanders en Engelsche, in 't soecken van dese Doortoght, 139. Vijf weegen, om door deselve nae Cathai of China te moogen geraecken, 139.
Draeck-visschen. Beschrijvingh van derselver gestalte, 279. Hoedaenigh sy gevangen worden, 280.
Draey-kolcken, de Scheepen, ten trots der winden, vasthoudende, als ofse op Ancker laegen, 3. Draey-kolck, of Water-wervel, in Noorwegen, van een sonderlinge seldsaemheyd, 21.
Duyf in Spitsbergen. Grootte. Snavel, en verdere beschrijvingh. Duycken onder water; en haere geswindheyd onder 't selve. Hoedaenigh haere Smaeck is, 234. 235.
Duyvel, kan lightlijck de lught ontrent een Schip beweegen, en alsoo een Onweer veroorsaecken, 21.
Duyvelen-Eyland; en desselven Inwooners; hoedaenigh gesteld, 166.
Duyvelsche verschijningen der Overleedene in Ysland, 119.
Dwaelingh der Weereld-beschrijvers, in de plaetsingh van Groenland en Nova Zembla, 128. In de grootte van Waygatz. In 't voorgeven, dat de Scheepen | |
| |
door deese Zee-enghte souden konnen koomen in de groote Tartarische Zee, 129. Eeniger Schrijvers; spreeckende van de Samojeden, 130.
EDder-vederen, welcke uyt Ysland in onse Landen werden gebraght, 232.
Eedele in Noorweegen; sijn Dwinghlanden over haer' Onderdaenen, 9. Seer weynigh Eedele werden in Muscovien gevonden; 't welck gehouden werd voor eene der oorsaecken van d'onbeschaefdheyd en boersheyd deser Natie, 71.
Eenhoornen, een slagh van Land-Dieren. Beschrijvingh derselve uyt Plinius, Munsterus, Marcus Paulus Venetus, Philostratus, en veel meer andere. Ontkenningh onses Schrijvers, dat oyt yemand een Eenhoorn sou gesien hebben: Desgelijcks oock van de kraght des Eenhoorns-hoorn, 122. en vervolgens. Onse Aenmerckingen op d'ontkenningh van Martiniere, dat'er geen Land-Dieren met eenen Hoorn in 't Hoofd souden zijn. Redenen, waerom de Schrijvers in de Beschrijvingh der Eenhoornen soo mercklijck koomen te verschillen; desgelijcks oock in den Hoorn selfs, 126. Of in de Hoornen der Eenhoornen geen meer kraght sou steecken, als in ander Been. Proef van de kraght des Eenhoorns. Aenmerckingh op noch een andere ontkenningh van Martiniere, 127. Eygenschappen der Eenhoornen. Waerom dit Beest niet nae andere Landen kan vervoerd werden, 128.
Eetens-lust, bevindmen in Spitsbergen grooter te sijn als in andere Landen. 206.
Eland, waerom soo genoemd. Sijne gestalte. Is behebt met de vallende sieckte. Elanden-Jaght, 8. Waen van een seer groote kraght in de voeten eens Elands tegens de vallende Sieckte in de Menschen, 9. Verder beright van d'Elanden, aengaende hare gestalte. De Mannekens hebben Hoornen, de Wijfkens niet. Breeder verhael van haere onderworpenheyd aen de vallende Sieckte; en genees-middel, van haer genoomen tegens dit Euvel in de Menschen, en andere Gebrecken. Getuygenissen hier van, 10.
Ellende der geene, welcke van de Muscovische Czaar nae Siberien werden verbannen, 75. Sie voorts op Quaeden staet.
Estoitiland, een bovenmaeten koud Gewest. Is eerst door de Frislanders ontdeckt geworden, 166.
FAbel, van 't brengen der Zielen door de Duyvelen in den brandenden Bergh Hecla, 119. Van de Seylsteen hy de Noord-Pool; welcke sou zijn van drie-en-dertigh Fransche Mijlen in den omkringh, 131. Andere Fabulen van de Noord-Pool, door een Monick versierd, 131.
Figueren der Kruyden in dit Werck, sijn al t'saemen nae 't leven; en in haere juyste grootte afgebeeld op Spitsbergen; behalven alleen twee, welcke verkleynd sijn, 214. 281.
Finlanders, sijn meerendeel Toveraers. Verkoopen wind aen 't Schip daer onse Reysiger Martiniere in was, 19. Wat daer op volghde, 20. 21.
Frederick Martens Dagh-reeckeningh, gehouden van sijne vaert nae Spitsbergen, 143. en vervolgens.
Frisland, of Friesland, in 't Noorden, 167.
Frislanders, sijn geweest d'eerste ontdeckers van 't seer koude Estoitiland, 166.
GArnellen, of roode Krabben; Hoofd; Oogen; Schilden, en verdere Beschrijvingh, 271. Sijn in Spitsbergen de Spijs der Vogelen. | |
| |
Kleyne Garnellen, of Garnaten. Der selver beschrijvingh, 272.
Gebannene in Siberien. Der selver ellendige staet. Onse Reysigers ontmoeten vijf deeser dus gebannene; welckese bevinden van haere vrienden te zijn; en haer gespreck onder malkander, 74. Verder beright van deese saeck. De gedaghte Banninghs-straf valt nu soo swaer niet, als wel voor deesen. Sommige winnen hier groote Rijkdommen over; met een Voorbeeld daer van, 80.
Geberght tusschen Boranday en Siberien, seer woest, 78.
Geneesingh der vallende Sieckte in de Menschen, door 't aenhangen eener Elandsklauw, 9. 10.
Gevogelt in Lapland, 48. In Spitsbergen. Sie op 't woord Vogelen.
Gouverneurs des Czaars van Muscovien in Lapland, Siberien e.s.v., sijn niet anders als sijne Commisen, of Factoors, den Vellen-handel voor hem waerneemende, 70.
Gras in Ysland, is soo uytneemend, datmen de Beesten een maet moet setten; anders soudense sigh te barsten eeten, 111. 113. Wast in Spitsbergen op 't lage Land, 187.
Groenland. Dwaelingh der Wereld-beschrijvers, in de plaetsingh van Groenland en Nova Zembla, volgens d'aenwijsingh van Martiniere, 128. Oud-Groenland wierd in oude tijden van de Noorweegers dickmael besoght. Waer door de kennis deeser Vaert verlooren is geworden? Vrughtbaerheyd en onvrugtbaerheyd van Groenland. Waerom Groenland geheeten; en verscheydene meeningen daer van, 164. Beright van Groenland uyt Cythraeus; Petrus Bertius, Cluverus; Johannes Buno; Abraham Ortelius; Johannes Boterus. Wat de wegh, om door 't Noorden in Indiën te komen, verhinderd, 165. Sonderlinge en schaedlijcke Rijp. Omkreytz, Doorsnede en Verdeelingh van dit Gewest. Werd van de meeste Schrijvers gehouden voor een Eyland, 166.. Hoe Dithmarus Blefkenius dit Land gesteld bevond in 't Jaer vijfthien-honderd vier-en-tsestigh, 167. Verhael eens Groenlandschen Monicks aen den Stadhouder in Ysland van Groenland, 169. Hoe de Heer Antonius Zenus dit Land bevonden heeft ontrent 't Jaer derthien-honderd en taghtigh, 170. Hoe oock de Vorst Zichmni ontrent deselve tijd, 173. Bevers en Marders in Groenland, welcker Vellen soo goed sijn als die van de Zobelen. 176.
Groenlanders aen 't Koninglijck Deensche Hof gebragt; en daer seer wel versorgd. Aenmercklijck verhael van deselve, 140. Willen van geen Deensche spijsen proeven. Aghten haer (in onse oogen) ellendigh en gebrecklijck Vaderland veel hooger en beeter, als 't alles vol op hebbende Deenemarcken, 141.
Groenlandsche Wilde, seven in getal, met haer Schuytje, door de Winden tot in de Britannische Zee geworpen, 168.
HAler, of Hola, een Bisdom in Ysland, 111.
Hanevoeten, een Kruyd op Spitsbergen. Verscheyden slagh. Beschrijvingh. Bloemen. Wortel. Smaeck. Waer 't wast, 217. en vervolgens.
Harpoenen met welcke de Walvisschen gevangen werden; hoedaenigh deselve gesteld zijn, 307.
Harten, genoemd Rehen, op Spitsbergen. Gestalte. Hoemense vangen moet. Smaeck van haer vleesch, 253.
Hayen. Beschrijvingh van derselver gestalte. Is een seer vraetige Visch. Oly van de Lever gemaeckt. Worden in Spaenje gegeten, 285. 286. Hoedaenigh dese Visschen gevangen werden. Sijn Men- | |
| |
schen-vernielers, 287. Meenighte haerer tanden. Brengen veele Jongen t'eener tijd voort. Hebben Eyeren. Loeren op de Menschen. Meenigten van Hayen in West-Indien. Jammerlijck geval van een Bootsgesel, van 't eene Schip nae 't ander swemmende, 288.
Hecla, een brandende Bergh in Ysland. Martiniere begeeft sigh, om den selven te besightigen, 113. Seldsaem geruysch en gekraeck. Aerdkloven en Vlammen, 114. Grouwlijcke meenighte van Asch. Doodlijcken Anghst, en groot gevaer, waer in hy, door sijne nieuwsgierigheyd, geraeckte, 115. Fabel. van 't draegen der zielen door de Duyvelen in den Bergh Hecla, 119.
Hola, of Haler, een Bisdom in Ysland, 111.
Honden in Lapland van een bysonder slag, 48. Jaght-honden welche de Laplanders eeten, 49.
Hoorn van de Visch Narwal, uytgegeven voor Eenhoornen, 97.
Hoorn-visschen, werden niet alleen in 't koude Noorden, maer oock onder de Linie Aequinoctiael gevonden, 97.
Hori, een Voorgeberght en Vleck in Ysland, 110.
Huysen en Huysraed, gemaeckt van Walvisschen-been in Ysland. Wat de geene droomen, welcke in deselve slaepen, 112.
ICarien, een Eyland in 't Noorden. Seldsaemheyd van de Regeeringh deser Inwooners, 173. Waerom Icarien genoemd. Al de Koningen deeses Eylands voeren de naem van Icarus; en waerom, 174.
Icarische Zee; waer van daen deselve dien naem heeft bekoomen, 174.
Icarus: De Geschiedenissen deses Koninghs sijn van de Poëten met sulcke verbloemde redenen voorgesteld, dat deselve voor Fabulen werden gehouden, 174.
Indiën: Wat de wegh, om door 't Noorden derwaerts te geraecken, verhinderd, 165. Sie voorts op 't woord Doortoght.
JAght-honden in Lapland, werden van de Laplanders gegeeten, 49.
Jan van Genten, een slagh van Vogelen op Spitsbergen, 251.
Johannis Boteri Beright van Groenland, 165.
Johannis Bunonis Beright van Groenland, 165.
Jutland verdeeld in 't Suyder en Noorder-Jutland, 4.
Jutlandsche Bancken of Sand-platen, seer gevaerlijck, 3.
KAttegat, een gevaerlijcke Zee-enghte, 2.
Katten in het Deensch Lapland, van de Laplanders gebruyckt tot Raed-gevers; sonder welckese niets ter handen neemen. Van Martiniere gehouden voor Duyvelen, 28.
Kiloppen, wat voor een Volck het is. Houden met niemand eenige gemeenschap, en vlieden voor d'aenkoomende Vreemdelingen. Sijn een slagh van Laplanders, doch veel onbandiger als d'andere Lappen, 37.
Kirkebar, en Steedeken in Ysland, 113.
Kir-meeuwen. Grootte. Vederen, en verdere Beschrijvingh, 246. Nesten. Eyeren. Onderscheyd, 247.
Kleedingh der Laplanders, 50. Der Borandayers, 57. Der Siberianen,78. 83. Der Groenlanders en Zemblaners, soo Vrouws als Mans-persoonen, 105.
Klip-kruyd op Spitsbergen. Blaederen. Aenmercklijckheyd ontrent deselve. Wortels. Vergelijckingh, 225. Groot Klip-kruyd. Bladeren. Geweldige grootte eens Blads. Dit Kruyd wast diep on- | |
| |
der 't Water. Ander Hayrigh Klipkruyd, een Paerde-staert niet ongelijck, 226. Noch een ander; van onse Schrijver genoemd Zee-gras, 227.
Klip-visschen, waerom soo genoemd, 13.
Knopen in een Lijnen Doeckje geleght, en daer nae ontknoopt, verweckt Wind en Storm, met een aenmercklijck Voorbeeld daer van, aen 't Schip, daer onse Schrijver sigh op bevond, 19. 20. 21.
Kola, een kleyne Stad. Gelegenheyd. Huysen. Aert der Inwooners, 40.
Koopmanschap gedreven, sonder dat de Kopers en verkopers malkander sien of spreecken, 70.
Korp begrijp eener Reys nae Groenland, gedaen van Dithmarus Blefkenius, in 't Jaer vijfthienhonderd vier-en-tsestigh, 167. Van de Heer Nicolaus Zenus, Venetiaen, ontrent 't Jaer derthienhonderd taghtigh, 170. Van Zichmni, Vorst van 't Noordsche Frisland, ontrent deselve tijd, 173.
Koude in Spitsbergen, wanneer deselve strenghst is, 206. Meer of min koude, nae gelegenheyd der Winden. De Winters in Spitsbergen sijn niet altijd even strengh, 208. Estoitiland, een bovenmaeten koud Gewest in 't Noorden, 166.
Krabben; roode Krabben. Sie op 't woord Garnellen.
Kreeften, werden met meenighten in Marck-Brandenburgh gevangen. Seldsaemheyd van de Natuerlijcke vyandschap en afkeer tusschen de Kreeften en Varckens, 269. Ongestaertede Zee-kreeften. Sie op 't woord Kreeften.
Kruyd op Spitsbergen, met Aloë-bladeren, 215. Vergelijckingh. Bloem. Knopjens. Stengel. Wortel, 216. Ingekerfde kleyn-Donderbaerd. Bladeren. Bloemen. Wortel. Vergelijckingh, 216. Hanevoeten. Verscheyden slagh. Bloemen. Wortel. Smaeck. Waer dit Kruyd wast, 218. Lepel-kruyd. Bloemen. Wortel. Meenighte. Snelle Wasdom. Onderscheyd tusschen de Spitsberghsche en onse Lepelblaederen. Gebruyck, 219. Kruyd als Muer-peper. Bloemen, Wortel, 220. Adder-wortel. Blaederen. Stengel. Bloemen. Wortel. Vergelijckingh, 221. Kruyd als Muysenooren. Bloemen. Wortel. Vergelijckingh, 222. Kruyd als Vincoord of Maeghde-palm. Bloemen. Wortel. Vergelijckingh, 223. Aerdbesien-kruyd. Stengels. Blaederen. Bloemen. Wortel. Smaeck. Vergelijckingh, 224. Klip-kruyden. Sie op 't woord Klip-kruyden.
Kruyden in Spitsbergen, op en aen de Steen-klippen wassende, 181.
Kuutge geef, een Meeuw op Spitsbergen, en des selven beschrijving. Men vanghdse aen een Angel, gelijckmen de Visschen doet, 237. Drijven op 't Water. Nuttigingh ter spijs, 238.
LApland, voorgesteld in 't grootste deel der geheele Reys-beschrijving van de Heer Martiniere. Vogelen in dit Gewest. De meeste wilde Dieren sijn hier wit, 48. Honden van een sonderlingh slagh, 48. d'oorsprongh van 't woord Lapland en Lappen is onseecker. Verdeelingh van Lapland in 't Deensch, Sweedsch en Muscovitisch. Geweldige grootte. Lange Daegen, en Naghten, 49. Is in sijn eygentliicke gelegenheyd de Muscoviters noch niet lang bekend geweest, 69.
Laplanders in Deensch-Lapland aghten de Taback seer hoogh, 25. Haere Spijsen, 25. Walgh en afkeer van goede Deensche kost. Waer van sy haeren dranck bereyden? Haere Brandewijn. Sijn meerendeel Toveraers, en gantsch bygelovigh. Haere ligchaems-gestalte, 26. Geylheyd der Vrouwen. leedingh, | |
| |
waer van gemaekt. Hoofd-decksel. Mutsen. Huysen. Hoese 'snagts slapen sonder Bedden. Seldsaem Bygeloof ontrent hare Katten, 28. Konnen in een ander Gewest vervoerd werdende, niet levendigh blijven, 34. Konnen geen Sout verdraegen, 39. Seldsaeme Ceremonien ontrent de begravingh der Overleedene, 43. Yversught der Mannen over haere Wijven, 44. Hoedaenigheden der Laplandsche Vrouwen, en haere gewoone verrightingen, 45. Laplandsche Jaeger, en sijne seldsaeme Sneeuw-Schoenen, 46. Aert der Lappen, 47. Haere sonderlinge gewisheyd in 't schieten en werpen. Afkeer van den Oorlogh, 48. Moeten dickmael van wooningh veranderen. Woonen in holle Boomen. Haere Kleederen in de Somer, en in de Winter. Slaep-plaets. Dranck. Sneeuw-schoenen, 50. Verder verhael van de Lappen, uyt 't beright eens Muscovischen Gesants aen Paus Clemens de sevende, 69.
Lemmer, Beestjens in Noorweegen, welcke, wanneer 't Donderd, uyt de lught vallen: Sijn seer schaedlijck voor de Landvrughten, 6.
Lepel-kruyd op Spitsbergen. Blaederen. Bloemen. Wortel, 219. Geweldige meenighte. Snelle wasdom. Onderscheyd tusschen de Spitsberghsche en onse Lepel-blaederen. Ghebruyck, 220.
Loligo, of Black-vissen, 270.
Lomben, of Lommen. Snavel. Voeten. Verwe. Grootte, en verdere beschrijvingh, 235. Liefde tot haere Jongen. Oude en jonge. Smaeck. Nesten. Meenighte, 236. Verder beright, 237.
List der Paerden, wanneerse tegens de Beeren veghten, 237. Van de Visch Polypus, om Schelp-visschen te vangen en t'eeten, 270.
Lught in Spitsbergen. Wanneer de koude hier strenghst is. d'eetens-lust is hier grooter als in andere Landen, 206. Voorteeckenen van Onweer. Nevel, 207. Meer of min koude, nae gelegenheyd der Winden. De Winter is hier niet altijd even strengh. Wolcken. Lught boven 't Ys. Warme Sonneschijn, 208.
Lijcken verrotten in Spitsbergen niet, 184.
MAeghden-palm op Spitsbergen, Blaederen. Wortel, en verdere beschrijvingh. Vergelijckingh, 223.
Makreel, een Visch in de Spitsbersche of Groenlandsche Zee. Gestalte. Kop, 277. Verdere beschrijvingh. Sijn 's winters half blind, en waerom. Hoese gevangen werden aen in de Zee uytgeworpene Touwen, 278. Hoese gegeeten werden, 279.
Malle-muggen, Vogelen op Spitsbergen, 247. Beschrijvingh. Verscheydenheyd der verwen, en d'oorsaeck. Ontsien geen Meeuwen. Hoese op 't Water sitten. Konnen van een effene plaets niet op vliegen, 248. Met groote meenighten versaemelense sigh by een doode Walvisch. Verraeden deselve. Waerom Malle-muggen geheeten. Haere Vratigheyd. Eeten, en braecken weer uyt. Passen op geen schieten met Hagel, 249. Hebben een seer taey leven. Haer geschreeuw. Smaeck; en hoese ter Spijs bereyd werden, 250.
Marders in Groenland, welckers Vellen soo goed-sijn als die der Zobelen, 176.
Meeningh van de Heer Martiniere, datmen in 't Noorden, indienmen maer alleen gelegenheyd had, om verder te konnen gaen, als tot noch toe geschied is, een wel-bewoonde nieuwe Weereld sou vinden, 129. Sie oock 188.
Meeuw, genoemd Kuutge gef. Sie op Kuutge gef.
| |
| |
Meeuwen, haere seer wonderlijcke Broedens-manier, 239.
Monicken tot Bergen in Noorwegen, zijnde Kooplieden; en hoe, 12.
Mossel-bay, hoedaenigh gesteld, 177.
Mourmans Koimore. Kleedingh der Mannen en Wijven in dit Landschap, 35.
Muer-peper, of een slagh daer van, op Spitsbergen. Blaederen. Bloemen. Wortel, 220.
Muscoviters, hadden ontrent 't Jaer sesthien-honderd noch geen kennis van de Samojedische en Siberische Landen. Lapland, in sijn eygentlijcke gelegenheyd, is haer oock noch niet langh bewust geweest, 69. Wat haere grootste vriendschaps-bewijsingh is, tegens yemand diense eerbiedigen willen, 81.
Muscovitische Godsdienst, Wetten, Straffen; Yversught der Mannen over haere Wijven, 83.
Muysen-ooren, of een slagh daer van; sijnde een Kruyd op Spitsbergen. Blaederen. Bloemen. Wortel. Vergelijckingh, 222.
Mijnen van Silver en Koper in Noorweegen, 14. De Heer Martiniere daeld vijftigh vademen diep neerwaerts in deselve. Meend in de Hel te sijn geraeckt; en waerom, 16. Gesteltenis van de Silver-mijn, 17. Arbeyd en Wercktijd der Arbeyders in de Mijnen, 16. 17.
NAem Groenland; waerom dit Gewest deselve gegeven is, 164.
Naght van drie Maenden aghter malkander in Lapland, 49.
Narwar (Narhual, Nahual) een gehoornde Visch; welckers Hoorn (of liever Tand) voor Eenhoorn werd uytgegeven, 97. Sijn gemeenlijck wel veertigh ellen langh, 111.
Nevel in Spitsbergen, hoedaenigh, 207.
Neven-Sonnen in Spitsbergen gesien, 210.
Nicolaes, een Heyligh, by de Laplanders en Muscoviters in seer groote aghtingh. Wat voor eenen S. Nicolaes, 44.
Nicolai Zeni, Venetiaen, Reys na Groenland, in 't jaer derthien-honderd taghtigh, 170.
Nicolaus van Linna, hoedaenigh hy de Noord-Pool sou bevonden hebben; door Tovery derwaerts gevoerd zijnde, 131.
Noord-caep, werd, door 't geheele Jaer, bewoond van Lappen, Finnen en Noorweegers, 197
Noord-pool, hoedaenigh beschreven; doch getoond, dat sulcks een Verdightsel is, 132. Wijdloopige redenvoeringen, dat'er gewisselijck een Vaert by de Noord-pool na Indien is. Seldsaem verhael van een Stierman t'Amsterdam; berightende, en voor waerheyd betuygende, dat hy onder de Noord-pool had geseyld. Aenmerckingen over dit verhael, 134. Drie tegenwerpingen voorgesteld, en beantwoord. Hoemen de Noord-pool naerder koomd, hoe de Son langer boven den Horizon blijft; en hoe derhalven de lught daer warmer werd, 135. Verhael eener Vaert in 't Jaer sesthien-honderd aght-en-tsestigh, uyt Japan Noordlijck op nae Holland, 137.
Noordsche Weereld, hoedanigh voortijds verdeeld geworden. Behoord nu onder twee Kroonen, 6.
Noorweegen, heeft voortijds in een heerlijcken bloey gestaen, en heerschappy gehad over de Deenen. Waer door vervallen, en onder 't Deensche Jock geraeckt. Zee-monsters in Noorweegen, 6. Wat voor Lieden in Noorweegen woonen, en den Aert der selve, 5. Haerer Vrouwen. Vee, en wild Gediert. Vrughtbaerheyd en onvrughtbaerheyd des Lands, 5. 6. De rijckdom van 't selve bestaet in Vee en Visch. Stockvisch, 7. Hooge Bergen en Rotsen, 6.
Noorwegers, hebben in oude tijden dickmael Oud-Groenland besoght. Waer | |
| |
door deese Vaert te niet gegaen, en gantsch verlooren geworden is, 164. Bewoonen, 't geheele jaer door, de Noord-Caep, onaengesien de felle daer heerschende koude, 197.
Noorweeghsche Draey-kolck; d'eene ses uyren alles wat daer ontrent koomd inslockende; en d'andere ses uyren al 't ingeslockte weer uyt werpende, 22. Eedele, sijn Tyrannen over d'onder haer staende Onderdaenen, 9.
Nova Zembla, wanneer eerst gevonden. Gelegenheyd. Lenghte, 189. Brief en Kaert, vertoonende de reghte gelegenheyd van Nova Zembla, onlanghs door de Muscoviten ontdeckt, 138.
ONgestaertede Zee-kreeften. Sie op Zee-kreeften.
Onmaetige dierte der Zobel-vellen; met eenige voorbeelden daer van. Deselve is nu vry veel gevallen, 68. 71.
Onordentlijck suypen des Heeren Martiniere en sijner Medgesellen met de Gouverneur van Potzora, 72.
Onweeren, hoedaenigh de boose Geest deselve kan te weegh brengen op eenige plaetsen, en ontrent eenige Scheepen, 21.
Oorlogen, sijn by de Laplanders seer haetlijck, 48.
Opistholia. Sie op 't woord Zee-spin.
Ortelii Beright van Groenland, 165.
Oud-Groenland. Sie op 't woord Groenland.
PAerden, hebben een Natuerlijcke vyandschap tegens de Beeren. Haere List en Konst, wanneerse tegens de Beeren veghten, 257.
Pallays des Aerts-bischops te Bergen in Noorweegen, veranderd in een Koopmans-huys. Seldsaeme Monicken daer in, 12.
Papegay-duycker. Waerom soo genoemd. Sijne seldsaeme Snavel. Verdere beschrijvingh, 243.
Papinogorod, Stad in Siberien, 79. Gelegenheyd der selve, 82.
Pelteryen, met deselve drijft insonderheyd de Muscovische Czaar een seer grooten handel, 68.
Petri Bertii beright van Groenland, 165.
Philippi Cluveri beright van Groenland, 165.
Pinguins, een slagh van vette vogelen, 99. Haere gedaente. Verder beright hier van, 100.
Planten en Kruyden. Hoe en waer deselve op Spitsbergen wassen. Tijd tot de Wasdom der selve, 215.
Polypus, of Veelvoet, een Zee-gediert. Beschrijvingh, 269, Grootte en swaerte. Komen in de Somer op 't Land, en snoepen de Boom-vrughten. Veranderen haere verwe. Haere listigheyd, om de Schelp-visschen te vangen en t'eeten. Andere aenmercklijckheden, 270.
Potzora, een Stad in Boranday, 70.
Pygmaeen in Groenland, wat het voor Schepselen sijn, 169.
QUaeden staet der geene, welcke van de Muscovische Czaar nae Siberien werden verbannen. Ontmoetingh onser Reysigers van vijf soodanige, voortijds seer aensienlijcke persoonen; aen welckese goede kennis hadden. 74. Haer verhael van den ellendigen stand, waer in sy sigh bevonden, 75. Verder beright van deese saeck. 't Is nu soo argh niet meer. Sommige weeten in dese hare ballinghschap geweldige Rijckdommen over te winnen, 80.
Quaden stand der Muscovitische Vrouwspersoonen; insonderheyd ter oorsaeck van d'yversught haerer Mannen, welcke gantsch onbescheyden is, 84.
Quick-silver-aghtige Rijp, seer sonderlingh, maer oock gantsch schaedlijck, 166.
| |
| |
RAedsheer, een Vogel op Spitsbergen. Snavel. Beenen. Witheyd. Staert. Stem. Verdere beschrijvingh. Haere Spijs, 233.
Ravens, sijn in Lapland wit, 40.
Regenboogh in de lught; en d'oorsaeck des selven, 211.
Rehen op Spitsbergen. Sie op 't woord Harten.
Ren-dieren, in plaets van Paerden voor de Sleeden gebruyckt, 35. Seldsaemheyd ontrent deselve, om haer te doen gaen nae de plaets, daermen wil datse nae toe sullen rennen. Haere bovenmaeten snelle voortgangh. Boter en Kaes van haere Melck gemaeckt, 32. Verder beschrijvingh deeser Ren-dieren. Afkoomst des Naems. Gestalte haerer Hoornen. Haere Spijs, en Gedaente. Tamme en wilde. De tamme brengen haere Heeren seer groot voordeel toe, 33. Haere uytsteeckende geswindheyd voor de Sleeden. Gebruyck van haere Melck; Huyd, Zenuwen; Beenderen; Hoornen; Klauwen; Hayr, en Vleesch. Veelheyd. Konnen, in andere Gewesten vervoerd werdende, niet levendigh blijven, 34. Sonderlinge seldsaemheyd ontrent deselve, 36. Konnen op eenen dagh honderd en tsestigh Fransche Mijlen weghs af-leggen, een gelaedene Sleede voorttreckende, 38. Werden gebruyckt tot Voedsters der Kinderen, 50.
Robben. Sie op 't woord Zee-honden.
Robben-dans, gevende een seer vermaecklijcke Aenschouwingh, 145.
Roider, een Visch in d'Yslandsche of Groenlandsche Zee, hebbende de lenghte van honderd en dertigh voeten, 111.
Rotgansen; kort beright van deselve, en aenwijsingh, waer wy anderwegen breeder van haer en haeren voorgewendeden wonderlijcken oorsprongh handelen: 251.
Rotges, of Rottettetjens, Vogelen in Spitsbergen. Snavel en verdere beschrijvingh, 240. Musijck. Nesten. Hoese gevangen werden. 241.
Rijckdommen van Noorweegen, werden al t'saemen nae Deenemarcken ghevoerd, 6.
Rijp als Quicksilver; seer sonderlingh, maer oock gantsch schaedlijck, 166. Hoedaenigh de Rijp op de Zee neervalt. Verscheydenheyd. Waerneemingen daer ontrent, 209.
SAegh-visschen. Sie op 't woord Swaerd-visschen.
Salm in de Rivieren van Ysland, 112.
Samojede, of Samojessie; woestheyd deses Lands, 85.
Samojeden, een Volck soo genoemd. Bidden de Son aen. Haere gestalte, 86. De Vrouwspersoonen sijn seer leelijck, doch gantsch arbeydsaem, 86. De Samojeden schieten uytmuntend met haere Boogen, 88. Deese Naem is van een breede beteeckeningh. Eygentlijcke Samojeden. Haere Gewoonten. Gestalte. Eeren de Son, 89. Hoese de Walvisschen vangen, 109. Haere Levenswijs, en aert, 130. Of'er Menschen-eeters onder zijn, 131. Verder beright van de Samojeden. Haer' ellendige Hutten. Half-jaerige aghter-een-volgende naght, en dagh, 139. Spijs, gestalte, Kleedingh. Haer (in onse oogen) gantsch ellendigh Land houdense voor 't alderbeste des Weerelds, oock selfs alsse nu al in beeter Gewesten sijn geweest, 140.
Scalholt, een Bisdom in Ysland, 111.
Scheepen, gaen in de Zee veel hooger, als in de varssche Rivieren, 195. Van hoe verr' men een Schip in Zee kan sien, 195. Schuddingh en beweegingh der Scheepen in de Zee, 194.
Scheurbuyck, hoedaenigh de daer meê behebt sijnde persoonen sigh gesteld be- | |
| |
vinden. Middel tegens dit quaed, 92. Aderlaten en purgeeren is in dese ongelegenheyd seer schaedlijck. Voorbeeld daer van te Parijs, 93.
Scrinningers, Inwooners van Grockland, hoedaenigh gesteld, 166.
Seylsteen, by de Noordpool, van drie-en-dertigh Fransche Mijlen in den omkringh; een Fabel, 131.
Siberien, een Landschap. Kleedingh der Inwooners, 78. Vrughtbaerheyd deeses Lands. 't Is als de Goud-Mijn des Muscovischen Czaars, wegens de veelheyd der Vellen, 79. Hoe hy dit Land heeft doen bevolcken, 79. Is de Muscoviters tot op den aenvangh deser Eeuw onbekend geweest. Hoedaenigh ontdeckt geworden, 87.
Sielons, watse zijn. Uyterste gevaer der Scheepen door deselve, 120.
Slangh in 't Noorweeghsche Meir Mos, grouwlijck groot; en van een quaede voorbeteeckeningh, wanneer deselve sigh boven Water laet sien, 7.
Slijm, of Snot-visschen. Verscheydene Geslaghten. Zee-neetelen, 328. Slecken-Slijm-visch, en voorts veelerley andere soorten, van onse Schrijver naemen gegeven nae haere gedaente, 329. en vervolgens. Sie op 't woord Zeequalm.
Sneeuw, eygentlijck beright van d'ontstaeningh derselve. Op hoe veelerley wijs, in welcke gedaenten, en by wat voor we'er deselve in Spitsbergen valt, 212. Verdere waernemingh der Sneeuw, 213. Hoedaenigh deselve geäderd en geverwd is aen de Steen-Klippen, 180. Weerschijn der Sneeuw op 't Ys tegens den Hemel, 198.
Sneeuw-Schaetsen der Samojeden, 86. Der Lappen, hoedaenigh gesteld, 45. 50. Geswinde voortgangh op deselve, 51.
Sneeuw-vogelen op Spitsbergen. Snavel. Voeten. Verwe. Sangh. Onthouden sigh op 't Ys. Tamheyd. Smaeck, 229. Sneeuw-vogelen in Polen. Seldsaemheyd van deselve. Andere vreemdigheyd van de Sneeuw-vogelen in d'onguerste Geberghten der Noordsche Landen, 230.
Snippen op Spitsbergen. Beschrijving, 228.
Sobelen. Sie op Sobelen.
Son, moet 't Uyrwerck der Zeevaerende in Spitsbergen zijn, 152.
Sonneschijn, dagh en naght, by Spitsbergen, 148.
Sout konnen de Laplanders gantsch niet verdraegen, 39. De Borandayers konnen noch Sout noch Brood nuttigen, 61.
Spitsbergen, hoedanigh het sigh vertoond voor 't gesight der aenvaerende, 147. Waerom soo genoemd. Beschrijvingh van Spitsbergens uyterste deelen. Havens. Geberghten. Bergen. Eylanden, e.s.v. 177. Kruyden, Vogelen en Dieren op Spitsbergen, 181. Wanneer eerst ontdeckt geworden. Lenghte van dit Gewest, voor soo veel 't selve bekend is. Vermoeden, datmen, indienmen 't dieper door-soght of kon door-soecken, ergens Volck, en Metal-mijnen, oock wel andere bequaemheden, sou vinden. Oorsaeck der hier heerschende koude. Lange dagh van aghtthien weecken, 188. Hoe Spitsbergen sigh vertoond, 207. De Winters sijn hier niet altijd even strengh, 280. Dagh en naght, hoe hier t'onderscheyden. De koude laet hier de doode Lijcken niet light verrotten, 209.
Spijs der Deensche Lappen, hoedaenigh, 25. Der Borandayers, 58. 61. 62.
Starre-visschen in Spitsbergen. Eerste slag. Waerom soo genoemd. Beschrijvingh, 274. Tweede noch veel cierlijcker slagh. 275.
Stock-visch, waerom soo genoemd, 7.
Stormwind, seer geweldigh, op 't los- | |
| |
doen van de derde knoop, door een Toversche Wind-verkooper in een Doeckje geleght, 22.
Stront-jager, of Schijt-valck, een Vogel op Spitsbergen. Beschrijvingh desselven. Waerom soo genoemd, 242.
Swaerd-visschen. Beschrijvingh haerer gestalte. Vyandschap tusschen de Swaerd en Walvisschen. Geveght tusschen dese beyde, 284. 285. 302. Watse alleen van de Walvisschen eeten, 302.
TAback, van de Lappen seer hoogh gehouden, 25. Een geschenck van een kleyn stuckje Taback seer hoogh geaght, 30. Vossen en Zobelen-vellen tegens Taback gegeven, 38. Is voor de geene, welcke door Lapland willen reysen, noodiger als geld. Een kleyn stuckje waerdiger gehouden als een Silvere Kroon, 42.
Thomas Klooster in Groenland, en sonderlinge seldsaemheyd in't selve, 169. 170.
Thule der Oude, sou Ysland zijn, 165.
Tobolsko, Hoofd-stad in Siberien, 79.
Tonynen, of Zee-varckens, met de beschrijvingh van derselver gestalte. Springen geweldigh, en met hoopen uyt de Zee op, wanneer een Storm voor handen is, 280.
Toveraghtigh bedrijf der Lappen ontrent haere Ren-dieren, 32. 36.
Toversche Finlanders, verkoopen Wind. Doen sulcks oock aen 't Schip, waer in de Heer Martiniere sigh bevond, 19. 20. 21.
Traen, werd van de Zemblaners gegeeten, als de Saus tot haere gedrooghde Visch, 108.
Traenbrandingh, pleegh voor deesen van de Hollanders op Spitsbergen te geschieden. De Francoisen branden de Traen in hare Scheepen; doch daer door koomen veele derselve te verbranden. Breed beright, hoemen te Hamburgh met de Traenbrandingh te werck gaet, 232. en vervolgens.
Trolles, of Gemeensaeme Geesten by d'Yslanders, 118.
VAllende Sieckte, een gewoone plaegh der Elanden, 8. Hoedaenigh in de Menschen te geneesen, 9. 10.
Varanger, een Stad in Deensch Lapland, 24. d'Inwooners verwonderden sigh seer hoogh over d'aenkoomst der Deenen, 24.
Vederen der Bergh-Enden op Spitsbergen, waer toe gebruyckt. Edder-dun, 232.
Verdeelingh van Jutland, 4. Van de Noordsche Weereld, 6.
Verschijningh der overleedene, door een Guychelspel des Duyvels in Ysland, 119.
Vin-visschen, in grootte, doch niet in dickte, de Walvisschen gelijck. Waer by men d'een uyt d'ander kend. Breede beschrijvingh deeser Vin-visschen, 325. Als de Vin-visschen koomen, verneemdmen geen Wal-visschen meer, 326. Vin-visschen in de Spaensche en Middellandsche Zee, 301.
Visch, gedrooghd, in plaets van Brood gebruyckt, 48.
Visschen in de Spitsberghsche Zee; als: Zee-honden, of Robben; welcke sigh op 't Ys en in 't Water onthouden, 259. Walrussen, of Walrossen, 262. Schild-geslaghten; als: Ongestaertede Zee-kreeften; anders genoemd Zee-spinnen, 268. Polypus, of Veelvoet, 269. Leligo, of Black-visch. Ander slagh van Zee-spinnen, 270. Garnellen, of roode Krabben, 271. Kleyne Garnellen, of Garnaten, 272. De soo genoemde Walvisch-luys, 273. Starre-visschen, eerste slagh, 274. Tweede noch cierlijcker soort, 275. Gevinde Visschen, | |
| |
als: Makreel, 277. Draecken-visch, 279. Tonijnen, of Zee-varckens, 280. Butskoppen, 281. Wit-visschen, 282. Zee-Eenhoornen, 283. Swaerd of Saeg-visschen, 284. Hayen, 285. Walvisschen 288. en vervolgens. Vin-visschen, 325. Verscheyden slagh van Slijm of Snot-visschen, en Zeequalm, 328. en vervolgens.
Vitzora, een Stad in Boranday, 64. Gelegenheyd der selve, en gestalte der Huysen, 67. Arbeyd der Vrouwen en Kinderen in deese Stad, 67.
Vloeden van varsch water werden in Spitsbergen niet gevonden, 178.
Vogelen in Lapland, van een seldsame gedaente, 49. Op Spitsbergen, 178. 179. Gekloofd-voetige Vogelen, Snippen, 228. Sneeuw-vogelen, 229. Ys-vogelen van boven maeten schoone vederen, 230. Breed-voetige Vogelen; of sulcke, welcke de voeten niet gekloofd hebben, 231. Raedsheeren, 233. Duyven, 234. Lomben, 235. Meeuw, genoemd Kuutgegef, 237. Burgermeesters, 239. Rotges, of Rottettetjens, 240. Strontjagers, of Schijtvalken, 242. Papegay-duyckers, 243. Bergh-Enden, 244. Kirmeeuwen, 246. Mallemuggen, 247. Rotgansen. Jan van Genten, 251. Verdwaelde Vogelen op Spitsbergen, 252. De tijd, wanneer de Vogelen van hier wegh vliegen. Andere aenmerckingen, 252.
Voorteeckenen van een aenstaende Storm op Zee, 192.
Vosch op Spitsbergen. Sijn geblaf is 't gelagch eens Menschen gelijck. Geval met een Vosch. Listigheyd der Vosschen; 253.
Voygat, of Waygats, waer dit woort van daen sou komen, 96. Andere Beteeckeningh, 187. Sie voorts op 't woord Waygats.
Ustinga, een Koopstad ter plaets daer de Rivieren Inga en Duina t'samen loopen, ses-honderd Mijlen weghs van de Stad Muscauw, 69.
WAlrussen; Walrossen; Zee-paerden; hoe deselve gevangen worden, 94. Waerom men haer vanghd. Wat dit voor Visschen sijn, 95. Gestalte der Walrussen. Haere leelijckheyd. Tanden. Kostlijckheyd der selve. Waer toe gebruyckt. Mond. Baerd. Bloed. Oogen, 263. Oogh-gaten. Tongh. Vleesch. Manlijck lid. Waerse sigh meest onthouden. Haere slaep, 264.
Walvisschen in Noorweegen, seer gevaerlijck voor de Scheepen. Hoese van deselve konnen verjaeghd werden, 6. Hoedaenigh deselve van de Samojeden werden gevangen, 109. Walvisschen van een sonderlinge grootte. Seldsaemheden van deese Visschen, 111. 112. Konnen onder 't Ys geen lught scheppen. Wanneer de meeste gesien werden, 203. Vyandschap tusschen de Swaerd en Walvisschen; en Geveght tusschen dese beyde, 284. 285. Onderscheyd tusschen de Walvisschen. Haere Vinnen gemarmeld met seer schoone Figueren. Cijffergetal in de Staert. Cierlijckheyd deeser Marmelingh. Gestalte der Visch-beenderen onder de Huyd; geweldige breeedte der Staert, 289. Maghtigh-groot Hoofd. Gestalte der Lippen. Visch-been inwendigh. Wijdloopigh beright van de Visch-beenen, soo groote als kleyne, 290. Verscheydene waernemingen hier ontrent, 291. Balijnen, van dit Visch-been gemaeckt, Walvisschen-tongh; en aenmerckingh ontrent deselve. Blaes-gaten, sijnde haere Lught-pijpen, 292. Geweldige Water-blaesingh. Verder beright van 't Hoofd en de Lippen der Walvisschen. Kleyne Oogen, sijnde weynigh grooter als die der Ossen, 293. | |
| |
Ooren. Wond-lidteeckenen. Witte en ander-verwige Walvisschen. Gladdigheyd. Huyd, 294. Wanneer deselve lightlijck van de Walvisschen kan afgetrocken worden. Waer toe men die kan gebruyckt. Manlijck en Vrouwlijck lid, 295. Soogingh haerer jongen. Walvisschen-Zaed. Beproevingh der Schrijvers, om der Apotheeckeren Sparma Ceti daer van te bekomen, 296. Staert. Knoocken. Beenderen in d'onderlip. Werden somtijds in ons Land gebraght, 297. Walvisschen-vleesch. Hoe 't selve gegeeten werd. Speck, op 't vleesch sittende. Dickte. Verdere beschrijvingh van 't Speck. Zenuwen, 298. Voortschietingh in de Zee. Noord-Caepsche Walvisschen. Grootte der Spitsberghsche Walvisschen. Breedte der Staert, 299. Onderste Huyd onder de bovenste. Beyde de Huyden sijn weynigh waerdigh. Veroorsaecken, dat deese Visch sijne kraght niet kan gebruycken. Walvisschen-spijs. Een geheele Ton Haringh in eene derselve gevonden, 300. Aert der Walvisschen. Haere geweldige sterckte. Tegens een groot Schip vermoogense niet, 301. Leelijcke stanck der doode Walvisschen, 302. 310. Sy sijn oock al kranckheden onderworpen. Wond-geneesingh, 303. Aenmercklijckheden van Walvisschen, 303. Hoe veel een Walvisch waerdig werd gehouden. Walvisschen, welcke, dood sijnde, sincken, en dan weer boven komen, 309. Haere Bloed-blaesingh, 312.
Walvisch-luys. Hoornen. Hoofd. Huyd. Schilden. Staert. Voeten. Beenen. Waerom Luys genoemd. 273. Bijten de Walvisschen stucken uyt de Huyd, 274.
Walvisch-vanghst. 't Geluck daer van vergeleecken by Dobbelsteenen-spel, 200. Teekenen van een goede of quade Walvisch-vangst. Wijdloopige beschrijvingh van de manier deeser Walvisch-vanghst, 304. en vervolgens. Waer by oock gehandeld werd van de Touwen, Harpoenen, en andere Wercktuygen, welcke tot 't vangen der Walvisschen werden gebruyckt. Alderpijnlijckste steeck, welcke aen de Walvisschen kan gegeven werden. Alderminst aght hy 't Harpoen op 't Hoofd, 307. Opkomingh der gewondede Visch, 310. De Wijfkens sijn beswaerlijcker en gevaerlijcker te dooden, als de Mannekens, 311. Kraght der Walvisschen in haere Staert, 314. Beright der Walvisch-vanghst, gedaen door de Hollanders; met byvoegingh van eenige Aenmercklijckheden daer ontrent, 315. Wijdlopigh beright, hoedaenigh men met de gedoodede Walvisch omgaet, 316. en vervolgens. Desgelijcks van de Traen-brandingh, 323. en vervolgens.
Water, varsch water, hoemen 't selve op Spitsbergen bekoomd, 185.
Waygats, kortlijck beschreven. Bosschen binnen in 't Land, 189. Sou konnen bewoond werden, 197.
Werdhusz, een Eyland, 52.
Willougbys ongeluckige Reys, in 't soecken van een doorvaert door 't Noorden nae Indiën, 132.
Wind-verkoopingh der Toveraers: Oock aen 't Schip waer op de Heer Martiniere sigh bevond. Wat daer op gebeurde, 19. 20. 21.
Winters in Spitsbergen, sijn niet altijd even strengh, 208.
Wisby, een Vleck by Christiania. Gestalte der Huysen, 5.
Witvisschen, seer groot. Beschrijvingh van der selver gestalte. Meenighte, 282.
Woestheyd van 't Geberght tusschen Boranday en Siberien, 78.
YS in Groenland en 't Noorden, werd niet in d'opene Zee, maer alleen aen d'Oevers gemaeckt, 135. Steld de Schepen, uytgesonden ter Wal- | |
| |
visch-vanghst, in seer groot gevaer: Welke moeten gewaeghd werden op een soo 't valt, 149. Smelt veel eer in sout als in soet Water, 186. Onderscheyd tusschen ons Ys, en dat by Spitsbergen, 198. Seer aerdige Figueren op 't Ys. 't Leght diep onder Water. Verwen. Kleyne en groote Ys-velden, of Schollen, 199. Seylingh der Walvisch-vangers in 't Ys, 200. Vast-maeckingh der Scheepen aen 't Ys. Gevaer in 't selve, waer door veele Scheepen komen te vergaen. Opstijgingh van 't Ys, 201. Ys-bergen. Verwen van 't Ys sijn veranderlijck, na de gesteltenis der lught. Wit, klaer Ys. Schielijcke Ys-drift. Aen de grootste Ys-velden leggen de Scheepen niet verseeckerd. Waerom niet, 202. Cierlijcke Capel in een Ys-schol, door de Golven soo uytgehold, 203. Tafelen van Ys, met een, twee en drie voeten. Ys-gereghten op deselve. Ys-verwen. Ys-smaeck. Ys-drift nae Spitsbergen, 204. Andere waernemingen van 't Ys. Ys van twee-en-vijftigh, ja taghtigh vademen dickte, 205. Ys-stucken voor witte Swaenen aengesien, 206.
Ys-bergen in Spitsbergen. Seldsaemheyd van deselve, 179. Seven groote Ys-bergen op eene ry; en der selver gestalte, 180. Haere verwe, 203.
Ysland, sou der ouden Thule zijn, 165.
Yslanders sijn seer gesond. Werden gemeenlijck honderd, oock wel honderd en vijftigh jaeren oud, 111. Hoe langh sonder Koningh geweest, 112. Haere Wooningen; Gestalte en Gewaeden. Sijn meest Toveraers, en bidden den Duyvel aen. Hebben gemeensame Geesten, 118. Ontdeckingh van verborgene, of verr' af geschiedende dingen, 119.
Yslands gelegenheyd. Langh leven der Inwooners. Zee-wonderen in d'Yslandsche en Groenlandsche Zee, 111. Rivieren daer Salm in is. Wonderlijcke Brugg'. Ongrondlijcke diepte der Zee. Huysen en Huysraed der Ys-landers van Walvisschen-been, 112. Onvrughtbaerheyd in Granen, 119.
Ys-vogel, op Spitsbergen, boven maten schoon van Vederen, 230.
ZEe by Ysland, boven maten diep, 112. Veranderd haere verwe, na de gesteltenis der lught. Verr' gehoor op de stille Zee. Geen Ebb of Vloed der Zee by Spitsbergen vernoomen, 196.
Zee-brand, wat deselve is, 193.
Zee-Eenhoornen. Beschrijvingh van der selver gestalte, 283. Sie oock 97. en 111.
Zee-golven, hoedaenigh het toegaet ontrent de verheffingh der selve, en verscheydene Aenmerckingen hier op, 190. en vervolgens. Zee-bergen, of seer groote Golven, 190. Zee-stuyvingh. Geruysch der Golven. Tegens-een-stootingh der selve, 191. Zee-golven tusschen Hitland en Spitsbergen, 193. 194. Verscheydene andere waerneemingen der Zee werden op d'aengeweesene plaetsen omstandighlijck verhandeld.
Zee-honden, of Robben; haere Gestalte. Verwen. Scharpe Tanden. Verdere beschrijvingh, 259. Slaepen op 't Ys. Geweldige meenighte. Daer veele Zee-honden sijn, sijn weynige Walvissen. Hoese om 't leven werden gebraght. Verweren sigh, 160. Stincken seer leelijck. Grootte. Speck. Vleesch. Ingewand. Manlijck lid. Oogh-appel, 261. Wanneerse alderbitsighst sijn. Seer beswaerlijck kanmense dood krijgen. Voorbeeld daer van. Bejegeningh des Schrijvers met een Rob, 262. Vermaecklijcke Robben-dans, 145.
Zee-kreeften, ongestaertede, anders oock genoemd Zee-spinnen. Gestalte. Onder- | |
| |
scheyd tusschen de Spitsberghsche en die in de Spaensche Zee, 268. Eene der selve in een Tarbot gevonden, 269. Tusschen de Kreeften en Varckens is een wonderlijcke Afkeer; met een sonderlingh voorbeeld hier van. De Kreeften vangen en eeten Kickvorsschen, 269.
Zee-Luysen. Sie op Walvisch-Luysen.
Zembla, Dwalingh der Weereld-beschrijvers in de plaetsingh van dit Gewest; gelijck oock van Groenland; door Martiniere aengeweesen, 128. Sie voorts op Nova Zembla.
Zemblaners. Twee der selve gevangen bekomen. Gestalte haerer Canoës, 102. Vier andere aen den Koningh van Deenemarcken gesonden, 104. Een andere aen Prins Frederick Henrick vereerd, 104. List, in 't werck gesteld, om Zemblaners te bekoomen. Gestalte haerer Kledingh, 105. Gewaed van de Man. Van de Vrouw. Haere seer lelijcke Cieraeden, 106. 107. Haere stinckende adem; en d'oorsaeck daer van. Willen van geene Deensche Spijsen yets proeven. Haer Gaern en Naelden. Seldsaeme gangh der Vrouwen, 107. Eeten geduerigh Traen tot haere Visch, 108.
Zeepaerden-vanghst. Sie op Walrussen.
Zeequalm, of Slijm-visschen. Verscheyden slagh daer van. Gedagten des Schrijvers van deselve; doch in beeter veranderd. Zee-Godspaerdekens. Beschrijvingh, 324. Slecken-slijm-visch, 330. Wortel-slijm-visch. Circkel-slijm-visch. Muts-slijm-visch. Fontain-slijm-visch; met de beschrijvingh van al deese, 331. en de volgende.
Zee-sieckte. Hoedaenigh de Zee-siecke gesteld sijn, 193. Middelen, die te vergeefs; en andere, die met nut gebruyckt werden, 194.
Zee-spin. Sie op Zee-kreeften. Ander slagh, als dat 't welck hier van onse Schrijver is voorgesteld. Beschrijvingh, 270. Werden van d'Italianen gegeten; en waerom, 271.
Zee-Varckens, of Tonijnen. Sie op Tonijnen.
Zichmni, des Vorsts in Frislands reys nae Groenland ontrent 't Jaer derthien-honderd en taghtigh, 173. 175.
Zobelen, geruyld tegens Taback, 38. Waer de Zobel-dieren gevonden worden, 67. Beschrijvingh van deselve. De Tartarische Cham pleegh met Zobel-vellen sijne Veld-tent te bedecken. Seldsame Eygenschappen deser Vellen. Hoemense voor de Motten kan bewaeren. De Muscovische Czaar heeft sigh alleen Meester van de Zobel-handel gemaeckt, 68. Treckt seer groote Winsten daer van. D'onmaetige dierte is vry veel gevallen, 69. Welcke Zobelen de beste geaght worden, 69. Hoe dier van de Deenen op deese Reys door Lapland en Siberien ingekoght, 71.
EYNDE.
|
|
Auteursrechtvrij