De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

[p. 143]

Gedenckwaerdige Reys Van Frederick Martens, Hamburger, Gedaen, met dʼ aldernauwkeurighste Opmerckingh, nae Spitsbergen, Of Groenland; In ʼt Jaer 1671.

Eerste Boeck; Bevattende ʼt gantsche Verhael der Spitsberghsche Reys, gintsch en herwaerts; vanden 15den der Gras-Maend tot den 21sten der Oogst-Maend des Jaers 1671.; van dagh tot dagh beschreven.

I. Hoofd-stuck.
Voorstellende de heenen-vaert van uyt dʼElve nae Spitsbergen.

⁺ OP den vijfthienden der Grasmaend (April) des Jaers 1671., ʼs middaghs, seylden wy van uyt dʼElve in Zee. De Wind was Noord-Oost. ʼs Avonds bevonden wy ons nevens ʼt Heylige Land. (Hilgeland). De Wind liep Noord-Noord-West. ʼt Schip, waer in wy waeren, was genoemd Jonas in de Walvisch. De Schipper op ʼt selve Pieter Pietersz. Friese.

+ APRIL. Uyt-vaert uyt dʼElve.

[p. 144]

⁺ Den 16., sijnde Palm-Sondagh, hadden wy een droeve Sonneschijn (ter oorsaeck van de Wolckaghtige lught). De Wind Oost. Wy seylden op 56. Graden.

⁺ Den 17. was ʼt dien geheelen dagh over een droeve, of nevelige, Sonneschijn. De Wind Oost. Wy seylden nu op 57. Graden.

⁺ Den 18. windigh uyt ʼt Oosten; met droeve Sonneschijn. Wy quaemen op 58. Graden en 49. Minuten.

Den 19. hadden wy de Wind Suyd-West, en West. Quamen op 59. Graden.

⁺ Den 20. een Suyd-Suyd-Weste Wind; stormaghtigh, en met Regen. Hitland lagh van ons West-Suyd-West, nae gissingh ontrent vijfthien Mijlen. Wy seylden Noord-West ten Noorden, en quaemen op 61. Graeden.

⁺ Den 21. was ʼt noch al stormaghtigh, met Regen. De Wind Suyd-West. Wy waeren op de hooghte van 62. Graeden en 12. Minuten. De verlengingh der Daegen, en ʼt verkorten der Naghten bemercktemen van Graed tot Graed. ʼs Naghts saegen wy noch Starren. Oock vermeerderde sich de koude. Hier begon ons Volck sich alreeds op de Walvisch-vanghst toe te rusten. De Walvisch-lancen, Harpoenen, Touwen, Riemen, en watʼer voorts noch meer toebehoord, leydense gereed in de Neven-Schuytjens, of Chaloupen; uyt vrees, dat naederhand eenige Onweeren de reghte schickingh van alles hadden mogen verhinderen.

⁺ Den 22. was ʼt Windigh, en daer benevens koud. ʼs Naghts regende het. De Wind was Suyd-West. Wy quaemen op 65. Graeden.

⁺ Den 23. , sijnde Paeschdagh, was ʼt dien geheelen dagh over neveligh. De Wind Suyd-west. Wy bevonden ons op 66. Graeden en 14. Minuten.

Den 24. , Paesch-maendagh, was Storm-aghtigh. De Wind Suyd-West. Deesen dagh konden wy de hooghte niet nemen, wijl ʼt, wegens den Regen, doncker Weʼer was.

⁺ Den 25. stormden ʼt dien geheelen dag. De Wind was Suyd-West: welcke op den Avond quam te leggen, en Oost liep; met Hagel, Sneeuw en Regen; nu ʼt een, en dan ʼt ander. De koude was lijdlijck. Wy waren op 68. Graeden en 46. Minuten.

+ Komen op 56. Graden

+ Op 57. Graden.

+ Op 58. Gr. 49. Min.

+ Op 61. Graden

+ Op 62. Graden 12. Min.

+ Op 65. Graden.

+ Op 66. Graden 14. Minuten.

+ Op 68. graden 46. Min.

[p. 145]

⁺ Den 26. was ʼt dien geheelen dagh over stormigh, met deselve Wind. Wy seylden Noord-Oost, een weynigh meer Oostlijcker, op 71. Graden en 3. Minuten.

⁺ Den 27. hadden wy Storm, Hagel en Sneeuw. Daer by was ʼt seer koud. De Wind Noord-Oost. Wy quamen op 71. Graden, en te gelijck aen ʼt Ys; daer wy ʼt Schip van afwendeden.

⁺ Jan Mayen Eyland lagh Suyd-West ten Westen van ons; na gissingh ontrent thien Mijlen. Wy souden dit Eyland genoegh hebben konnen beoogen, doch de Lught was soo vol Nevel en Sneeuw, dat wy niet verrʼ van ons sien konden. ʼsMiddaghs verswaerde sigh de Storm. Derhalven naemen wy ʼt Mast-Seyl in, en braghten ʼt voorste groote Seyl (de Fock) op de voorste Scheeps-banck, of Steven, drijvende met ʼt groote middelste Seyl (anders genoemd ʼt Schover-seyl) Suyden ten Oosten.

⁺ Den 28. was ʼt niet soo windigh. De Wind Noord-Oost. Wy quamen weer aen eenige Ys-Schollen.

⁺ Den 29. was ʼt dien geheelen dagh Neveligh. De Wind Oost-Noord-Oost. Wy quamen aen ʼt Ys, doch seyldenʼer weer van af. Gelijck in de Figuer A by de Walvisch-vanghst te sien is.

⁺ Den 30. zijnde dʼ eerste Sondagh nae Paesschen, was ʼt Neveligh en Regenaghtigh, met Sneeuw. De Wind Noorden. ʼs Avonds seylden wy weer aen ʼt Ys; maer oock weer daer van af. De Zee was gantsch onrustigh, en veroorsaeckte aen ʼt Schip een harde beweegingh.

⁺ Den 1. der Bloey-maend begon de Wind hard te waeyen. Daer op volghde een swaere Storm. ʼt Was daer benevens seer koud. Nu hadden wy Sneeuw; dan weer Sonnenschijn. De Wind was Noord-West.

⁺ Den 2. ʼsVoormiddaghs stormigh. Op den avond wierd de Wind stiller; doch ʼt was seer koud; met Sneeuw. De Wind West-Noord-West.

⁺ Den 3. met koude, Sneeuw, Hagel, en droeve Sonneschijn. De Wind West-Noord-West. Hier gingh nu de Son niet meer onder. Men sagh deselve soo wel by naght als by dagh.

⁺ Den 4. Sneeuw, Hagel, en droeve Sonneschijn; met lijdlijcke koude. De Wind Noord-West. ʼt Was daeghlijcks on-

+ Op 71. Graden 3. Min

+ Op 71. Graden.

+ Jan Mayen Eyland.

+ Ys-schollen,

+ En Ys.

+ Onrustige Zee.

+ MAYUS.

+ Harde koude.

+ Geduerige Dagh.

+ Vermaecklijcke Robben-Dans.

[p. 146]

bestandigh Weʼer. Seer veel Zee-honden saegen wy. Sy sprongen uyt ʼt Water voor ʼt Schip heenen; ʼt welck een vermaecklijcke aenschouwingh gaf. Met ʼt halve Ligchaem staense boven Water, en houden gelijck als een Dans onder malkander, genoemd den Robben-Dans.

⁺ Den 5. ʼsVoormiddaghs was ʼt een lijdlijcke koude, met Sonne-schijn. Tegens den Middagh donckere Wolcken, met Sneeuw en strenge koude. De Wind Noord-Noord-West. Daeghlijcks saegen wy veele Scheepen, welcke om ʼt Ys seylden, of kruysten, gelijck ʼt de Zeevaerende noemen. ʼk Merckte, wanneer ʼt eene Schip dight voorby ʼt andere voer, datse malkander verpreyden; dat is, die in ʼt eene waeren, riepen Holla! dʼandere deeden desgelijcks. Voorts was de Vraegh: ⁺ Hoe veel Visschen hebt ghy gevangen? En dʼantwoord: Drie, vier, of soo veel ʼt zijn moght. ʼt Koomd soo nauw met haer niet, ofse een of meer tot ʼt getal doen. Dus vraegense en antwoordense dʼeen dʼander. Wanneer ʼt Windigh is, soo datse, wegens ʼt geruysch, malkanders toeroepen niet konnen verstaen, soo slaense met den Hoedt soo dickmael op en neer, alsse Visschen gevangen hebben. Doch alsse nu haere Laedingh van VValvisschen ten vollen hebben bekomen, soo laetense, ten teecken daer van, de groote Vaen (genoemd Vlagge) waeyen. Heeft yemand yets aen haer te seggen, soo vaert hy met de Boot aen ʼt Schip. Gelijck te sien is in de Figuer A. by de Letter A.

⁺ Den 6. ʼsmorgens was de Wind Noord-West: Doch straks daer na liep deselve West-Noord-West; met Storm, Hagel, Sneeuw, en strenge koude. De Baeren trocken gantsch ongelijck, gelijck gemeenlijck pleegh te geschieden wanneer de Wind omloopt. Dʼeene Golf treckt deese, dʼandere een andere wegh. Dickmael slaense over de Scheepen, eerse een eenpaerige loop houden.

⁺ Den 7. een saghte koude; bewolckte lught, Sneeuw en Regenaghtigh. Op den avond seylden wy weer aen ʼt Ys. De Wind was ons gantsch tegens. Oock bevonden wy ʼt Ys te kleyn. Voeren derhalven weer daer van af. ʼsNaemiddagh kregen wy Spitsbergen in ʼt gesight; ʼt Suyd-eynd van ʼt Noord-voorland. Wy wisten niet beeter, ofʼt was de behoudene Haven. Wy saegen ʼt Land als een duystere Wolck, sijnde vol

+ Verpreyen, wat het is.

+ Gewoonte der Walvischvangers.

+ Strenge koude.

+ Spitsbergen in ʼt gesight gekregen.

[p. 147]

witte streecken. ⁺ Daer op wendeden wy ʼt weer na ʼt Westen; ʼt geen te verstaen is, nae welcke streeck des Streeckwijsers (Compas genoemd) een yeder Land legt. ʼt Welck oock moet aengemerckt werden ontrent ʼt Ys, en de Havens.

Den 8. was ʼt Neveligh, met Sneeuw en lijdlijcke koude. ʼs Avonds was de lught klaer. Wy sagen veele Schepen rondom ons. De Wind was Suyd-Suyd-West.

⁺ Den 9. Desgelijcks Neveligh, met Sneeuw en lijdlijcke koude. De Wind West-Suyd-West. ʼsNaemiddaghs liep een Vin- Visch voorby ons Schip heenen; welcke wy in ʼt begin voor een Walvisch aensaegen, eer wy de hooge Vlimmen, of Vinnen, bynae op de Staert, gewaer wierden. Ter dier oorsaeck lieten wy de Chaloupen uyt ʼt Schip neer. Doch dien arbeyd was te vergeefs, wijl wy deese vanghst niet begeerden.

⁺ Den 10. ʼsVoormiddaghs was ʼt een saghte koude. Op de Middagh begon de Wind sterck te waeyen. ʼsAvonds kregen wy een Storm; welcke dien gantschen Naght aenhield; met strenge koude. De Wind was West-Noord-West.

⁺ Den 11. Stormden ʼt dien geheelen dagh langh; met strenge koude. De Wind als boven. Van den seven-en-twintighsten der Gras-maend af tot op heden hadden wy geen hooghte der Son genomen. Wy bevonden ons nu op 70. Graden en 3. Minuten. Seylden Noordwaerts, nae ʼt Ys toe. ʼtSchijnd seldsaem, dat wy dus nae, en dan weer van ʼt Ys vaeren: Doch dʼoorsaeck hier van sal naederhand aengeweesen worden.

⁺ Den 12. Stormigh Weʼer, met strenge koude. De Wind Noorden. Soo koud was ʼt, dat wy ons in ʼtSchip nauwlijcks wisten te bergen. Want in deese May-maend hebben wy de felste koude moeten uytstaen.

Den 13. desgelijcks stormigh. De koude en wind gelijck de voorige dagh.

⁺ Den 14. was de Wind Noord-Oost. Schoon Weʼer, en Sonneschijn. Wy waeren op 75. Graeden en 22. Minuten. Om ons heenen telden wy twintigh Scheepen. De Zee was gantsch effen. Nauwlijcks konden wy wind bemercken: Doch ʼt was seer koud. Ter deeser plaets leght de Zee, nae een Zee-storm, sich stracks neer; voornaementlijck als de Wind van ʼt Ys koomd te waeyen. Die uyt de Zee koomd, maeckt altijd groo-

+ Aenmerckingh.

+ Vin-Visch aengesien voor een Walvisch.

+ Storm, en

+ Strenge koude.

+ De grootste koude leedense in de May-maend.

+ MAYUS. Komen op 75. Graden 22. Minuten.

[p. 148]

ter Golven. Ontrent de Middernaght quaemen wy weer aen ʼt Ys. Wy vonden niet geraedsaem, daer in te seylen, vermits ʼt kleyn Ys was. Keerden derhalven ons daer van af.

⁺ Den 15. was de Wind Noord-Oost. Wy voeren in ʼt Ys; en met ons noch veerthien andere Scheepen. Doch gesamentlijck seylden wy weer daer uyt, vermits ʼt noch kleyn Ys was. Wy bevonden ons op 75. Graden en 33. Minuten. Dien dagh saegen wy een Walvisch niet verrʼ van ons Schip. Setteden derhalven vier Chaloupen uyt. Maer deese onse moeyte was oock te vergeefs. Want de Visch liep onder Water, waer heenen wy hem niet volgen konden. Oock hebben wy hem niet weer vernoomen.

⁺ Den 16. ʼsMorgens schoone Sonneschijn: Doch koud met een Noorden Wind. Daer benevens Windigh. Dien Naght hadden wy oock Sonneschijn. Wy seylden al aen ʼt Ys heenen, met noch twee andere Hamburger-Scheepen. Koud: Met Sonneschijn de geheele Naght over.

⁺ Den 17. strenge koude, met Sonneschijn. Ontrent de middagh quam een Storm. ʼs Naemiddaghs Sneeuw. De Wind Noord-Noord-Oost. Hier werden weynigh Vogelen gesien.

⁺ Den 18. was ʼt stil weʼer, met felle koude. Tegens den middagh waeyde de Wind uyt ʼt Noord-Noord-Oosten. Wy quamen op 75. Graden en 35. Minuten. ʼsNaemiddaghs seylden wy, met noch twee Hamburger-Scheepen, weer nae ʼt Ys toe.

⁺ Den 19. was ʼt een droeve (of Nevelige) Sonneschijn. De Wind Noorden, met stilte, soo datmen nauwlijcks eenige wind kon gewaer werden. Wy roeyden met een Chaloup van ʼt Schip nae ʼt Ys toe; en sloegen daer twee Zee-honden dood; anders van de Zeevaerende Robben geheeten. Op dʼYs-schollen laegen soo een groote meenighte deeser Zee-honden, datmen deselve niet kon tellen.

⁺ Den 20. was ʼt een seer felle koude; soo dat oock selfs de Zee met Ys wierd overtrocken. Doch ʼt was soo gantsch stil, datmen nauwlijcks de Wind (welcke uyt ʼt Noorden quam) kon bemercken. By ons waeren negen Scheepen, welcke om ʼt Ys heenen seylden. ʼt Welck wy hoe langer hoe grooter vonden; zijnde van malkander gedreven.

⁺ Den 21. (ʼt welck was de vierde Sondagh nae Paesschen)

+ Op 75. Graden, 33. Minuten.

+ Sonneschijn dagh en naght

+ Felle koude.

+ Op 75. Graden 33. Minuten.

+ Zee-honden, of Robben.

+ Strenge koude.

+ Seylen in ʼt Ys, ʼt welck de Scheepen in seer groot gevaer steld.

[p. 149]

seylden wy ʼsvoormiddaghs in ʼt Ys, in geselschap van noch een Hamburger Schip, genoemd de Lepelaer, en aght Hollanders. Wy maeckten ons Schip met Ys-haecken vast aen een groot Ys-veld; doe nu de Son Suyd-Suyd-West was. Ontrent ons heenen telden wy dertigh Scheepen in ʼt Ys, welcke laegen gelijck als in een Haven. [Sie de Figuer A., by de Letter b.] Dus vaerdmen in ʼt Ys, en men waeghd de Scheepen in ʼt selve op een soo ʼt valt; of op goed geluck: Even als ofmen ʼt waeghden met een Glas; ʼt welck, of ʼt schoon op dʼaerde koomd te vallen, evenwel somtijds noch ongebroocken blijft. [Sie de Figuer B., by de Letter a.].

Den 22. was de Wind Suyden. Wy laegen noch aen even deselve Ys-schol vast.

⁺ Den 23. bevonden wy ons op 77. Graden en 24. Minuten, in ʼt Ys; met heldere Sonneschijn. Wy laegen noch vast aen een groot Ys-veld, (Ys-schol).

⁺ Den 24. hadden wy Storm, Regen en Sneeuw; doch een saghte koude. De Wind was Suyden. Ter deeser plaets vernamen wy gantsch geen Baeren uyt de Zee, maer een taemlijcke stilte.

Den 25. was ʼt windigh; kouder als de voorige dagh; Neveligh, met Sneeuw. Somtijds wat Sonneschijn. De Wind Noord-West.

⁺ Den 26. vielʼer ʼsmorgens Sneeuw. ʼsVoormiddaghs was ʼt een droeve Sonneschijn. De Wind begon harder te waeyen. Wy maeckten ʼt Schip los van dʼYs-schol, want wy dreven Suydelijck nae de Zee toe. Ter dier oorsaeck seylden wy dieper in ʼt Ys; wijl men voor best houd, wat verrʼ in ʼt selve te zijn.

Den 27. was ʼt stil weʼer: Doch daer by Sneeuwden ʼt, met een Suyden Wind.

Den 28. ʼsvoormiddaghs hadden wy een heldere Lught. ʼs Middaghs was ʼt windigh, en nevelaghtigh. Op de naemiddagh vielʼer Sneeuw.

⁺ Den 29. strenge koude. De lught bewolckt, met een Suyden Wind. ʼs Naghts was ʼt klaer Weʼer, met Sonneschijn. In even deselve Naght bevonden wy ons van ʼt Ys beset, en ʼt Schip wierd seer hard geparst. Doch haest daer nae dreef ʼt Ys

+ Op 77. Graden 24. Minuten.

+ Stormwind.

+ Varen noch dieper in ʼt Ys: ʼt welck voor best werd gehouden.

+ ʼt Schip van ʼt Ys beset, en hard geparst.

[p. 150]

weer van malkander, soo dat de Zee eenighsins daer van vry was; en wy meer Waeter als Ys saegen. Sie de Figuer B. by de letter a.

Den 30. ʼs morgens was ʼt schoon Weʼer. Ontrent de middagh hadden wy Sneeuw. De Wind was Suyd-Oost, met stilte. Wy roeyden met de Chaloupen voor ʼt groote Schip (ʼt welck van de Zeevaerende Boechseeren werd genoemd) dieper in ʼt Ys.

⁺ ʼs Morgens hoorden wy een Walvisch blaesen, ter tijd de Son in ʼt Oosten was; en braghten een Walvisch-wijfken aen ʼt Schip, doe de Son Oost-Suyd-Oost stond. Noch dien selven dagh sneeden wy ʼt Speck daer van, en vervulden daer meê tseventigh Quartelen. Ontrent deese Visch wierden wy veele Vogelen gewaer, onder welcke meeste Mallemuggen waren; sijnde soo begeerigh nae dit Aes, datse sich daer over met stocken lieten dood slaen. Deese Visch wierd ten meerendeel van de Vogelen verraeden. Want daer sich deselve bevond, saghmen over al veele deeser Vogelen op de Zee. De gedaghte Walvisch was gewond, en de Harpoen stak noch in ʼt Vleesch: Daer-en-boven was hy seer vermoeyd door ʼt hard swemmen. Hy (of liever sy, want ʼt was, gelijck alreeds geseghd is, een Wijfken) blies oock gantsch hol; en was al aen t vervuylen geraeckt; soo dat hy, noch levendigh, stonck; en de Vogelen hare spijs van hem namen. Onse Oogen wierden ontstoocken en vyerigh, door de van hem afkomende roock en reuck. Dʼ afbeeldingh kan gesien werden in de Figuer A. by de letter a.

⁺ 's Naghts verloor Cornelis Seeman sijn Schip in den drangh en aenparssingh van ʼt Ys. Ter deeser plaets saegen wy seer groote Ys-velden ( of Ys-schollen). De Zeevarers noemden ʼt West-ys, wijl ʼt na ʼt Westen leght. Sie de Figuer B., by de letter b.

⁺ Den 1. der Somermaend was ʼt een schoone Sonneschijn. ʼs Naghts maeckten wy ʼt Schip met Ys-haecken vast aen een groot Ys-veld. Wy konden de Schol niet over sien. Daer op volghde een Storm. De Wind was Noord-West.

⁺ Den 2. ʼs voormiddaghs hadden wy een felle koude. ʼs Naghts saegen wy de Maen gantsch bleeck; even gelijck deselve by ons over dagh werd gesien. Daer op volghde Nevel en Sneeuw. De Wind was Noord-Noord-Oost.

+ Een Walvisch gevangen, die een Harpoen in ʼt Lijf had steecken, en 70. Vaten, met desselven Speck gevuld.

+ Een Schip door ʼt Ys verlooren.

+ JUNIUS.

+ Bleecke Maen.

[p. 151]

⁺ Den 3. was ʼt seer koud: Daer-en-boven Stormigh, met Sneeuw. Op de namiddagh wierd de koude lijdlijck, met kleyne of fijne Sneeuw. De Wind Noord-Oost. ʼt Onderscheyd tusschen de groote en de kleyne Sneeuw, van welcke ick hier gewagh heb gemaeckt, sal de Leeser naerder voorgesteld werden in ʼt vierde Hoofd-stuck des tweeden Boecks, daer ick handel van de Lught. Sie hier by oock de Figuer E. Dien naght quam een Chaloup (des verongeluckten Schips) van Cornelus Seeman met aght Mannen aen ons Boord.

⁺ Den 4. somtijds Sneeuw, somtijds Regen, dan weer Sonneschijn, met lijdelijcke koude. De Wind Noorden. Wy wierden een Walvisch gewaer; en wendeden al onse vlijt aen om hem te krijgen; doch onse moeyte wierd niet beloond, vermits hy ons ontquam.

Den 5. woey dien geheelen dagh over een Storm, met Sonneschijn. sʼNaghts stilde de Wind. Daer op volghde, geduerende deselve naght, een taemlijck warme Sonneschijn: De Wind was Noorden. Wy waren op de Jaght, aghter een Walvisch; doch konden hem oock niet bekomen. Sie de Figuer A., by de letter c.

⁺ Den 6. was ʼt Neveligh weʼer. ʼs Voormiddaghs een droeve Sonneschijn; met lijdlijcke koude. De Wind Noorden. ʼs Morgens begaeven wy ons weer tot de Jaght. Wy waren een Walvisch soo nae by gekomen, dat de Harpoenier sijn Harpoen wou uytwerpen. Geerne hadden wy dien Visch vermeesterd, doch hy begaf sigh nae beneeden, houdende ʼt Hoofd boven water; en sonck alsoo onderwaerts als een Steen. Dʼ Afteeckening hier van is te sien in de Figuer A. by de Letter d. Wy saegen hem niet meer. ʼt Schijnd, dat deese groote Ys-Schol in ʼt midden vol gaten moest zijn, soo dat de Walvisschen lught konden scheppen. ⁺ Aen dit Ys-veldt laegen noch meer Scheepen. Dʼeene joegh dʼandere de Visschen toe. Hier door wierdense gantsch schouw gemaeckt. Deeser wijs bekoomd oock dʼeene soo veel Visch als dʼandere; dat is, gantsch geen. De volgende dagh waeren wy tot driemaelen toe op de Jaght, doch vingen niets met allen.

Den 7. was ʼt schoon Weʼer, met Sonneschijn. Taemlijck warm dien geheelen dagh. ʼsAvonds windiger. Wy maeck-

+ Onderscheyd tusschen de Sneeuw.

+ Vergeefsche Jaght op een Walvisch.

+ Schielijck neersinkende Walvisschen.

+ Visschers doen malkander schaede.

[p. 152]

ten ʼt Schip van dʼYs-schol los, en seylen nae de Zee toe.

⁺ Den 8. was ʼt Neveligh. Daer op volghde Sneeuw, dien gantschen dagh duerende. Wy sagen seer veel Zee-honden, of Robben, aen de Zee-zijde op ʼt Ys. Setteden derhalven een Chaloup van ʼt Schip uyt, en sloegen vijfthien derselver dood.

⁺ Den 9. hadden wy dien geheelen dagh een bewolckte lught. De Wind was Noord-Oost. Wy seylden weer uyt ʼt Ys, wijl wy in ʼt selve niets te visschen vonden; en voeren voor ʼt Ys om dʼOost, dat is, nae Spitsbergen. Sie de Figuer A., by de Letter e.

Den 10. was ʼt Windigh, met Sneeuw. ʼsNaemiddaghs hadden wy Sonneschijn. De Wind Noorden.

⁺ Den 11. (zijnde Pinxterdagh) hadden wy ʼsvoormiddaghs Sonneschijn, met Wolcken, welcke schightigh voortgingen. Ontrent de Middagh wierd het windigh. ʼsAvonds kreegen wy een Storm. De Wind Noorden.

⁺ Den 12. was ʼt koud; en daer by dien geheelen dagh Stormigh. ʼsNaghts hadden wy Sonneschijn Die geen nauwe aght op de Tijd geeft, kan niet onderscheyden, of ʼt dagh, dan of ʼt naght is.

⁺ Den 13. was ʼt ʼsnaemiddaghs windigh, met Nevel. Wy bevonden ons op 77. Graden. Seylden nevens ʼt Ys heenen, wat oostlijck, nae Spitsbergen. Sie dʼafteeckeningh in de Figuer A., by de Letter e. In dese naght saegen wy meer als twintigh Walvischen. Deese swommen aghter malkander heenen nae ʼt Ys. Van deselve bequaemen wyʼer een; zijnde onse tweede gevangene Visch. ʼt Was een Manneken. Doemen hem met Lancen doodede, blies hy soo sterck bloed uyt, dat, waer hy heenen swom, de Zee daer van rood geverwd wierd. Dese Walvisch braghten wy aen ʼt Schip, doe de Son in ʼt Noorden stond. ⁺Want dus reeckendmen hier, wijl de Son der Zeevaerenden Uyrwerck in Spitsbergen is. Anders soumen hier in ʼt wild leven, en in de gewoone seven daegen der weeck sigh verdwaelen.

Den 14. was ʼt koud en windigh. De Naght Neveligh. De Wind West. Op dese dagh quamen wy by Hans Lichtenbergh.

Den 15. was ʼt een Nevelige Lught, daer-en-boven windigh. De Wind West, als vooren.

+ Robben, of Zeehonden.

+ Seylen weer uyt ʼt Ys.

+ Pinxterdagh.

+ Geduerige dagh.

+ De tweede Walvisch van haer bekoomen.

+ De Son is hier ʼt Uyrwerck der Zeevaerende; waer nae sy sich moeten righten.

[p. 153]

Den 16. even soodaenigh een Weʼer; doch noch vry windiger.

Den 17. was de Wind Suyden. Dien geheelen dagh hadden wy Wind en Regen.

⁺ Den 18., zijnde Sondagh, was ʼt Neveligh; en daer by seer koud. Dien voormiddagh quaemen wy by Spitsbergen. Eerst by ʼt Voorland: Daer nae by de seven Ysbergen. Voorts seylden wy de Hamburger, Magdalenen, Engelsche en Deensche Haven (of Bay) voorby; vaerende in de Suyd-Bay. Ons volghden seven Scheepen; te weten, drie Hamburgers en vier Hollanders. Sie de Figuer C., by de Letteren a. Want hier gaet het even gelijck wanneermen in ʼt Ys wil vaeren. ⁺ Alsʼer verscheydene Scheepen nevens malkander seylen, soo wil dʼeene voor dʼandere dʼeerste niet zijn. Dʼoorsaeck is, wijlse niet weeten, hoe ʼt inwendigh in de Haven, ten opsight van ʼt Ys, gesteld moght zijn, Op onse heenen-reys van ʼt Ys tot aen Spitsbergen hebben wy gantsch geen Ys vernoomen. Alles was van de Wind wegh gedreven. ʼsNaghts sneeden wy ʼt Speck van de tweede bekoomene Walvisch in Vaten, en vervulden daer meê vijf-en-tsestigh Quarteelen.

⁺ Den 19. hadden wy Regen, dien geheelen dagh over. ʼsNamiddaghs, desgelijcks de gantsch naght, scheen de Son taemlijck warm, met stilte. Op even deesen dagh brack ons een dick Ancker-touw; waer op wy ʼt anderʼ Ancker lieten vallen.

⁺ Dien Nagt seylden wy met drie Chaloupen in d' Engelsche Haven, of Bay; en vernaemen een Walvisch. Drie Harpoenen wierpen wy op hem uyt. Daer nae Lensden wy hem (met Lançen, of Piecken, nae datmen de Harpoenen uytgeworpen heeft, op en in de Walvisch te steecken, werd Lensen genoemd); doch hy liep onder kleyn Ys, ʼt welck dight aen den anderen lagh, soo dat wy hem niet konden volgen. Daer-en-boven hield hy sigh langh onder water, eer hy weer opquam; liep dan een weynigh voort, doock op nieuws onder; en dreef dit spel soo dickmael, dat wy meer als een half uyr tijds moesten waghten eer hy nae boven schoot; tot dat hy eyndlijck onder ʼt Ys liep. De Harpoenen scheurden uyt; en wy kreegen deese Walvisch niet meer in ʼt gesight.

⁺ Op ʼt Ys laegen twee groote Walrossen (Walrussen),

+ Koomen by Spitsbergen.

+ Aenmerckingh.

+ Storm.

+ Walvisch te vergeefs met Harpoenen getroffen.

+ Walrussen gedood, doch seer beswaerlijck.

[p. 154]

welcke door een doorgaetede Ys-schol daer op waeren geraeckt. Sy sliepen; en wy sneeden haer den wegh af; te gelijck ʼt gat in de gedaghts Ys-schol bedeckende. Daer nae hebben wy haer met Lançen (of Piecken) opgeweckt. Sy verweerden sigh dapper tegens ons, en waeren seer beswaerlijck te dooden. Wy saegen hier oock seer veel Wit-Visschen.

Den 20. was ʼt taemlijck-warme Sonneschijn. Dien geheelen dagh met Kalmte.

Den 21. ʼsmorgens wonden wy ʼt Ancker op, en seylden uyt de Suyd-Haven (of Bay) om dʼOost. ʼt Was dien geheelen dagh en de volgende naght windigh en Neveligh. De Wind liep Noord-Oost.

⁺Den 22. hadden wy schoon Weʼer. Daer benevens was ʼt taemlijck warm. Wy bevonden ons by ʼt Rehenveld. Hier lagh ʼt Ys aen ʼt Land vast. Wy saegen oock ses Walvisschen; en bequaemen van deselve een Manneken, sijnde onse derde Visch. Hy wierd gevangen ʼsnaemiddaghs, by Westlijcke Sonneschijn. Deese Walvisch wierd van eenen Man gedoodet, die ʼt Harpoen op hem wierp. Dit geschiedede terwijl dʼandere Chaloupen dʼoverige Walvisschen aghter nae jaeghden. De gedaghte Visch schoot nae ʼt Ys, ʼt welck tegens malkander aendrongh; soo dat dʼandere Chaloupen niet konden aenkomen. Hy tierde en woedede geduerigh by dese Ys-schollen. Eer hy noch stierf, sloeg hy seer vreeslijck met de staert; soo dat de Zee geweldigh stoof. ʼt Ys dreef een weynigh van malkander af, soo datse de Riemen konden gebruycken, om met de Chaloupen voort te roeyen. Doe maecktense dʼeene agter dʼander vast, en boeghseerden met de Walvisschen aen ʼt groote Schip. ⁺ Terstond sneden wy hem in de Vaten, en vuldenʼer vijf-en-veertigh meê. Dien Naght hadden wy klaere Sonneschijn.

Den 23. was ʼt windigh; met Nevel, en koude. ʼsAvonds klaere lught. ʼs Naghts al weer Nevel, en windigh.

Den 24. lijdlijcke koude dien geheelen dagh door. Wy seylden weer in de Zuyd-Haven, of Bay, alwaar derthien Scheepen op Ancker laegen. Sie dʼ Afbeeldingh deeser Bay in de Figuer C.

Den 25. hadden wy dien gantschen dagh ende naght Sonneschijn. De Wind was Suyd-Oost.

+ De derde Walvisch bekoomen; en op hoedaenigh een wijs.

+ Vullen met des selven Speck 45. Vaten.

[p. 155]

Den 26. wederom Sonneschijn de geheele dagh over. Wy wonden ʼt Ancker op, en seylden uyt de Suyd-Bay.

⁺ Den 27. ʼs voormiddaghs was ʼt Neveligh. ʼs Naemiddaghs kregen wy Storm, welcke de geheele naght aenhield.

Den 28. vervolghde de Storm dien gantschen dagh. Wy dreven met een uytgespannen Schoverseyl en Besaen. De Fock braghten wy op de Steven, en voeren soo by ʼt Land heenen. Sie Figuer D. by de Letter a.

⁺ Den 29. hadden wy schoon weʼer, met Sonneschijn en stilte. Dien geheelen dagh hebben wy Walvisschen nagejaeghd. Op eene der selve wierpen wy ʼt Harpoen uyt, ʼt welcke weer uytscheurde; soo dat wy dien Visch niet bequaemen.

Den 30. was ʼt Nevelaghtigh en windigh dien geheelen dagh. Wy seylden voor de wijde-Haven, of Bay. Wy vonden hier veel Walvisschen-speck in Zee drijven (en bequaemen ʼer van) drie Vaten vol. Oock dreef een S. Nicolaes beeld daer heenen; ʼt welck aghter op ʼt geblevene Schip had gestaen. Hier ontrent lagh gintsch en herwaerts noch veel Ys.

⁺ Den 1. der Hoymaend ʼsmiddaghs wierden wy twee Walvisschen dight by ons Schip gewaer. Men sagh, datse sig met malkander wilden vermengen. Stracks setteden wy de Chaloupen uyt, ʼt Wijfken wierd van ʼt Harpoen getroffen. Dʼandere Walvisch sulcks vernemende, maeckte sigh terstond wegh. De geraeckte liep geduerigh soo hoog in ʼt Water, datmen deselve kon sien. Sloegh oock met de Staert en Vinnen soodanigh van sigh, dat wy niet genoegh naderen derfden, om te konnen Lensen. Eenen der Harpoeniers verstoutede sigh, en waeghden ʼt, by deese Walvisch te koomen: Doch wierd van desselven Staert sulcker wijs op den ruggʼ begroet, dat hy bynae den adem had verlooren. De geene, welcke in dʼandere Chaloup waeren, wilden de schimp van vertsaeghdheyd niet hebben. Snelden sigh derhalven nae den Walvisch: die met sijnen Staert de Sloep deed ombuytelen; soo dat de Harpoenier gedwongen was de Duycker te speelen, en ʼt Hoofd onder ʼt Water te verbergen. Dʼandere, hem volgen moetende, deeden ʼt hem nae. Wel haest viel haer de tijd in de Zee te langh, want ʼt was koud: Derhalven quaemense al bevende weer aen ons Schip.

+ Aenhoudende Storm.

+ Vergeefsche Walvisschen-Jaght.

+ JULIUS. Bekoomen de vierde Visch, doch met seer groot gevaer.

[p. 156]

⁺ [Onse Schrijver maeckt hier geen gewagh, ofse deese getroffene Walvisch bequaemen of niet. Doch vermits hy hier boven op den 22. Juny heeft gesteld de vanghst van de derde Visch, en stracks hier nae op den 2. July die van den vijfden, sonder tusschen beyden van een vierde te spreecken, anders als van deese, soo sullense deselve buyten twijffel noch bekoomen hebben].

⁺ Dien selven morghen liet sigh voor de wijde Haven, dight by ons Schip, een Walvisch sien. Terstond setteden wy vier Chaloupen uyt. Ontrent een halve Mijl weghs van ons laegen twee Hollandsche Scheepen. Van deselve quam een Chaloup aenroeyen. Wy wendeden wel alle vlijt aen, om deese Visch te bekoomen; doch deselve quam op reght voor de Chaloup der Hollanders; welcke oock ʼt Harpoen daer op uytwierpen. Dit was reght ons ʼt brood van voor de mond weghgeruckt. ʼt Speet ons wel vry wat; doch de Hollanders naemen dien Buyt wegh, en braghten de Walvisch dood aen haer Schip.

⁺ Den 2., geduerende de geheele dag en nagt, was ʼt een droeve Sonneschijn; doch daer by taemlijck warm. Ontrent middernaght begaven wy ons weer op de Jaght, en vingen de vijfde Visch, sijnde een Manneken. Wy sneedenʼer ʼt Speck af, en wierpen ʼt selve in ʼt Flens-gat (dit is de plaets in ʼt Schip voor de middelste Mast, daermen de Vaten in doet, onder de groote Poort, of ʼt Luyck, gelijck ʼt genoemd word). ⁺ Vermits ʼt Volck veel op de Walvisschen-jaght moet zijn, soo snijdmen sleghts groote stucken van de bekoomene Visch, welckemen, om geen tijd te versuymen, in ʼt gedaghte Flens-gat werpt, om haest gedaen te hebben. ʼt Kan ʼt Speck seer weynigh schaeden, dat het eenige daegen langh dus blijft leggen. Ja eenige houden ʼt selfs voor goed. Evenwel ben ick van een ander gevoelen; wijl de vettigheyd, wanneer ʼt langh op malkander leght gedruckt, daer uyt druypt.

Den 3. hadden wy een droeve Sonneschijn dien gantschen dagh en naght: Doch ʼt was niet koud.

⁺ Den 4. een geduerige Sonneschijn, soo wel in de naght als over dagh. Wy maeckten onophoudlijck Jaght op de Walvisschen. 's Naghts bequaemen wy onse sesde Visch, sijnde een Manneken, van vijf-en-veertigh Quartelen Speck. Op de voorgaende derde, en deese vierde der Hoymaend saegen

+ Aenmerckingh.

+ Jaegen een andere Walvisch nae, doch de Hollanders nemen haer ʼt brood van voor de mond weg.

+ De vijfde Visch bekoomen.

+ Hoemen handeld met ʼt afsnijden des Specks.

+ De sesde Visch gekreegen.

[p. 157]

wy meer Visschen, als wy op onse gantsche Reys gewaer sijn geworden.

⁺ Den 5. svoormiddaghs was ʼt een schoone Sonneschijn; en daer by oock taemlijk warm. Op de namiddagh kregen wy Nevel. ʼsAvonds wederom Sonneschijn; welke dien geheelen nagt duerde. Wy maeckten desen gantschen dagh Jagt; en schooten ʼsmorgens een Walvisch voor de Waygats. Dese Visch liep rondom onder ʼt Water. De Lijn, of ʼt Touw, daer ʼt Harpoen aen vast was, geraeckte aen een Klip, en quam alsoo te verwarren. ʼt Harpoen scheurde uyt; en alsoo ontliep ons dese Walvisch, die ʼt Water soo geweldigh blies, datmen ʼt gerught daer van verder als een Mijl weghs hoorde.

⁺ Dien selven dag op de middag, by Suydlijke Sonneschijn, bequamen wy onse sevende Visch, sijnde een Wijfken, van vijf- en-veertig Quarteelen Speck; ʼt welk wy ook afsneeden, en in ʼt Flens-gat wierpen. Hier na seylden wy van de Waygats af, een weynig om de West, voor de Mossel-bay; daer wy ʼt Ancker lieten vallen. Ons werk was nu, de groote in ʼt Flens-gat geworpene stucken Speck in kleyne stucken te snijden, en de Quarteelen daer meê te vullen. Ondertusschen liep de Wind West-Noord-West. ʼt Eenʼ Ancker wierd van ʼt Schip voortgeruckt; derhalven lieten wy ʼt tweede vallen. ʼt Eerste traghteden wy weer op te winden, doch ʼt Touw brack in stucken, wijl ʼt gedaghte Ancker onder een Klip vast sat.

⁺ Den 6. was ʼt Weʼer als vooren. ʼsNaghts hadden wy warme Sonneschijn. Dight by ons lag een Hollander. ʼt Scheeps-volck sneed ʼt Speck van een gekregene Walvisch; doch deselve borst, gevende een geweldige slagh, als of een stuck grof Geschut had los-gegaen. De daer aen arbeydende persoonen wierden seer leelijck toegesteld, ʼt welck belagchelijck tʼaenschouwen was.

⁺ [Seecker daer toe gesteld Persoon, genoemd de Specksnijder, begeeft sigh gemeenlijck eerst op de doode Visch; aengedaen met bysondere daer toe dienstige Kleederen. In sijne hand heeft hy een groot Mes, daer hy den Buyck meê opend; welcke dan voorts met een geweldige slagh opbarst, van sigh uytspattende ʼt geenʼer in is; soo dat hy sigh afschouwlijck bevuyld bevind. Waer by dan noch koomd, dat deese vuyligheyd een seer leelijcke stanck van sigh geeft].

Den 7. was ʼt, dien geheelen dagh over, vry windigh Weʼer.

+ Een Walvisch te vergeefs geschooten.

+ De sevende Visch bekoomen.

+ Barstingh eens Walvischs.

+ Toedoeningh.

[p. 158]

⁺ Den 8. hadden wy een Storm. De Wind liep Noord-West. Sneeuw en Regen gingh'er by. Ons een' Ancker moesten wy laeten sitten; en danckten God, dat wy van 't Land afquaemen, wijl't Ys seer hard quam aendrijven. 's Naghts gingh de Wind leggen. 't Was kouder als te vooren; met Sonneschijn.

⁺ Den 9. windigh dien geheelen dagh. 'sAvonds by Noord-Weste Sonneschijn vingen wy voor de Waygats een Walvisch. 't Was een Manneken; onder aen de Kop geel. Hier meê hadden wy den aghtsten Visch; en daer van vier-en-vijftigh Quarteelen Speck. De Son lightede ons deese naght.

Den 10. dien gantschen dagh een warme Sonneschijn. 'sNaghts desgelijcks, doch met een bewolckte Lught. Nae middernaght ontstond Nevel. Men kon nauwlijcks bemercken waer de Wind van daen quam.

⁺ Den 11. hadden wy Storm, Sneeuw en Regen. De Wind was Suyden. 's Naghts scheen de Son.

⁺ Den 12. een droeve Sonneschijn dien geheelen dagh. 's Avonds seylden wy met onse Chaloupen in 't Ys voor de Waygats; en vingen drie witte Beeren; d'oude en twee jonge. Sy swommen in 't Water gelijck Visschen.

⁺ Op 't Ys laegen veel Walrussen. Hoe wy dieper in 't selve quaemen, hoe meer en meer sy sigh versaemelden. Wy roeyden nae haer toe, en kreegen'er thien van dood. d'andere quaemen rondom de Chaloup, en sloegen gaten door de Plancken, soo dat'er Water in liep. Vermitsse hoe langer hoe meerder wierden, moesten wy haere meenighte wijcken. Sy vervolghden ons geduerigh; 't welck wy bemerckten soo langh als wy haer sien konden. Daer nae quaemen wy noch by een groote Walrus, die slaepende in 't Water lagh. Soo haest hy de Harpoen in sijne Huyd gewaer wierd, ontwaeckte hy met groote schrick. Hy liep snellijck wegh, de Chaloup met sigh treckende, gelijck een Walvisch; doch stracks daer nae keerde hy weer te rugg' voor de Steven; daer hem een eeuwige Slaep wierd bereyd.

⁺ Wy maeckten oock Jaght op een Walvisch, doch kreegen hem niet. Van nu af aen wierden weynich Walvisschen meer gesien; en diemen noch in 't gesight kreegh, vonden wy t'ee-

+ Storm.

+ d'aghtste Visch gevangen.

+ Storm.

+ Bekoomen drie Beeren.

+ Meenighte van Walrussen, en daer onder een seer groote.

+ De Walvisschen verminderen.

[p. 159]

nemael wild, soo datmen deselve niet kon bekoomen. De meeste waren alreeds van daer wegh-geweecken.

⁺ De naght deses daghs was, ter oorsaeck van de Nevel, soo gansch duyster, dat wy nauwlijcks eens Schips lenghte van ons af konden sien. Wy hadden wel Walrussen genoeg konnen bekoomen, doch vreesden, dat de Chaloup 't Schip sou mogen verliesen. Gelijck dan al somtijds in sulck een Nevel gebeurd, dat d'uytgevaerne haer Schip niet hebben konnen weervinden; en derhalven sigh in dat van een ander moesten begeven. In soodaenigh een ongelegentheyd, wanneermen door Mistigh we'er de Scheepen niet kan sien, is men gewoon, een stuck grof Geschut te lossen; of op Trompetten of Schalmayen te blaesen, of eenigh ander diergelijck Teecken te geven, op welckers gehoor de verdwaelde weer nae haer Schip moghten keeren.

⁺ Den 13. was 't een droeve Sonneschijn. Op den avond liep de Wind Oost-Noord-Oost. 't Ys quam seer hard aendrijven. Wy seylden van 't Suyd-Ooster-Land om de West; en ter nauwer nood konden wy aen de Noordzijde van de Beeren-haven (of Bay) doorgeraecken. ⁺ Wy voeren al verder tot aen 't Rehenveld, daer 't Ys alreeds 't Land had beset; soo dat wy beswaerlijck daer door konden koomen. Noch gingen wy voort, tot aen den Vogelsangh. ⁺ Sie d'afteeckeningh in de Figuer B., by de Letter b. Hier nae wendeden wy 't tegens 't Oosten, met een Noord-Oosten Wind; t'saemen twaelf Scheepen sterck; om te sien, of wy noch eenige Walvisschen gewaer moghten werden. Onder deselve waeren Jeuriaen Mangelsz., Cornelis Mangelsz., en Michiel Appel. ⁺ Deesen seylden op vier Vademen diepte, en quam by een gebleven Schip, anders een Wrack genoemd.

⁺ Den 14. 'smorgens seylden wy noch al in 't Ys. De Wind was Oost-Noord-Oost. Dien gantschen dagh hadden wy Mist. De Son scheen seer droef; met een Regenboogh van tweederley verwen, wit en bleeck-geel. Koude door den geheelen dagh. Wy saegen nu oock de Son veel laeger.

⁺ Den 15. was 't windigh, koud en Neveligh den gantschen dagh over. De Wind liep Noord-West. 't Ys quam seer hard aendrijven: En vermits 't allerweegen vol kleyne Ys-

+ Duystere Mist: En wat in sulck een gelegenheyd werd gedaen.

+ Beeren-bay.

+ Rehenveld.

+ Vogelsangh.

+ Gebleven Schip.

+ De Son werd nu veel laeger gesien.

+ Scheepen van 't Ys beset.

[p. 160]

schollen lagh, soo konden wy nauwlijcks voort seylen. Ter deser tijd wierden veele Scheepen in de Beeren-haven en Moßel-bay van 't Ys beset. Wy seylden digt by 't Land heenen, en 'snagts voeren wy in de Suyd-haven. Sie de Figuer D., by de Letter c. Hier laegen op Ancker aght-en-twintigh Scheepen: Onder welcke aght Hamburgers, d'overige Hollanders waeren.

⁺ Van dat wy uyt de Suyd-haven seylden, behielden wy geduerigh 't Land in 't Gesight, wanneer de Nevel ons daer in niet verhinderde. Dus langh waghten de Schippers in de Zee by 't Ys, om te sien, of'er niet noch eenige Visschen voorhanden moghten zijn. In de naght deses daghs haelden wy, by de Harlinger-Koockery, eenigh Water van 't Land, 't welck sigh in een Hol by een had versaemeld. Sie de Figuer C., by de Letter b.

Den 16. 'smorgens saegen wy de Maen. Daer op volghde Wind: Desgelijcks Sneeuw in meenighte.

Den 17. 'svoormiddaghs een droeve Sonneschijn. Daer nae Sneeuw en Regen, met een lijdlijcke koude. De Wind West.

⁺ Den 18. schoon We'er. Sonneschijn, met stilte, soo dat wy niet konden seylen. Wy roeyden derhalven met een Chaloup nae de Deensche Haven; en vergaderden daer eenige Kruyden van de Klippen. In de Suyd-haven laegen dertigh Scheepen op Ancker.

Den 19. hadden wy, geduerende den dagh, warme Sonneschijn, en schoon We'er. Maer 'snaghts Storm en Regen.

Den 20. was't Stormigh; met Reegen en groote Sneeuw. De Wind Suyd-West.

Den 21. hadden wy dien geheelen dagh door Reegen.

+ Water aen 't Land gehaeld. 't welck sigh in een Hol by een had versaemeld.

+ Deensche Haven.