Herman Gorter. Aanteekeningen bij zijn poëzie

6

De reeks van dertig sonnetten, hierboven de 4e phase genoemd, die voorkomen in de uitgave van 1897 van ‘De School der Poëzie’ bewijzen, dat Gorters talent zich vrij kort na de sensitivistische verzen reeds in aanzienlijke mate had hersteld. Het is waar dat hij den sonnetvorm nooit volmaakt heeft beheerscht, en dat hij haar in dit geval al zeer duidelijk gebruikte om, door beperking en vaste

[p. 43]

voorschriften, de regeneratie van zijn vermogens bewust te bevorderen, maar dit neemt niet weg dat deze sonnetten, al is er geen een als sonnet ten volle geslaagd, enkele malen - en in afzonderlijke strophen herhaaldelijk - bijna tot het beste behooren wat Gorter geschreven heeft.

Zij kenmerken zich, in het algemeen, door een bij Gorter opvallende rust, een vage matheid ook nog, die ze kenmerkend maakt tot de uiting van een genezen. Maar behalve een gevoel van reconvalescentie wekken zij zeer sterk den indruk dat zij geschreven zijn van uit een voorgevoel. Dit tastend vermoeden, voorvoelen inderdaad van een nieuwe geluksmogelijkheid verleent de sonnetten behalve een gespannen onzekerheid tegelijk een vroeg, nog nevelig en gedempt glanzen. Naast de natuurimpressies, die inmiddels oneindig verrustigd zijn, vertoonen zij een beschouwelijk element, naast de aanwezigheid van een lichaam, dat de natuur verwonderder, bevreem-

[p. 44]

der ondergaat dan in de tijden dat zijn hartstocht haar vrijwel verslond, is er vol verwachting een psyche in aanwezig, die zich voorzichtig aan de lichamelijke gewaarwordingen overgeeft, wetend hoe verwoestend zij kunnen zijn (in deze voorzichtigheid ligt inderdaad een zekere vrees), en ze keurend en bespiegelend in zich opneemt. De atmosfeer is tegelijk vol schaduw en vol zonlicht, maar gesluierd, dit laatste, en als het ware voortdurend getemperd door de aanwezigheid van water in de nabijheid en door jong ritselend gebladerte - ze doet denken aan de atmosfeer van luministische schilderijen. Een der sterkste, ofschoon voor die sfeer juist minst karakteristieke, zal ik citeeren.

Zooals de maaiers 's avonds huiswaarts gaan,
verzadigd krachtig, in het hoog gezag
des avonds met in 't oog vierkant de dag
van licht, waardoor zij zwaaiend zijn gegaan.

Zoo ga ik ook, terwijl de groote maan
kogelend voortgaat langs den stroeven dag

[p. 45]

 

der nacht, die 'k even koperhel óp zag

 

mijn armen en mijn hoofd zijn welberaan.

 

 

 

Dit heb ik zóó en dit ook zóó gedaan,

 

mijn beenen gaan nog rustig door het werk,

 

mijn borst dringt voor, mijn oogen zien naar 't rusten.

 

 

 

De slaap heeft breed zijn dommelende kusten,

 

daar zal ik als op steenen blauwe zerk

 

slapen, de schouders moe van 't hangend gaan.