De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

XI. Hoofd-stuck.
Van de Klip-Kruyden.

⁺ 't KLip-Kruyd behoord tot 't Kruyd, 't welck van de Hollanders Wier, in 't Latijn Fuci geheeten werd. 't Heeft een breede Stengel, even als of 't Bladeren wa-

+ Klip-kruyden.

[p. 225]

ren: Doch uyt deselve spruyten veelvoudige gelijck-breede Bladeren, even als Tacken aen de Boomen. Boven op den top der Stengels sietmen smalle, langhaghtige Blaederkens; ongelijck in getal. Sommige hebben vijf, andere seven Blaederkens, geel-verwigh, gelijck 't Kruyd; en doorsightigh, als ongekoockte Lijm. 'k Weet niet, of dit voor de Bloem te houden is.

⁺ By deese bladeren wassen noch andere langhaghtige bladeren uyt; zijnde hol, opgeblaesen, en van binnen vol Wind. Op deselve sietmen rondom veele kleyne Blaeskens dight by malkander leggen. d'opgeblaesene bladeren hebben niet anders als Wind in. Als ick deselve met de vinger t'saemen druckte, gavense een kleyne barst van sigh. Of de daer op sittende kleyne Blaeskens Zaed in sigh hebben, heb ick niet konnen waerneemen.

⁺ De Schip-lieden berigteden my, dat de kleyne Zee-sleckjens, welcke de Walvisschen souden eeten, uyt 't Zaed deeses Klip-kruyds haeren oorsprongh hebben. Ondertusschen weet ick niet, ofse uyt deese Blaeskens, dan ofse, gelijck onse Slecken, uyt Eyeren voortkoomen. Misschien gaet het, gelijck wy by ons op veelerley bladeren veele Blaeskens vinden, vervuld met Wormen-zaed; waer uyt dan allerley Gewormt ontstaet. Doch hier van kan ick niet seeckers seggen, wijl ick geen gelegenheyd gehad heb, om nauwer hier op te letten.

⁺ De Wortel wast in de Steenen; derhalven noem ick 't Klip-kruyd. Sy heeft eenige Veeselkens, en is somtijds rood. Dit Kruyd heb ick met meenighte gevonden; eerst in de Suyd-Bay, by de Harlinger-Koockery, daermen 't varsch Water versameld. Daer nae by de Mossel-Bay in Spitsbergen. Voorts op 't Eyland Cadix in Spaenje.

⁺ Als dit Kruyd droogh werd, is 't bruyn. By Suydlijcke en Westlijcke Winden is 't al t'saemen nat, wegens de Soutaghtigheyd. By Ooste en Noorde Winden is 't gantsch stijf en droogh. Onder de Figueren welcke ick gesien heb, vind ick geene, dit Kruyd gelijckvormiger, als 't geen afgebeeld is in 't Iferdunische Kruyd-boeck, lib. 39. cap. 50.; en aldaer genoemd werd Alga Morina Platyceros Porosa; alleen dat dit doorgaetet en wit is. Sie Figuer F., geteeckend by de Letter b.

+ Bladeren.

+ Aenmercklijckheyd ontrent deselve.

+ Wortel.

+ Vergelijckingh.

[p. 226]

⁺ De bladeren van 't groot Klip-kruyd vergelijcken sigh seer wel met eens Menschen tongh: 't Blad is aen beyde de zijden gekruld; doch voor aen sleght, sonder kronckelen. In 't midden gaen twee swarte streepen tot aen de Steel uyt. Buyten deselve sitten veele swarte Vlecken. Binnen de swarte streep van beyde de zijden tot aen de middelste breede sleghte streep is 't Kruyd vercierd met kleyne kronckelen. In 't midden is 't gantsch glad, tot aen de Steel. Aen 't eynd des Blads voor de Steel gaen twee witte streepen, meerendeel tot aen 't midden des Blads. Sy sijn rond uytwaerts geboogen. Indiense reght toegeslooten waeren, soo soudense gantsch rond zijn.

⁺ De lenghte des Blads is meer als die van een Man; en geel. De Steel is noch wat langer. Soo dat de geheele Plant, gehangen werdende aen 't Schip by de groote Vaen-stock, beneden afhingh tot op 't Roer. De Stengel is rond en glad; geel-verwigh, gelijck ongekoockte Lijm. By de Wortel isse dicker als by 't blad. Sy rieckt gelijck Mosselen.

⁺ De Wortel heeft veel afsetselen met haere Neven-scheuten. Sy sijn vast aen de Steen-klippen onder 't Water. Dit Kruyd staet geheel onder de Zee; waer van 't eenige vademen diep bedeckt werd. Als wy 't Ancker lighteden, wierd het van 't selve met hoopen uyt de grond geruckt. Anders hadden wy 't niet konnen bekomen.

⁺ Met dit Kruyd wierd oock te gelijck uytgeruckt 't nevensstaende Hayrige Kruyd, hoogh de lenghte eens Mans. 't Vergelijckt sigh seer wel met een Paerde-staert; behalven dat het hier en gintsch kleyne Haeckskens heeft; gelijck Hayr 't welck vol schubben sit, of aen 't eynd gespleeten is. Dit gantsche Gewas was bruynaghtigh van verwe, meer als 't voorige. De Wortel was'er aen vast. In dit Kruyd waeren rondaghtige Wormen met meenighte ingevloghten. Sy scheenen bynae Rupsen gelijckvormigh, met veele voeten. Eene der selve hebben wy afgebeeld Figuer P., by de Letter i.

Dit Kruyd quam my voor als 't Kruyd genoemd Cuscuta, Cassutha, Cassytha, anders oock Wrange, of Schorfte; in 't Hooghduytsch Flachsseide, wijl 't een groote over-een-komingh daer meê heeft. 't Sou derhalven Steen, of Water-Syde moogen genoemd worden.

+ Bladeren van 't groot Klip-kruyd.

+ Geweldige grootte eens Blads.

+ 't Wast diep onder water.

+ Ander Hayrigh gewas, een Paerdestaert gelijckvormigh.

[p. 227]

⁺ Onder de Figueren in de gedruckte Kruyd-boecken vind ick dit Kruyd seer nae by te koomen. 't Hayraghtige Gewas, 't welck men siet in Antonii Donati Boecksken van de Gewassen, die ontrent en om Venetien werden gevonden; en dat hy genoemd Muscum Argenteum Marinum, similem plumae: Doch 't Spitsberghsche is niet silver-wit, gelijck hy 't beschrijft, maer geel, of bruynaghtigh.

Beyde de gedaghte Kruyden hebben wy met hoopen gevonden in de Suyd-Bay, op den 20. en 21. der Hoy-maend.

⁺ Daer-en-boven vonden wy in d'Engelsche Bay, of Haven, een groote meenighte van ander Zee-kruyd onder Water, 't welck ick Zee-gras noem; wel vier ellen hoogh. De bladeren waren twee, oock drie vingeren breed; geelaghtigh van verwe, gelijck Lijm; doorsightigh, boven stomp toegaende, sonder kerven, sonder steeckels; overal sleght en glad. Uyt een gat der Wortel, en rondom deselve, gingen de bladeren uyt. Sie Figuer I., by de Letter b. en c. de voorgedaghte Klip-kruyden.

+ Vergelijckingh.

+ Ander Kruyd; van onse Schrijver genoemd Zeegras.