De Noordsche weereld

Vertoond in twee nieuwe, aenmercklijcke, derwaerts gedaene reysen: d'eene, van de heer Martiniere, door Noorweegen, Lapland, Boranday, Siberien, Samojessie, Ys-land, Groenland en Nova-Zembla

XXII. Hoofd-stuck.
Aenkoomst te Varanger. Aert der Laplanders. Hare gewisheyd in 't Werpen en Schieten. Hebben gantsch geen lust tot den Oorlogh. Vogelen deses Lands. De meeste wilde Dieren zijn hier wit. Visch gedrooghd, en tot Brood gebruyckt. Vaten van Koper. Haet tegens 't Sout. Honden, bysonder kleyn. Jaght-honden. Seldsame Vogelen.

⁺NA dat dese Laplandsche Jager ons ontrent een halve mijl weghs geselschap had gehouden, verliet hy ons aen 't eynd eens Heuvels. Wy volghden d'eene, hy eenen anderen wegh. Wegens de snelle spoed quamen wy noch van dien avond, ontrent ten negen uyren, te Varanger aen. Wy hadden den vorigen wegh gehouden, en even deselve gelegenheyd gevonden, als doe wy van daer reysden, sonder dat ons eenige quade toevallen waren bejegend.

⁺ Of schoon de Laplanders reght arm, Beestlijck, en meerendeel Toveraers zijn, soo tonense sigh eghter gantsch getrouw; en zijn niet genegen om yets te steelen, of na haer te nemen 't geen haer niet toe koomd; 't welck haere voornaemste deughd is.

+ Aenkoomst te Varanger.

+ Aert der Laplanders.

[p. 48]

⁺ Seer geschickt zijnse in 't handelen en gebruycken haerer Werp-pijlen. Een Kroon, of Rijcksdaeler, dertigh schreden weghs van haer afleggende, wetense daer meê te treffen. Met sulck een kraght en geswindheyd schietense deselve uyt, datse een Man daer meê gantschlijck door-booren. Met hare Bogen sullense een Dier raecken, ter soodaniger plaets als 't haer behaeghd.

⁺ Sy hebben geen groote lust tot den Oorlogh, maer zijn 'er in tegendeel af-kerigh van. Wanneer de Koningh van Deenemarcken, of dien van Sweeden, of de Czaar van Muscovien, Soldaten van noden heeft, en derhalven Wervingen in dese Landen laet aen-stellen, soo begevense sigh in de Bosschen; en houden 't daer voor, dat de wilde Beesten niet soo boosaerdigh en onvriendlijck tegens malkander zijn, als de Menschen.

⁺ Allerley Gevogelt hebbense; als, Gansen, Hoenderen, Enden en meer andere; welckese niet voederen met Genever-Besiën, maer met seecker slagh van Graen, waer van sy haer Bier brouwen. Doch niets is 'er, 't welck soo overvloedigh by haer werd gevonden, als Visch.

⁺ De meeste wilde Gedierten in Lapland zijn wit; als, Wolven, Vosschen, Hasen, en meer andere. Ja oock hare Ravens zijn wit; en soo hoogh-wit, als onse Swanen, sonder eenige swartheydt aen 't gantsche Ligchaem, behalven aen de Beck en Voeten.

⁺ De Visschen, welckese drogen, om deselve te gebruycken in plaets van Brood, zijn groot; en wel twee of drie Fransche ellen langh, sonder eenigh grad, behalven dat op den rugg', gemeenlijck 't Rugge-grad genoemd. 't Marg daer van werd van haer geheten Raff. 't Is wel-smaeckend, dick en vet. Alle andere Visschen koockense, en etense soo als se zijn van sigh selven. ⁺ Hare Schotelen, Ketels en andere Vaten zijn van Koper of van Hout. Alhoewelse 't Sout seer mijden, en 't selve gantschlijck niet gebruycken, soo koockense echter al haere Spijsen in Zee-water, waer van de soutigheyd na de grond sinckt.

⁺ Hare Honden zijn kleyn; de grootste niet boven een voet langh, en een span hoogh. Haer Hayr heeft de lenghte van een vinger: Is doncker rood, vlockigh en stijf, gelijck Varc-

+ Hare gewisheyd in 't Schieten en Werpen.

+ Afkeer van den Oorlogh.

+ Vogelen deses Lands.

+ De meeste wilde Dieren zijn wit.

+ Visch, gedroogd, in plaets van Brood gebruyckt.

+ Kopere Vaten.

+ Honden van een bysonder slag.

[p. 49]

kens-borstelen. ⁺ d'ooren zijn die van de Wolven gantsch gelijck-vormigh. De Kop en Snuyt is als die van de Ratten. De Honden, met welckese Jagen, vergelijcken sigh met de Katten. ⁺ Dese etense, wanneerse, 't hare gedaen hebbende, nu oud en tot de Jaght onbequaem zijn geworden. Hierom werdense van de Lappen seer hoog gehouden, schoonse gantsch onaengenaem voor 't gesight schijnen, en ongeschickt zijn. De Staert is gedraeyd, of gekronckeld, gelijck die van een Das. [Sie Figuer II. No. 2. op A.]

⁺ Sy hebben onder haer seecker slagh van wilde Vogelen. De verwe is Paerl-grauw; de grootte als die van een Havick. d'oogen sijn rood en glinsterend. De kop is die van een Kat; de Snavel die van een Arend gelijck, desgelijcks oock de voeten en klauwen; met welcke sy haeren Roof aenvallen; vangende soo wel Hasen als andere Dieren. [Sie de Figuer II. No. 2. op B.]

+ bysonder slagh.

+ Jaght-honden: Welckese eeten.

+ Seldsaeme Vogelen.