De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

[p. 113]

XLIII. Hoofd-stuck.
Hori, een Vleck: Kirkebar, een Stedeken in Ysland. Geweldige Aerdbevingh. Veelheyd van Vee, en heerlijcke Weyden. Martiniere en eenige andere gaen Landwaerts in, om haere nieuwsgierigheyd te voldoen. Koomen by den Bergh Hecla. Groot gevaer by den selven. Martiniere en noch een Koopman wagen sigh daer by. Seldsaem geruysch en gekraeck. Aerdkloven, en Vlammen uyt deselve. Geweldige meenighte van Asch. Haeren seer hevigen anghst. Vallen als dood ter neer. Twee seldsaeme Bronnen. Geweldigh groote Puymsteen, uyt deesen Bergh geworpen. WonderlijckeEygenschap der koude Bron. Seldsaeme Vogelen. Vreemd gehuyl, en dwasen waen daer van. Eygentlijcke oorsaeck van 't selve. Seldsaemheyd van 't Ys. Weerkeringh na de Scheepen,

⁺ ICk, onse Schipper, Commis, en eenige andere persoonen (ten deelen uyt ons Schip, ten deelen uyt d'andere Scheepen), t'saemen vijfthien in getal, deeden ons aen Land setten, en quaemen te Hori, sijnde een Vleck, ontrent anderhalve Myl van de Zee geleegen; voorts van daer te Kirkebar, een Yslandsch Steedeken. In dese laetstgenoemde Plaets vonden wy een Commis, en seven of aght Deensche Kooplieden; welcke sich niet weynigh verwonderden, dat sy ons hier saegen: ⁺Te gelijck een groote blijdschap daer over betuygende; en ons berightende, datse op den voorigen dagh soodaenigh een Aerdbevingh hadden gevoeld, als of geheel Ysland in de Zee had willen versincken.

⁺ S'onthaelden ons met goede Wijn, goed Brood, en goede varssche spijs. Want in Ysland is een grooten overvloed van Vee; en niet minder van seer aengename Weyden, met treflijck soet Gras; soo datmen de Beesten op een seeckere maet haer Voeder moet laeten neemen; want indienmen haer toeliet, te gaen grasen soo lang alsse wilden, gelijk in andere Landen geschied, soo soudense gewisselijck sich te barsten eeten.

⁺ De gedaghte onse Schipper, Commis, en sommige andere, waren begeerigh, om 't Land dieper te besien; 't welckse den Commis te Kirkebar bekend maeckten. Terstond liet hy Paerden voor haer aenbrengen. Vermits ick nu oock lust had, om in haer Geselschap te reysen, soo namense my by haer. Dus gingen wy, t'saemen aght in getal, te Paerd sitten (d'andere, welcke geen groot verlangen hadden om yets nieuws te sien, bleven daerse waeren), en begaeven ons op den wegh nae 't Geberght; vergeselschapt van twee Dienaren des Commisen te Kirkebar, en dan noch van twee Yslanders, welcke ons tot Wegwijsers meê gegeven wierden. Een bysonder Paerd was gelaeden met Voorraed van Spijs en Dranck.

⁺ Wy reysden twee dagen langh over Bergen, en steenaghtige ongebaende Wegen na Hecla. Op anderhalve Myl weghs na by desen Bergh genaerderd zijnde, vonden wy d'Aerdbodem

+ Hori, een Vleck. Kirkebar, een Stedeken.

+ Geweldige Aerdbevingh.

+ Veelheyd van Vee, en heerlijke Weyden.

+ Martiniere en eenige andere gaen Landwaerts in.

+ Komen by den Bergh Hecla.

[p. 114]

t'eenemael van Asch en Puym-steen bedeckt, waer over wy gaen moesten tot aen den voet des Berghs.

⁺ 't Was seer schoon, helder We'er: En vermits wy gantsch geen vlammen gewaer wierden, soo naemen wy een besluyt, op den top van dit Geberght te willen gaen. Doch onse Weghwijsers waerschouwden ons, dat wy, indien wy noch maer een weynigh verder gingen, ons in groot gevaer souden begeven, om te vallen in de Gaten, door 't Vyer gemaeckt, of uytgebrand: En indien dit geschiedede, soo sou onmogelijck zijn, ons te redden. Hier op liet 't geheele Geselschap de moed sincken, en kreegh andere gedaghten. ⁺ Terstond soudense oock weer te rugg' gekeerd hebben, nae de plaets van waerse gekomen waren; ten waer' ick haer geseghd had, indiense met geduld soo langh wilden waghten, tot dat ick sou weer koomen, soo wou ick voor my selven alleen waegen, op den Bergh te klimmen; en dan haer bescheyd van den selven brengen. Sy beloofden, tot op mijne te rugg'-koomst te sullen vertoeven: Eenen der Deensche Kooplieden, die wy te Kirkebar hadden gevonden, en die uyt nieuwsgierigheyd met ons was gegaen, onderstond sigh, my geselschap te houden.

⁺ Flucks begaeven wy ons op wegh, nae dat wy onse Paerden hadden gelaeten in de bewaeringh onser Weghwijsers; welcke by d'andere bleven. Terhalver Beenen gingen wy door Asch en Puym-steen na den top des Berghs toe; alwaer wy saegen een groot getal Vogelen, soo swart als Peck, op en afvliegende. 't Waeren Ravens en Gieren, welcke hier haere Nesten hadden.

⁺ Ontrent een halve Mijl weghs den Bergh op gegaen zijnde, bemerckten wy een groote schuddingh der Aerde onder onse voeten. Daer-en-boven hoorden wy een seldsaem geruysch en gebarst in den Bergh selfs; zijnde ons een genoeghsaem teecken, dat het hier hol was. Ter dier oorsaeck stonden wy in geen geringe vrees, van te sullen versincken. ⁺ Even ter selver tijd vernaemen wy rondom ons aen deese en geene zijde seer groote Kloven en Aerd-scheuren, waer uyt voncken en vlammen voortschooten; gelijck oock 't gerammel en de stanck van verbrandede Puym-steenen; 't welck ons soodaenigh verbaesde, dat wy ons haesteden, om op 't geswindste weer te

+ Groot gevaer by den selven.

+ Martiniere echter, en noch een Koopman

+ Wagen sig, om deesen Brandbergh te besien.

+ Seldsaem geruysch en gekraeck.

+ Aerdkloven en vlammen.

[p. 115]

rugg' te keeren, uyt anghst, hier verslonden te sullen worden.

⁺ Als wy ontrent dertigh schreeden weer aghterwaerts waren gegaen, brack een grooten hoop Asch soo plotslijck ten Bergh uyt (in sulck een meenighte en dickte, dat de Son ons daer door verduysterd wierd), en viel soo geweldigh op ons neer, dat wy malkander niet sien konden. 't Geen ons aldermeest verschrickte, was, dat wy yeder oogenblick nieuwe vlammen sagen, met uytwerpingh van soo veel Asch, dat deselve als Hagel op ons viel. Daer-en-boven hoorden wy beneden onder ons een onophoudlijck geruysch en gekraeck. ⁺ 't Welck ons veroorsaeckte, seer grouwlijck te schreeuwen, even als of al de helsche Furien ons hadden overvallen. En waerlijck, wy verwagteden yeder oogenblick niet anders, als dat d'Aerde sigh opdoen, en ons verslinden sou. Om echter 't gevaer, waer in onse nieuwsgierigheyd ons gebraght had, soo veel ons moogelijck was t'ontgaen, stelden wy onse voeten op 't snelste te werck, loopende den Bergh af, soo veel onse beenen ons draegen konden.

⁺ De vrees gaf aen onse voeten soodaenige Vleugelen, en aen ons Ligchaem sulck een geswindheyd, dat wy in 't vierde deel eener uyr tijds niet alleen van den Bergh afquaemen, maer oock geraeckten by onse Vrienden, welcke op ons waghteden, en sigh des lagchens niet onthouden konden, alsse gewaer wierden den staet in welcke wy waeren; de vrees, die ons had bevangen; en d'Asch, welcke ons soo swart had gemaeckt, als of wy in een Vat vol Inckt waren gestoocken geweest. ⁺ Doch haer gelagch vergingh wel haest, alsse saegen dat wy voor haere voeten neer-vielen, even als doode Lijcken. De Spraeck, en onse Levens-geesten begaven ons. Echter brachtense ons noch weer te reght, door 't wrijven van de Slapen des Hoofds, 't trecken by de Neus, en Wijn-Edick voor deselve te houden.

Als wy dus, nae een wijl tijds, ten deelen tot ons selven waren gekoomen, dronck yeder van ons een teugh Spaensche Wijn; welcke ons weer tot onse Sinnen braght. Doe gingen wy verder voort, en quaemen, ontrent honderd schreeden weghs van den Bergh af, by twee Fontainen; van welcke 't Water der

+ Geweldige meenighte van Asch.

+ Haeren seer hevigen anghst.

+ Die haer met gevleugelde voeten weer te rugg' doet snellen.

+ Vallen gelijck als doode ter neer.

[p. 116]

eene geduerigh heet; dat van d'andere soo koud is, dat alles, wat'er ingeworpen word, sigh tot Steen veranderd.

⁺ Wy saegen hier een Puym-steen, grooter als 't Hoofd van een Varcken; korts te vooren van uyt den Bergh afgeworpen. Wy verwonderden ons niet weynigh hier over: Doch onse Weghwijser berightede ons, dat hy noch veel grooter Puym-steenen had gesien; en onder meer andere eene, die een Manspersoon (thien Mannen) niet van sijne plaets had konnen beweegen. Hy voeghde daer by, dat de Hekelbergh (behalven 't Vyer, de Vlammen, d'Asch en de Roock, welcke wy te gelijck gesien hadden), somtijds oock siedend heet Water uytwierp. Somtijds spoogh hy alleen Vlammen; somtijds maer alleen Steenen, of alleen Asch.

⁺ De gedagte twee Bronnen leggen niet boven dertigh schreeden van malkander. Eerst quaemen wy by de koude; in welcke ick stiet de Roede, waer meê ick 't Paerd aen-noopte. Als ick deselve weer uyt-trock, sagh ick, met de hooghste verwonderingh, dat 't eynd, 't welck de Grond had geraeckt, in Yser veranderd, en seer swaer was geworden.

⁺ Van hier begaeven wy ons na de heete Bron. Ontrent thien schreeden weghs daer van daen wierden wy een hoop Vogelen gewaer, ontrent soo groot als de Duyckers, meerendeel rood. Sy huppelden en speelden met malkander op den rand des Brons. Hier in naemen wy groot vermaeck, en bleven derhalven wat stil staen; vreesende, dat wy haer anders souden verjaegen. Doch als wy eyndlijck toe-traeden, verdweenense gesaementlijck uyt onse oogen. Maer als wy daer op weer te rugg' gingen, saegen wy haer gelijck te vooren. 't Schijnd hare gewoonte te zijn, dus te speelen, wanneer haer niemand verstoord. Doch datse, wanneer yemand nae-by koomd, sigh gesaementlijck nae de grond des Brons begeven; welcke, volgens 't beright onser Weghwijsers, een weynigh meer als tsestigh Vademen diep is.

⁺ Van deese Bronnen wendeden wy ons nae de Zee. Ontrent een halve Mijl weghs voortgereden zijnde, hoorden wy een gehuyl, als van Lieden die haer ongeluck bejammeren. Onse Weghwijser onderstond sigh, ons wijs te maecken (gelijck hy andere had gedaen), dat dit was 't geklagh der verdoemde, wel-

+ Geweldige groote Puym-steenen.

+ Twee seldsaeme Bronnen.

+ Vreemdigheyd ontrent deselve.

+ Seldsaem gehuyl, en dwaesen waen van 't selve.

[p. 117]

ke van de Duyvel geplaeghd wierden; en die haer, nae haer een wijl tijds in den Bergh Hecla gebraden te hebben, somtijds met het hier zijnde Ys uyt Hoflijckheyd wat verquickt.

⁺ Gesaementlijck kreegen wy een sonderlinge begeerte, om dit Ys te sien (vermits anders rondom in 't geheele Eyland geen Ys te vinden is); en soo haest wy quaemen, bemerckte ick terstond, dat 't ingebeeldede gehuyl en beklagh der verdoemde van 't Ys voort-quam; zijnde niet anders als een geluyd, veroorsaeckt door de beweegingh des Winds, des Waters, en 't onophoudlijck tegens een stooten der Ys-schollen, of 't aenbotsen derselver tegens de Rotsen.

⁺ Dit Ys, om hier de woorden onses Weghwijsers te gebruycken, koomd altijd ontrent 't eynd der Soomer-maend, en vergaet weer den vijfthienden der Herfst-maend; 't welck geschieden sou twee daegen nae den tijd dat wy ons hier bevonden.

⁺ Van hier keerden wy weer nae Kirkebar; daer wy nae drie daegen aenquaemen; en voorts weer nae onse Scheepen gingen. In deselve vonden wy de Stadhouder over Ysland, nevens de Bisschop van Scalholt; welcke gekoomen waeren, om ons te sien; gehoord hebbende van onse aenkoomst, en dat wy in Zembla waren geweest.

+ d'eygentlijcke oorsaeck daer van.

+ Seldsaem Ys.

+ Weerkeeringh na de Scheepen.