aNti-schUnd

[p. 37]

Nounou
Opgedragen aan ‘partijgenoot’ Barmat en aan de nagedachtenis van ‘partijgenoot’ Broekhuys.

Die Meerkatzen: ‘Wir kosten breite Bettelsuppen.’
Mephistopheles: ‘Da habt ihr ein gross Publicum.’

Den heelen dag heb ik met lekke schoenen in mist, regen en modder rondgeloopen en voel mij rillerig, maar treurig bovendien, nu ik hier zit met voeten zoo nat, zoo koud, zoo ontstoken en zoo vuil als de ziel van den heer A.M. de Jong. (Maar wàt had Léon Bloy, die van Zola zei ‘il est tout cul’ van dezen heer A.M. de Jong moeten zeggen?..)

Dit is nu een oogenblik om mij met dat.... ding, u weet wel, bezig te houden, voor de eerste, en hopelijk voor de laatste maal. Genoemde heer A.M. de Jong schrijft in zijn inleiding, aldaar:

‘.... dat er één tijdschrift te weinig was. En dat ene hebben wij gesticht. Het kan natuurlik zijn, dat wij ons vergissen. Wij geloven het niet, maar bewijzen kunnen alleen de abonnees het: de stroom van hun toetreding zal de mate van ons gelijk aangeven.’

‘Het staat er,’ zou deze heer zelf van zijn geestelijken (‘Aufkläricht-) tijdgenoot Multatuli aanhalen. Maar, hoewel hij met dien ‘stroom van hun toetreding’ al van zijn pegasus gevallen is, heeft de man waarlijk nu gelijk, voor zoover dan zulke menschen ooit gelijk kunnen hebben, zelfs nu.

Een lesje voorgeschiedenis:

De firma werd destijds gesticht door een zekere Marx

[p. 38]

(niet te verwarren met den Duitschen staatsman van dien naam), van wien intellectueel en moreel niet veel goeds te vertellen valt, maar die men stellig een bekwaam en sluw zakenman van het ‘moderne’ type mag noemen. Hij organiseerde het bedrijf en de publiciteitscampagne voor een deel reeds toen in den vorm, waarin zij nu nog dienst doen, en verzon de reclameleuzen als ‘Arbeiders aller Landen, vereenigt U!’ enz. (als alle reclameleuzen volgens Chesterton te lezen: ‘Geef mij geld’)^*) Hijzelf heeft echter den bloei der zaak niet meer beleefd, ‘de tijd was er nog niet rijp voor.’

Die bloei kwam later. De onderneming werd, in nauwe samenwerking met het internationale bankkapitaal en met steun van allerlei belanghebbenden (b.v. in Duitschland de ‘Ultramontaansche’ partijpolitiek) een werkelijke wereldfirma in menschenbederf en menschenleed, waarin, zooals dat heet, ‘grof verdiend’ werd en nog wordt; hoewel nu voor het eerst bij het eindelijk ontwaken der volkeren door het z.g. ‘fascisme’ de negotie hier en daar gaat kwijnen. Dit is misschien wel de hoofdoorzaak, dat men nu dat.... nou ja heeft gesticht; wat daarin aangevallen wordt, dus allereerst de (zelfs als zij niet zoo heel veel zaaks is) altijd voorbarige letterkunde is reeds, ook als het niet zoo zou willen heeten: Fascistisch. En dan hebben de belanghebbenden gelijk, als zij roepen ‘verschwindet dort, wir haben ja aufgeklärt.’ Ja, de heer A.M. de Jong heeft gelijk. Hij spreekt (als alle knechtjes der firma moeten, op straffe van onmiddellijk ontslag) van ‘reactie’, zonder te vermoeden, dat hij ook daarmede gelijk heeft: ‘réagir jusqu' à la santé’ (Maurras).

(Maar nu vraag ik toch: waarom (- behalve om voor ‘Algemeen Maandblad’ te helpen spelen -) staan bij de

*) Zie E.W. en H. Eikeboom ‘Pro en Contra Fascisme in Nederland’ (Hollandia-Drukkerij 1925).

[p. 39]

medewerkers dáárvan de erkende politieke fascisten Mr. H.W.J.M. Keuls^*) en Mr. P.H. Ritter?!)

Voorloopig echter is, en zeker in Nederland, de conjunctuur nog zoo slecht niet....

In geen staat zooals in dezen ‘staat in den staat’ (in de staten) wordt de rijkdom der gearriveerde leden zoozeer bevorderd, gespaard, beschermd en.... geheiligd. Aardige cijfers, natuurlijk alleen controleerbare inkomsten betreffend en dus zonder ‘geheime fondsen’ enz. (al zijn er zelfs nu nog naast de ‘malins qui se font payer’ de ‘poires qui travaillent à oeil’) vindt men in ‘de Buitenlandsche Post’, No. 149.

Het zijn van ouds sterke beenen, die de weelde kunnen dragen. Zooals veelal, ook in fatsoenlijke ondernemingen, kwam er hier een derde generatie van firmanten (en te erger natuurlijk, om àl te wel bekende redenen in ons arme vaderland), die heel veel aan het aangename uitgeven (hoewel bij voorkeur op kosten van ‘derden’, van den ‘gastheer’ - gelijk men in de parasitologische zoologie zegt -^**) en heel weinig aan de toekomst der firma dacht, en in activiteit en elasticiteit veelal te kort schoot. Dies vestigde zich een filiaal, aanvankelijk genoemd ‘linker vleugel’ min of meer zelfstandig en zelfs (meestal in schijn) concurreerend onder den naam ‘Communistische Partij’ om, in een soort

*) Die ons zelfs hier, waar men geheelonthouding-met-een-knipoogje voor de galerij (en voor het ‘melk- en limonadekapitaal’) zou verwachten en waar een zekere Valkhoff ook al begint over ‘drassige poelen van alcoholisme’ aangenaam verrast met een Drinklied

‘..Drinken wij tot den laatsten snik,
Opdat het heil dat wij verloren,
Voor een onmeet'lijk oogenblik
Uit diepe teugen wordt herboren!’

(Jawel, maar waarom hier, kameraad?)

**) (Tel. 22-12-'27) ‘..geeft de commissie (voor het nazien der Gemeentebegrooting 1926) eenige opmerkingen ten beste, o.m. in zake de door raadsleden ingediende declaraties voor reis- en verblijfkosten.
De uitgaven bedroegen in het geheel f 42.848.56, w.o. f 3.352.35 voor reizen in het buitenland ter bestudeering van het melkvoorzieningsvraagstuk. De commissie beklaagt er zich over, dat de bij de declaraties overgelegde bescheiden zeer onvolledig zijn en de opgaven van gedane uitgaven van verschillende raadsleden niet altijd overeenstemmen, terwijl de gemaakte onkosten voor “diversen” bijzonder hoog worden geacht. Ten slotte geeft de commissie B. en W. in overweging voortaan bedoelde declaraties aan het onderzoek der Rekenkamer te doen onderwerpen.’
(Wie zou geen medelijden hebben met dien beklagenswaardigen de Miranda, die voor zóó'n bedrag.... melk heeft gezopen. - W.)

[p. 40]

van horizontale concern’ met de ‘moederfirma’ voor eigen rekening te trachten met meer openlijken roof en moord zaken te doen, wat hier en daar zelfs gelukte. Zoo moet nu ook de heer A.M. de Jong, de schrijver van keukenmeidenromans in keukenmeidennederlandsch den revolutionairen Pegasus beklimmen: ‘De revolutie is op komst. Er is niets dat ze (daar valt-ie al! W.) nog weerhouden kan. Het socialisme komt. De wereld is er voor klaar. De menschheid wacht er op. En de makers zijn aan het werk begonnen.’

‘Eventjes lachen’ -

Juist zoomin als oweërs kunnen in den regel dergelijke menschen met geld omgaan. ‘Tout aux tavernes et aux filles’. Niemand, die in de gelegenheid was, den avond vóór de plechtige begrafenis van Herman Heyermans in de omstreken van Rembrandtplein en Thorbeckeplein te vertoeven zal ooit den.... cosmischen indruk van die, zelfs niet bij gelegenheid van de ‘Jaarbeurs’ geëvenaarde consumptie van dure vloeistof en levend vrouwenvleesch vergeten. (‘Dat is ons hei-ei-lig I-hi-de-aal’).

Het is welhaast een axioma: Parasieten hebben parasieten. Bijvoorbeeld heeft de (niet alleen als paradigma, maar tevens als liefelijk symbool gekozen) pestrat den pestvloo tot parasiet, en deze weer de pestbacil. Zoo hebben dan onze volks-kriebelende en volks-uitzuigende heeren,

[p. 41]

 

‘die om den Ezel te regeeren,

 

des Ezels achterdeel vereeren’

(graag zelfs) als lofzanger, hofnarren, en, als ik dat zeggen mag, intellectueele lichtekooien, hùn parasieten, ook al heeren die het regeeren niet begeeren, maar die, wanneer zij hen maar smeeren, ook weer hùn achterdeel vereeren.

En: halt! Hier wensch ik van de ongevraagd aangeboden gelegenheid gebruik te maken om het peil van (Godgod) ‘onze’ volkstribunen aan te wijzen, dus van de leiders in den tweeden graad (de werkelijke leiders blijven bescheiden in het duister - en buiten schot - tenzij zij, als onze dierbare Barmat, zeer onvrijwillig in het daglicht terecht komen) door het woordelijk en ongecommentarieerd aanhalen van twee alinea's, die iemand, geheeten Stenhuis, (héél bekend in die kringen) in dat ding (nou ja) heeft geschreven (of onder zijn naam heeft doen verschijnen^*):

‘De menschen kunnen hun geschiedenis niet uit vrije stukken samenstellen en maken zooals ze willen, is een gedachte, die Marx de socialistische beweging heeft geleerd en die een onvervreemdbaar deel is van elke socialistische beschouwingswijze.’

‘De gestalte van den klassenstrijd wordt allereerst en voornamelijk door ekonomische krachten beheerscht, al is de wil vrijer en zelfstandiger als in het verleden in de socialistische beweging wel is geloofd en aangenomen, een zelfstandige grootheid is de wil der massa niet.’

Ziezoo, als men uitgelachen is, ga ik voort.

En nu vraag ik: Wat is er noodig om zoo iemand, of zoo iets, of Duys, of Wibaut, of Brautigam, na oesters, en een poularde truffée, en een fijne flesch, aangenaam bezig te houden.

Juist dit, nietwaar, ik behoef het nu niet te noemen, dàt,

*) Eén der medewerkers van ‘het Volk’ is speciaal belast met het in het ‘Nederlandsch’ overzetten der artikelen van Eitje Polak, oud-Wethouder van Onderwijs der gemeente.... Amsterdam!

[p. 42]

nou ja, waarvan de ziel de meergenoemde heer A.M. de Jong is (als de ‘ziel’ van een flesch, waarvan die arme Querido dan de capsule is) die - waarachtig - gelijk heeft, en waarvan ik nu, alweer woordelijk en ongecommenteerd ga aanhalen, stukken, ‘daar’-uit, (maar niet uit ‘Merijntje’, welken keukenmeidenroman in keukenmeiden-nederlandsch ik om lichamelijke redenen niet lezen kàn):

‘De “Beweging van Tachtig” is sinds lange jaren in het zand verlopen. Zij heeft enkele prachtige vruchten voortgebracht en veel lamentabel misverstand. De vruchten liggen te verschrompelen en te beschimmelen op de duffe litteratuurzoldertjes van een uitgeput, ijl voor zich heen mummelend individualisme, dat de groote drift van onzen tijd domweg ontkent....’

‘Maar de Beweging van Tachtig is voorbij, is achterhaald door de stormachtige vaart van het nieuwe leven, dat nadien opschoot’. -

‘Een nieuwe gedachte is aangelicht in het bewustzijn der volkeren.’

‘De spelling waarnaar thans nog officiëel geschreven wordt, lijkt echter evenveel op de taal van heden als het jeugdportret van uw grootmoeder op haar tegenwoordig uiterlijk. Populair gezegd is zo de toestand. Moeten we nu, omdat we aan dat jeugdportret eenmaal gewend zijn, er van houën, ontkennen (woordelijk en ongecommentarieerd! E.W.) dat het nieuwe portret van vandaag minderwaardig is, omdat het een ander beeld vertoont?’

De heer A.M. de Jong heeft alweer gelijk, al wil hij allang geen gelijk meer hebben. Heer en Knechtje hooren bij elkaar. Elk wereldje heeft ook het heertje en het knechtje dat het verdient.

Dat wisten de heeren, omkoopend en omgekocht niet, dat geest en ziel, twee dingen, maar niet te koop zijn!

Voor een expert staat in den laatsten prospectus het aanstaand faillissement der firma te lezen:

‘La verité est en marche’? (eindigt de heer A.M. de Jong). En marche? ‘Am Arsch’!