Nauwkeurige beschryvinge van Groenland of Spitsbergen, waer in de walvisch-vangst, gelegentheyd van 't ys, en haer wonderlijke kragt en figuren, duydelijk word aengewesen

Vande verscheyde slagh van Vogelen op Spitsbergen.

DE Snip, ⁺ die oock Strand-loper werd genaemt, is niet grooter als een Leeuwerck; de snavel is smal en dun, wat hoeckigh. Onse Snippen zijn grooter, en verschelen oock aen de snavel, die wat breed-rondachtiger is, en met gaetjes; anders de Spitsbergse zeer gelijck.

De Snavel is onder en boven vierkantigh, bruyn van verwe, de langhste omtrent twee duymen breed; de Kop rondachtigh, hebbende even dickte met den Hals.

De Voeten hebben drie gekloofde Teen, en een korte achter Tee. En de Beenen zijn niet zeer hoogh.

Als dese Vogels in de Son loopen schijnense van tweederley blinkende kleur, als de End-Vogels. Sy eeten grauwe kleyne Wormkens, en Garneelen.

Dese Vogelen zyn zoo bruyn als Veld-muysen, wy schooten 'er eenige, die hare smaeck niet vischachtig was.

De Sneeuw-vogel is een kleyne Vogel, als een Mus, met een korte spitse Snavel. 't Hooft is even zoo dick als den Hals.

De voeten zijn geklooft met drie Teen, en lange kromme Nagelen; d'achter Tee is wat korter; doch met een langer krommer nagel. De beenen grau en niet hoogh.

De verwe deses Vogels, is van 't Hooft af over den Buyck tot de Staert, sneeuw-wit; maer de geheele rugg' is grauw. Even alsoo zijn ook de Vleugelen. Eenige zijn t'eenemael graeuw, doch kleynder.

Van sijnen Sangh weet ick niets met allen te seggen, als alleen dat hy een weynigh piept, gelijck de Vogelen plegen te doen, wanneerse hongerigh zijn.

Doe wy aen 't Ys heen zeylden, quamense met hoopen op ons Schip vliegen; by Jan Mayen Eyland. Sy waren soo tam, datse sich met de hand lieten vangen.

Sy hielden sich soo langh ontrent ons Schip, tot dat wy d'eerste Walvisch gevangen hadden: daer nae wierdense van d'andere Vogelen verjaegd, en wy voerdense met Grutten, daer sy 'er op ons Schip mee geneerden.

Eenige sloten wy 'er in de Kajuyt op, doch sy wilden niet in 't leven blyven. Sommige aeten wy, en waeren goed van smaeck.

Ik geloof dat dese Sneeuw-Vogelen uyt Ysland verdwaelt, hier komen om onderhoud op de Schepen te soecken.

Ys-Vogel, heb ik heel schoone gesien by d'Engelsche Haven, die wy schier gegrepen souden hebben; doen schoten wy 'er op, maer het miste. De Sonne scheen hem op 't Lijf, daer door hy als Goud blonk, en onse oogen van zijn glants verduysterden. Hy was soo groot als een kleyne Duyf.

Breed-voetige Vogelen, of welcks voeten niet geklooft zijn, vind men verscheyden soorten op Spitsbergen. Eenige hebben dunne onverdeelde spitse Snavels, andere dicke.

+ Van allerhande zoot van gespleete en ongespleet-voetige Vogelen.

[p. 27]

Van de dick-gesnavelde hebben eenige verdeelde Snavels, gelijck de Malle-muggen; andere onverdeelde gebugchelde; gelijck de Papegayen.

Daer is oock een merkelijck onderscheyt aen d'achterste Teen deser Vogelen. Want sommige hebbense als de Berg-Enden, Kir-meeuwen en Malle-muggen. Andere hebben 'er gants geen, als de Burgermeesters, de Raedsheeren, de Strontjagers, Kuutge-geef, Papegayen, Lomben, de soo genoemde Duyven, en Rotges, of Rottetjes.

Geen Water hecht aen haere Vederen, maer 't loopt daer op af, ofse met Oly begoten waren. Eenige zijn Roofachtigh, andere niet.

Haer vlucht is oock verscheyden; d'een vliegt gelijck een Veldhoen, als de Duyckduyf. Andere gelijck de Swaluwen, als de Lomben en Rotges. Eenige gelijck de Meeuwen, als de Malle-muggen, Raedsheeren en Strontjagers. Andere gelijck de Ojevaer, als de Burgemeesters.

De Roof-vogelen zijn de Burgemeesters, Raedsheeren, Strontjagers, Kuutge-geef en Malle-muggen.

De Roof-vogelen zijn om haer sterk-tranige smaeck zoo goed niet om t'eeten als d'andere, ten zy datmense eenige dagen by de beenen ophangt, en de traen laet uytdruypen, en door de wind en lucht gesuyvert; anders konnense sonder braeckingh niet gegeten worden.

De Duyven, Papegayen, Rotgansen en Enden, hebben wel het meeste vleesch. Dat van d'oude Lomben is tay en dor, anders zijnse met de rest smakelijk om t'eeten, als men haer eygen vet wegh doet, en se in de boter braed.

Dese Vogelen, uytgesondert de Kirmeeuwen, Strontjagers en Berg-Enden, nestelen hoogh aen de Steenrotzen, om van de Beeren en Vossen bevrijt te zijn.

Sy zitten in Somer- en Hoy-maend, alsse hare Iongen broeden, in so een meenighte op de klippen, dat wanneerse opvliegen de Son als door een Wolck verduysteren. Maken oock zoodanigen geschreeuw, dat de eene Mensch den ander nauwelijcks kan hooren spreecken.

De andere Vogelen nestelen op laegh Land, op de kleyne Eylanden, daerse wel voor de Vossen, maer niet van de witte Beeren bevrijt zijn, want die steken over van 't eene Eyland tot het ander.

De Bergh-Enden maken haer Nesten van haer eygen Vederen en Mos, daerse hare Iongen in uytbroeden. De Vederen stoppen de Schiplieden in hare kussens en Bultsacken. Indiense gereynight wierden, soo soudense vry meer waerdigh zijn.

De Naemen der Vogelen heb ick gestelt, zoo alsse van het Scheeps-volck bedacht en genoemt zijn geworden.

Ick heb eenige deser Vogelen oock onder Engeland, Schotland en Yrland gezien; als mede in de Spaensche Zee. Oock heb ick op d'Elve de Kirmeeuwen en Kuutge-geef hooren schreeuwen.

Onder de dun-snavelige drie-klauwige Vogelen, stel ick voor eerst de Raeds-heer, wijl hy een schoone Vogel, doch kleynder als een Burgermeester is. Hy heeft een smal-dunne en scharpe snavel; heeft drie Teen voor, en achter geen Tee.

De Beenen zijn niet langh, maer zwart, zoo ook d'Ogen: de Vogel self is witter als Sneeuw, dat op zijn zwarte snavel, oogen en pooten, des te

[p. 28]

schoonder afsteeckt. De staert is langh en breed, als de Wayers, die de Iuffrouwen gebruycken.

Hy schreeuwt wat grover als de kleyne Kir-meeuwen, die kir, en dese kar roept. Hy rust niet geern op 't water, om dat hy schroomt sijn voeten nat te maken. Evenswel is hy seer begeerigh na Visch. 't Gaet hem derhalven gelijck de Katten, die wel graegh Visch eeten, maer willen haere Poten niet natten. Ick heb gesien datse op het Ys den dreck der Walvisschen aten.

Eene heb ick 'er in Spitsbergen by den Vlacken-hoeck geschooten, die heel tam was; en heb den selven afgeteeckent.

De genaemde Duyf, of Duyf-duycker, is mede een der schoonste Vogelen in Spitsbergen. Hy is soo groot als een kleyne Endvogel; de snavel is langh en smal-spits toelopende.

Hy heeft drie roode Teen aen elcke Voet, met kromme nagelen. Hy heeft een stompe staert, korte roode beenen, en een van binnen roode snavel met een roode uytgehoolde tonge.

Eenige deser Vogelen zijn zwart, en andere bont; en piepen even gelijck de Ionge Duyven, gelijckse daerom de naem daer van dragen; schoon datse 'er anders geen gemeenschap mede hebben.

In hare vlucht komense de Veldhoenderen alder-naest; zy vliegen altijd by paren, en selden een alleen. Sy konnen langh onder 't water blyven, gelijck onse Duyckers, en schieten soo snel onder water door, als wy met onse Sloep konden roeyen. Zy zyn oock noch tamelijck van smaeck, opgezoden, en dan in de Boter gebraden.

Lomben komen met haer snavels de Duyf-Duyckers 't allernaest, doch hebbense wat stercker en krommer. Hy heeft zwarte voeten, met drie klauwige Teen; korte zwarte Beenen: Hebbende het boven Lijf zwart, doch 't onder-lijf tot aen den hals Sneeuw-wit, en de staert stomp.

Hy schreeuwt veel en byna als de Ravens; hy is van groote als een middelmatige Endvogel. In de maegh vond ick veele kleyne visjes, Krabben, Garneelen en Steentjes.

Wanneerse Iongen hebben, sietmen gemeenlijck een of twee andere by haer op 't Water, die haer 't duycken en zwemmen leeren. d'Oude dragen haere Iongen in haeren Mond van de Bergen in 't Water. Maer dan gebeurt het wel, dat den Roof-vogel of Burgermeester, wel een jonge Lombe by de lurven grijpt, voornamelijck in absentie van d'Ouden. Want dese Vogelen zijn soo trouw in 't beschermen van haer Iongen, dats 'er liever dood vechten, dan datse deselve souden verlaten.

Ik heb 'er geen op 't Ys gesien, doch wel aen de Bergen, gaende waggelen van d'eene zijde nae d'andere, gelijck de Duyf-duyckers op 't Ys doen. In de Deensche Haven zagen wy 'er by duysenden aen de bergen.

Inde Magdaleene Haven en vind men se in sulcken grooten meenighte niet: Doch ick hebse oock gezien voor aen in de Spaensche Zee, en in de Noord-zee. niet verre van 't Heylige Land.

De Meeuw, welcke nae haer geroep Kuutge-geef genaemt word; heeft eenigzins een gebogen snavel, gelijck de Burgermeester. Om sijne zwarte Oogen heeft hy een roode Ringh, gelijck de gemelde Burgermeester; en even alsoo maer drie Teen, met een zwarte huyd aen malkander gevoeght. De

[p. 29]

beenen zijn ook zwart en niet hoogh; de Staert is wat langh en breed gelijck een Wayer.

De rugge en vleugelen zijn graeuw, doch het geheele Lijf Sneeuw-wit; hy is zoo groot als een rechte Meeuw, en een weynigh kleynder als de Strontjager. Als men 't speck van de Walvissen snijd, soo ziet men se met hoopen om het Schip zwieren. Wanneerse veele werden gevangen met een Angel, daer men voor aes een stuckje Walvisch-speck aen doet, en dat in Zee smijt, zoo slicken zy dat in met den Angel, gelijck meer Vogelen sulcks doen; wordende dan opgehaelt gelijck de Vissen.

Sy vliegen als de Meeuwen ende en duycken niet: Sy werden vervolght van de Strontjagers, die deselvige zoo benauwt maken, datse haer van angst beschyten, daer 't den Strontjager om te doen is, welck het oock aenstonds opsnapt, en strontje mijn speelt.

Ick heb oock in dese gelijck in meer andere Vogelen waergenomen, dat hy drijft op 't Water, houdende altoos de Kop in de Wind, om dat hare Vederen gelijck en glad blijven, en dat de koude haer oock soo quaed niet doet, als zy de Vederen wel geslooten houden.

Wanneerse opvliegen, dringense altijd tegen de wind aen; want anders en konnense geen gewisse vlucht nemen, doordiense haer vederen effen by een houden moeten sullense een vaste cours houden: anders vliegense als de Iongen die eerst leeren sullen; zoo dat wanneer de wind onder de veeren waeyt, dan so dwarrelense over zyde.

Sy hebben aen haer Lichamen niet nuts om te eeten als de Borst, want het overige is schrael en spier-mager: Soo dat het Spreeckwoord waer is: Gy zijt zoo ligt als een Meeuw. Doch daer is evenwel onderscheyt tussen beyden, gelijck het met de Menschen oock is.

De Burgermeester is de grootste onder de Spitsbergse Vogelen, weshalven hy oock dien naem draeght. Sijn Snavel is geel, en wat gebogen, smal en dik. Onder aen 't eynd isse wat bugchelachtig, en staet seer cierlijck als of 'er een Kars op zat. Hy heeft langachtige Neusgaten, een roode Ring om d'oogen, heeft drie Teen, graeuw van verwe, gelijck oock de Beenen zijn; en by-nae zoo langh als de Oyevaers.

De Staert is wit en breed gelijck een waeyer, inzonderheyt als hy vlieght. De Vleugelen zijn bleeck Blauw, tot over de geheele rugge, doch aen d'eynden wit, gelijck oock het heele Lijf wit is.

Hy nestelt seer hoogh in de kloven der Steen-klippen, 'k heb derhalven hare Nesten niet konnen bezichtigen.

Sy werden meest geschooten, wanneer men een doode Walvisch achter aen het Schip sleept, daerse dick op komen aessen, en bijten groote stucken speck van de doode romp.

Hy schreeuwd dat het klinckt, met een geluyd als ick wel van eenige Ravens heb gehoort. Hy zweeft in de Lucht gelijck de Oyevaers.

De Ionge Lomben strecken hem voor roof ten spijse. De Mallemuggen ontzien hem niet, want dese zijn alsoo vratigh op 't Aes, datse al schockende gaen leggen, en haer dicken huyt aen het bijten ten besten geven; daerom aen haer geharnaste huyd geen leed geschieden kan.

'k Heb hem oock wel Walrussen dreck sien eeten, onaengesien zijn stand als Borgermeester.

[p. 30]

Rotges of Rottettetjens, is een Duycker; en moght derhalven wel Rotges-Duycker genoemt werden. Sijn Snavel is krom gebogen, doch kort en dick; van verwe zwart, gelijck oock de nagelen van haer drie Teen, zoo de tussen-huyd en de Beenen, die kort zijn.

't Geheele boven Lijf is zwart, en onder de buyck wit. Op hare Vederen kan zoo weynigh Water hechten, als op dat van de Swanen. De staert is kort en stomp.

Anders sijnse in gestalte des Ligchaems de Swaluwen gelijck, en vliegen even zoodanigh; en koppelen oock zoo by een, als de Swaluwen, wanneer die tegens de Winter vertrecken willen.

Waggelende gaen sy van d'een na d'andere zyde, gelijck de Duyckers in 't gemeen doen; en schreeuwen Rottet, tet, tet, tet, tet; eerst met een hoge toon, maer allenxkens dalende: en daerom heeft men haer de naem van Rottettetjens gegeven. Sy maecken 't grootste geschreeuw van alle Vogelen.

't Geheele Heyr der Spitsbergse Vogelen zijn altemael schreeuwers: Het geschrey der Rotges onder malkanderen, geeft van verre een geluyd, als of 'er van wijd een party Wijven onder malkander kijven.

Sy zijn wel zoo groot als een Spreeuw, en Nestelen in kloven en op de Bergen, daer men hare Nesten van Mos toebereyd, vind; Wy sloegen hare Iongen met stocken doot. Hare spijs is een zoort van Wormen, den Garneelen niet ongelijck.

Om te eeten, zijnse het best naest de Strand-loopers; zy hebben dick vlees en van binnen veel Vet. Men koockt en braed haer, als van de Vogelen hier vooren is gezegt.

Strontjagers of Schijtvalcken, deese hebben de Snavel een weynig stomp toe-gebogen, dick en zwart: heeft drie Teen aen de poten, die met een zwart vel aen malkander gehecht zijn. De Beenen zijn niet hoogh, en de Staert die als een Waeyer is, heeft eene Veder die in den Staert bysonder uytsteeckt, dat geene van d'andere Vogelen hebben.

Het Hooft en d'Oogen zijn zwart, en om den Hals een doncker-geele ring. De vleugelen en den rugge zijn bruyn; onder aen 't lijf is hy wit: Hy is weynigh grooter als de Kuut-gegeef.

De naem van Strontjager heeft hy bekomen, om dat hy de Kuutge-gef om zijn dreck najaegt: en als zijn vluchtende party zich van angst beschijt, weet hy de stront in de vlucht aerdigh op te vangen.

Hy maeckt zelden jaght op andere Vogelen, om dat hem geen delikater spijs voorkomt of te bejagen is, als den dreck van den Kuutge-gef.

Hy nestelt niet seer hoogh; hy gaet recht op zijn voeten, gelijck de Burgermeester en de Raetsheer. 't Is een raere Vogel, en vliegt selden met gezelschap, maer meest alleen. Sijn vlucht is gelijck die van een Raedsheer, ofte een Krap.

Hy heeft een heldere Stem, en maeckt een schreeuwend geluyt Ija, of wanner men 't van verre hoort Johan uyt-galmt. Sijn vleesch en is niet beter om t'eeten, dan dat van d'andere Roof-vogels.

De Papegay-duycker heeft onder alle Platvoetige-vogelen een sonderlinge Snavel, de Papegayen niet ongelijck; waerom hem dien naem oock gegeven is geworden. Doch daer is dit merckelijck onderscheyt tusschen de Snavels,

[p. 31]

dat desen breed, dun gestreept bont-verwigh is, als rood en wit, en 't breede deel zwart.

Onder en boven gaet de snavel spits toe, en aen de boven-snavel heeft hy een dunne kromme haeck. d'Onderste heeft een geelachtige boogh, en is aen 't voorste eynd nae beneden, gelijck als schuins afgesneden.

Dese beck heeft onder en boven, t'saemgenomen, de hooghte van drie vinger-breed, en van even gelijcke lengte. Hy heeft vier gebogene groeven in zijn snavel, in de gedaente van een vierendeel Maens; want de verhevene deelen hebben zoo wel die Figuur als de hoolen, en gelijck in getal. Onder met een langachtige reet, zijnde de Neus-gaten.

De voeten met drie Teen, zijn met een roode tusschen-huyd t'zaem gevoegt; de beenen zijn rood en kort; hy gaet waggelende: Om d'oogen heeft hy eenen rooden Ring, boven welcke een kleynen Hoorn recht over eynd staet, en onder d'oogen leght een andere kleyne langachtige, zwarte Hoorn over dwars. De Staert is stomp.

't Hooft is boven zwart tot aen den Hoorn, aen de kinnebacken is hy wit. Om den hals heeft hy een zwarte Ringh; de geheele rugg' en de vleugelen zijn zwart, en hy is wit onder den buyck.

Sy vliegen alleen of by paeren, met spitze vleugels als de Lomben; langh konnense onder Water blyven. Hy eet roode Garneelen en Krabben, of kleyne Visschen en een zoort van Wormen.

Hy heeft meer vleesch als de Duyf-duyckers, en is goed van spijs.

Nu staet ons noch te spreecken van de ongeklooft-voetige Vogelen met vier Teen, daer my driederley slagh van zijn voor-gekomen.

d'Eerste zijn de Berg-Enden, of wilde Gansen, want zy zijn by-na als een matige Gans van groote; oock komt haer snavel daer beter mee over een. Hy is seer schoon wegens zijn gespickelde veeren.

Hy duyckt onder Water als andere Endvogels; de veeren van 't Manneken zijn zwart en wit, en die van 't Wijfken als een Veldhoen. De Staert stomp als die van andere Endvogels.

Sy vliegen met geheele hoopen, en als zy Menschen zien, streckense de halsen langh uyt en de koppen om hoogh.

Sy nestelen op de lage Eylanden, en maken de Nesten van haer eygen vederen met Mos doorvlochten.

Men vind drie en vier Eyeren in hare Nesten, welcke met onse aenkomst in Spitsbergen, meest vuyl gebroeyt waren. Wy vonden 'er noch eenige schoon, en zijn bleeck-groen van verw, en grooter als Ende Eyeren.

Dese Enden hebben goed vleesch om t'eeten, alsse gekoockt zijn, en 't vet wel af-gedaen, in de Boter werden op-gebraden.

Doen wij eerst in Spitsbergen quamen, versamelden wy zoo veel Eyeren als ons lusten te eeten. Toen waren de Berg-Enden oock niet schuw voor de Menschen: doch daer nae waeren zy zoo wild, datse nauwelijcks met hagel te schieten waren.

De Kir-Meeuw heeft een bloed-roode spitze snavel; hy vertoond hem groot als hy over-eynd staet, inzonderheyd wegens zijn lange vleugels en Staert-veeren; maer als de veeren daer van gepluckt zijn, zoo en is hy niet grooter als een Musch

[p. 32]

Wegens zijn kirrende stemme, werd hy zoo genoemt. Sijn Teen nevens de tussen-huyd zijn bloed-rood, en de Nagelen zwart. De Beenen zijn kort en rond, en toond zich wacker over-eynd staende; zijn Kop is boven zwart, en de Kinnebacken gants wit. 't Geheele Lichaem is Zilver-graeuw, aen de vleugelen en op den Staert is hy wit, en aen de zyden wat zwart.

Dit is een sonderlinge schoone Vogel, door de verscheyde verwen der vederen, welcke oock hayrachtigh zyn; en vliegt doorgaens alleen.

Deze vogels haer eyeren, zijn goet van smaek en die van de Kievijt gelijk.

De Malle-muggen zijn van verscheyde verwen, dese zijn grijs, en daerom de oudste, en d'ander graeuw, welke men voor de jongste agt. Zy wijcken voor geen onweer, maer vliegen met alle winden.

De naam van Mallemuggen is haer gegeven van de Hollanders, ter oorsaek datze door domme malligheyt haer laten doot slaen; hoewel 'et de taeyste vogel in Spitsbergen is. Hy is de eerste en ook de gemeenste vogel die daer te lande gesien word.