Nauwkeurige beschryvinge van Groenland of Spitsbergen, waer in de walvisch-vangst, gelegentheyd van 't ys, en haer wonderlijke kragt en figuren, duydelijk word aengewesen

Gedaente en aensien der uytterste Deelen des Lands.

HIer moeten wy een verhael van 't Land tusschen in voegen, ⁺ en 't geene het Aenmerckelijckste is den Leezer mede deelen.

Het benedenste deser Landen, nae de daer in leggende Spitse Bergen, de naem van Spitsbergen bekomen hebbende, leght op 76. Graden en 30. Minuten. Wy sijn geweest op 81. Graden; en verder en zijn dit Iaer geen Schepen gekomen. Hoe wijd sich dit Land nae 't Noorden uytstreckt, is tot noch toe onbekend.

Het Ys staet hier vast, en daerom is het vermoedelijck, dat niet verr' daer achter Land moet zijn. Gelijck de meeste hooge Landen met Bergen, even als een Vestingh bebolwerckt zijn; alsoo is oock dit Land van de Natuer met hooge Bergen omringht.

+ Verhael van het Land.

[p. 12]

De innerlijcke gesteltenis van dit Gewest is ons onbekent; doch 't is vermoedelijck, dewijl de eene Bergh achter d'ander word gezien, dat het meest doorgaens van sulck een gestalte moet zijn.

By de Mossel-Haven of Bay vonden wy vlack en effen Land; en hoe wy verder na 't Oosten zeylden, hoe 't Land laeger wierd bevonden; doch steenachtigh en hier en daer noch kleyne Bergen: zoo dat het aengezien word dat van Menschen zoude konnen bewoond worden.

De Dieren, die sich aen d'uytterste deelen des Lands onthouden, gaen vermoedelijck over, in 't Voor-Iaer als 't Ys vast zit, in dese Landen; ende wanneer de lange Nachten komen, daer weder van daen vertrecken.

Van de Vogelen sullen wy op zijn plaets bericht doen.

De Toppen der Bergen zijn meest met Nevel bedeckt, en den voet der selver schijnd als Vuyr: wanneer deselve haer soo vuyrigh vertoonen, volght daer gemeenlijck harde wind op. De gemarmorde Sneeuw geeft een speculatief aenzien, ende haer heldere glants, geeft een weerschijn aan de Lucht als of het van de Sonne flickerde.

Dese Landen werden 's Winters, nae de gelegentheyt der Winden, met Ys bezet. Als, Oost van Nova Zembla: Noord-West en West, van Groenland, en Jan Mayen Eyland. 't Gebeurt oock wel, dat het Land in de Somer van 't Ys bezet werd, gelijck die geene betuygen, die alle Iaeren dese Gewesten bevaeren.

Wanneer het Ys hard komt te drijven en aen te dringen, dan zoo zeylen de Schepen nae de Bayen, of Revieren diese bekomen konnen.

't Is altemael zout Zee-water, want verssche Revieren ofte Bronnen en vind men hier niet.

Eenige Revieren zijn haer uyt-eynde onbekent; en zijn oock sommige onvaerbaer, door de blinde Steen-Klippen, daer de Zee heftigh tegen aen komt te spatten.

De Naemen der Havenen, zijn de Behoudene Haven, de Suyd en de Noord-Bay, daer de meeste Schepen ordinaer gaen leggen; doch de bekendste van allen is Spitsbergen, welck oock voor de veylighste gehouden werd.

Wat de Vogelen aengaet; deselve werden veel meer op of by 't Land, als wel op het Ys gezien; inzonderheyt alsse haer Eyeren uyt-broeyen: men ziet niet datse haere Nesten van eenige vreemde dingen maecken.

Oock kan men niet gewaer worden, datse sprockelen van eenighe andere Gewesten.

Het Zaed der Kruyden kan in Spitsbergen op-komen en bedyen. De Natuur heeft deselve dit Landt noch als een gezegende Gave mede gedeelt; dienstigh voor de Gebreecken en Kranckheden, waer mede men hier gemeenlijck bevangen werd.

Het Land is voorts Steenachtigh, en doorgaens hooge Steenklippen, alwaer tegens haeren voet hooge Ys-bergen op-rijzen: Gelijck dese veel geklooft zijn, zoo zijn oock d'andere met Sneeuw op en aen-gevuld. Ter deser oorsaeck komen dese Bergen, diese noyt meer gesien heeft, seer wonderlijck voor; even als dorre Boomen met veele Tacken. Doch als de Sneeuw vlocken daer op vallen, bekoomen dese Sneeuw-Boomen Bladeren, welcke dickwijls afvallen, en weer aengroeyen; 't welck seer speculatief is.

[p. 13]

Seven groote Ys-bergen op een Rye werden aen 't Land gesien, en leggen tusschen de hooge Steen-Klippen, seer schoon Blaeuw van Verwe, met veel scheuren en gaeten; veroorsaeckt door het druypen en af-stroomen van 't Sneeuw-water, 't welck eenige smeltingh veroorsaeckt. Sy groeyen Iaer op Iaer aen, door den Regen die daer op sprenckelt, en bevriest.

Dese seven Ys-Bergen houd men voor de hooghste aen 't Land. Beneden aen deselve was de Sneeuw duyster, wegens de schaduwe der Wolcken. Hoger op was de Sneeuw gants helder.

De rechte Steen-Klippen schijnen vyerigh, en de Sonne-glants daer teghens aen bleeck. De Sneeuw geeft tegens de Lucht aen een heldere weerschijn. Voorts waeren dese Bergen met Wolcken bedeckt; soo datmen derselver Toppen niet kon sien.

De Sneeuw-klippen zijn, ten deelen, eene Steen, van de grond af tot boven toe. In 't aensien schijnense een oude vervallene Muur gelijck. Geven een seer soete reuck van sigh, even gelijck d'Aerde in onse Landen, wanneer deselve in 't Voor-Iaer begind te groenen, en dan een varsschen Regen daer op valt.

De Steen is doorgaens Aderigh, loopende op allerley wijs, rood, wit en geel van verwe, gelijck de Marmor. By veranderingh van we'er werd de Steen nat; en dit is d'oorsaek van de verwingh der Sneeuw. Wanneer het veel regend, soo loop 'et Waeter by de Steenen af; en hier van werd de Sneeuw rood geverwt.

Beneden aen de voet der Bergen, daer geen Ys-bergen staen, leggen aen der selver plaets groote Klip-steenen los op malkanderen, soo gelijck alsse neergevallen zijn, met Hoolen en Gaten. 't Valt seer moeyelijck over deselve te gaen. Groote en kleyne steenen leggen door een. Dese zijn grauw van verwe, doorlopen met zwarte Aderen; oock met grauw-zwarte; blinkende gelijck als Silver-sand; of schitterende soo als de Metallen in d'Aerde der Bergh-wercken.

De meeste Steenen aen d'onderste voet der Bergen vergelijcken sigh met de straet-steenen by ons. Op deselve wassen allerley Kruyden, en Gras, in groote meenigte: Dese Wasdom geschied in de twee Maenden Iunius en Iulius; binnen welcke tijd sy beginnen op te schieten, en zaed draegen.

Aldermeest en alderbest wassen de Kruyden by 't Water, 't welck van de Bergen afkoomt; desgelijks daerse voor de Noorde en Ooste Winden beschut zijn. Van 't gedachte Water valt altijd eenigh Stof en Mosachtigheyt af; 't welck door lanckheyt van tijd tot Aerde word, of veel meer tot een vette Mist. De Dreck van de Vogelen doet 'er mee niet weynigh toe.

Deese Bergen schijnen door haere hooghte wel van Aerde; maer wanneer men deselve opklaustert, zoo bevind men 't boven zoo wel Klip-steen als onder. Men werd dit oock gewaer, wanneer 'er groote stucken af vallen: Als dit geschied, zoo hoord men 't dickwils gelijck Donderslagen balderen, met afgrijsselijcke weer-galmen.

In de kloven en reeten der Bergen nestelen de Vogelen, en broeden haere Iongen daer in uyt. Haer voedsel is het Aes van doode Walvisschen. Doch eenige eeten kleyne Vischkens, en Garneelen.

Men ziet hier op het Land witte Beeren, Rehen, en Vosschen. De Bee-

[p. 14]

ren verzadigen haer van 't Walvisch-aes en Krengen genoemt, en van doode Menschen. De Vossen roven de Vogelen, en derselver Eyeren. De Harten of Rehen haelen haer voedsel van de Kruyden.

Wanneer den Hemel niet gantsch klaer is, zoo staen de Bergen half in de Wolcken, waer uyt men haere hoogte kan af-neemen. Eenighe schijnen door haer geweldige overhangingh, of ze alle oogenblick plotselijck ter neder souden storten.

Een Schip met Mast en Stengh, is by de hooghte deser Bergen, als een laege Hut by een hoogen Thoorn: waerom sy gantsch na-by schijnen te leggen, doch wanneer men daer nae toe wandelt, bevind men het contrarie, dewijl men door de verte seer vermoeyt word, te meer, door d'ongebaendheyt der wegen en scherpe Steenen, welck den Wandelaer het Sweet haest uytdrijven kan. Soo dat oock een paer nieuwe Schoenen, hier niet lange konnen teghen houden.

's Nachts, by heldere Sonneschijn, gingen wy aen de Steenklippen by d'Engelsche Haven, ontrent een Mijl wegs verr', om te sien nae de Walvisch, welcke ons ontkomen was. Andere roeyden in 't midden deeser Haven met haere Chaloupen voort, welcke nauwlijcks te kennen waren. Een groot stuck viel van een Bergh af nae beneden; gevende een harde slagh. Deese Bergen scheenen ons zwart verwig, vercierd met witte geaderde Sneeuw. 't Was soo gantsch stil, datmen nauwlijcks eenige wind kon gewaer worden. De koude was oock niet groot. 't Lagh aen 't Land vol Walrussen; brullende met sulck een geluyd, als of men van verr' een Os had hooren bulcken.

Wanneer men te Land gaet, soo voorsietmen sigh op deese Reys met een Roer of twee, desgelijcks met eenighe Spiessen; om de roofgierige Beeren daer mee af te weeren. Doch men werd, gelijk alreeds geseghd is, dit gaen wel haest moede, weegens de scharpe, ongelijck-leggende Steenen, en 't hol Ys, 't welck seer ongemacklijck te betreeden valt.

Vermits ick van de Bergen heb gesproocken, soo moet ick noch dit daer by voegen. Soo veel als ick 'er gesien heb, leggense in de volgende gestalte.

De hooghste strecken sigh van 't Voorland af tot aen de Mossel-Bay. Nae 't Voorland volgen de seven Ys-bergen; sijnde van een groote hooghte. Soodaenigh werdense genoemd nae d'Ys-bergen, welcke tusschen de Steen-klippen leggen. Deese Steen-klippen sijn boven aen niet met sulcke scharpe Spitsen, gelijck de twee voorste Klippen aen de Magdaleenen-Haven. Daer na volgen de Hamburger, de Magdaleenen, d'Engelsche, en de Deensche Haven. Voorts de Suyd-Bay.

Aen de Magdaleenen-Bay leggen de Steen-klippen in de rondte, als een halve Cirkel. Aan beyde de sijden staen nevens malkander twee hooge Bergen. Deese sijn in 't midden Hol, even als ofse uytgegraeven waeren, op de wijs van een Borst-weer; boven met veele Spitsen en Openingen, op de manier als de Daecken aen de Huysen. Beneden, binnen den Bergh, staet een Ys-bergh, oprijsende tot aan de Berghs top. Sy schijnd als een Boom met veele Tacken. D'andere Klippen vertoonen sigh als of 't Graven der doode waren.

In de Suyd-Bay leggen de Scheepen op Ancker tusschen hooge Bergen. Wanneer men daer in seyld, leght ter linckerhand een Bergh, geheeten de

[p. 15]

Bykorf, voerende dien naem, wijl hy de gedaente eens Bykorfs volkomen vertoond.

Daer by leght een grooten en hoogen Berg, dienmen de Naem van Duyvels-hoeck heeft toegevoeghd. Gemeenlijck is hy met Nevel bedeckt. Welke Nevel, als de Wind daer nae staet, van den Bergh afvalt; en de Bay verduysterd, even als met een Roock. Op de gemelde Bergh staen drie witte Heuvelen, geheel met Sneeuw bedeckt. Twee deeser Heuvelen staen digt by malkander.

In het midden van dese Bay, ofte Haven, leght oock een seecker Eyland, het welck heden den Naem van het Doode Mans Eyland voerd; wijl 'er de doode op begraven werden. D'overledene leghtmen in een Kist, en deselve bedecktmen seer wel met groote Steenen, om 't Wild Gediert niet ten Proy te verstrecken. Echter werdense noch van de witte Beeren gevonden, en opgegeten.

'k Heb geen andere Aerde in Spitsbergen gesien, als groote Steenen: Derhalven oock de koude, of Vorst, in sulck een Aerde niet diep kan indringen. My verwonderde niet weynigh, dat de Sneeuw doemaels soo veel gesmolten was. In de Hoolen tusschen de groote Steenen konmen geen Sneeuw meer vernemen, onaengesien de gaten seer diep waeren. Veellicht is 'er in 't Voorjaer veel Regen gevallen, en de koude niet seer fel geweest: Anders hadden wy gewisselijck meer Sneeuw gesien.

Meer andere kleyne Eylanden leggen gintsch en herwaerts in deese Bay, welcke geen bysondere Naemen sijn gegeven. In't gemeen echter werdense de Vogel-Eylanden geheeten, vermits men daer op versaemeld d'Eyeren der Bergh-Enden en Kirmeeuwen.

Daer nae koomt men by Smeerenborgh. De naem koomt met de daed over een. Daer staen noch Huysen, of Hutten, van de Hollanders gebouwd; waer in sy voor deesen de Traen pleegen te branden. Eenige der gedaghte Hollanders hebben hier willen beproeven, ofse 't de Winter over soude konnen uytharden: Doch niemand der haere is levendig over gebleven.

't Moet niet onaengemerckt blijven, dat de doode Ligchaemen hier niet lightlijck vervuylen. Want men heeft bevonden, dat eenen der overleedene, nae thien Iaeren tijds hier gelegen te hebben, noch sijne volkoomene gestalte had. Men kon, gelijck my geseghd is, aen 't Kruys, op 't Graf gesteld, sien, wanneer hy gestorven was.

De gedaghte Huysen, werden van Iaer tot Iaer verdorven, en op 't Vyer gestoockt. Ter deeser tijd stonden 'er noch verscheydene, vertoonende de gedaente eenes Dorps. Eenige der selve wierden verbrand.

Tegens Smeerenborgh staen oock noch eenige Huysen, en een Pan. Dese plaets word genaemt de Harlinger Koockery. In dit Iaer waren 'er noch vier waer van de twee Packhuysen waren, in d'ander haddense gewoond. Dese Huysen zijn niet seer groot, maer sijn alleen voorsien met een Keucken en een Plaets, en daer achter een Kamer, zoo breed als het Huys.

De Packhuysen zijn wat grooter. In deselve leggen noch veele Quartelen, of Vaten, die in stucken gesprongen zijn; daer 't Ys nae de groote der Vaten noch by lagh. Noch lagen hier verscheyde Wercktuygen, tot de Traenbrandery behoorende, in 't Ys bevrooren. De Pan stond noch soodaenigh alsse opgericht was, met de Troggen of houte Backen daer by.

[p. 16]

Van hier kan men heen gaen nae de Engelsche Haven. Aen d'andere zijde is een Begraefnis-plaets, daer de dooden gebraght werden. Hier is 't eenigsins betreeden, of als mulachtigh, soo dat het wel Aerde schijnt te wesen; maer 't is door vlijt soo wat effen gemaeckt.

Aghter deese Huysen staen hooge Bergen. Wanneer men deselve op klimt, gelijckmen d'andere doet, en dan de voet-treeden, of Steenen, daermen de voeten op set, niet met krijd teeckend, so weetmen niet, hoemen daer weer af sal komen.

't Opwaerts klauteren is noch eenighsins te doen; maer weer na beneden af te daelen, is seer gevaerlijck; soo dat meenige daer over dood vallen.

Deese Rivier werd genoemd de Suyd-Haven, of Bay. Als de Scheepen in Zee eenige schade heben geleeden, soo verbeeterense deselve hier weer.

Voor aen in de gedaghte Suyd-Bay, tusschen de Bergen in 't Dal, versameld sigh veel varsch Water, komende van de Sneeuw en Regen. Aen den Oever staen seer veel oude Quartelen. Wy vulden onse Vaten met dit Water, om onse Spijse in te koocken: anders werd het gehaeld uyt de kloven der Ys-bergen aen 't Land; vermits men 'er geen Spring-bronnen vind.

In de Noord-Bay leght een grooten Bergh, boven vlack of plat. Dit Eyland word den Vogelsangh genaemt, wgens de meenighte der Vogelen, die zich hier onthouden. Wanneerse opvliegen, makense zoodaenigen geschreeuw dat men malkander nauwelijcks kan hooren spreecken.

Daer sijn noch eenige andere Eylanden in dit Gewest: als, de Gekloofde-Klip, en diergelijcke.

't Rehen-Veld is laegh Land, en 't heeft de naem van de Harten en Rehen die sich daer onthouden. Men heeft my geseyd, dat de grond alhier, van op sijn Kant gezette Ley-steenen was, en om sijn scherpte moeylijck te bewandelen: doch is ten meestendeel met Mos bewassen. Op dit Rehen-Veld staet een Berg die soo rood als vyer schijnt.

Achter 't Rehen-Veld staen al weer hooge Bergen, die niet spits toe lopen. Schijnende al t'samen op eene Rye te leggen. By 't Rehen-Veld loopt een Revier Landwaerts in, werdende de Halvemaans-Bay genoemt, wijlse in die gedaente leght. Aen d'eene zijde van die zoute Revier (want zoete zijn 'er niet) siet men een platte Bergh, met scheurren vol witte Sneeuw.

Daer op volght de Liefde-bay, daer twee Bergen nevens malkander leggen, gelijckende de twee spitse Bergen aen de Magdaleenen-Bay. Oock zijn dese twee Havens niet wel te onderscheyden.

Dan volght de Mossel-Bay, daer geduyrigh laeger Land achter volgt. Op het selve wast Gras, soo verre als men sien kan; en soo langh dat het ons de Encklauwen bedeckte.

Wyders komt men by 't Waygat, of de Straet van Hinlopen. Voorts volgt de Beeren-Haven, daer op 't Land roode Steenen leggen.

Na de Waygats volght het Suyd-Oost-Land, dat oock vlack, en met kleyne Bergen verciert is. Dan volgen de Seven Eylanden, die wy sien konden.

Of nu dese Waygats-Haven, daer een harde Suyde-wind uyt waeyt, door 't Land heenen loopt, is noch onbekent. Soo dat men van dit Gewest, niet verder kan schrijven.