En toen brak de hel los. De verwoesting van Maastricht door Parma in 1579

[p. 108]

10

Toen Bella de volgende morgen 't ontbijt op tafel zette, zat mevrouw Proenen daar met een gouden sieraad in de hand dat ze aan een kettinkje zachtjes heen en weer liet slingeren. Over haar gezicht, dat altijd duidelijke ongenaakbaarheid uitdrukte, lag een onbegrijpelijk toeschietelijk lachje; haar ogen gingen heen en weer van 't bengelende ding naar Bella: of ze 't ook zag? Bella herkende onmiddellijk 't mooie ding, een hartje, gevat in glinsterende diamantjes. Ze had 't vaak boven in een kastlade zien liggen.

Ze bleef in haar aangeleerde verlegen houding bij de deur staan, maar haar gedachten werkten snel: wat betekende dat vriendelijke gezicht! 't Opzettelijk laten schitteren van dat gouden ding?

‘Blijf even hier,’ zei mevrouw, haar naderbij wenkend. Ze maakte 't kettinkje los en toonde 't hartje in de palm van haar hand.

‘Vind je dit mooi?’

Bella's ogen sperden zich open van verbazing; kon 't mevrouw opeens wat schelen hoe zij dat mooie ding vond?

‘Ik heb nog nooit zoiets moois gezien,’ bekende ze schuchter.

Nu lachte mevrouw, ‘'t Is veel mooier dan 't kruisje dat jij om je hals draagt, niet?’

Bella's lip zakte even. Wilde mevrouw haar plagen? Wat kon ze toch voorhebben?

‘O ja,’ zei ze op haar liefste toon, ‘niet te vergelijken zelfs.’

‘Zo. En zou je 't willen hebben?’

‘Ik? Zo'n prachtig gouden ding?’ De gedachte alleen benam haar de adem.

‘Mm,’ knikte mevrouw. ‘Maar je krijgt 't niet zomaar.’

‘O?’

‘Je moet er wat voor doen.’

‘O... natuurlijk.’

‘Luister dan goed. In de Wijermolen bij moeder Mina ben je goed bekend, wel?’

‘Ja?’

[p. 109]

‘Je weet er de weg op de zolders en overal?’

‘O ja.’

‘Nu dan. Ik ben er zeker van, dat moeder Mina hier of daar nog wat goed meel verborgen houdt, als... een appeltje voor de dorst, zie je. Ze zou mal zijn als ze niets had verborgen.’

Bella knikte, ze begon te begrijpen waar 't heenging. Mevrouw en sinjeur Proenen hadden honger, kopen konden ze haast niets meer, Jozef leverde de laatste tijd niet eens genoeg voor Nol en haarzelf. Dat hartje kreeg ze als ze meel van moeder Mina hier bracht. En er wás meel, ze wist precies waar 't liggen moest. Als 't er tenminste nog was. Moeder Mina en vader Gradus werkten op de wallen, kregen daar ook eten. Alleen de dove knecht... Het zou kunnen zijn dat die er was om 't huis te bewaken.

Maar alsof ze niets begreep, keek ze mevrouw vragend aan: ‘Dus... ik... moet...’

‘Voorzichtig gaan zoeken of je niet hier of daar wat vindt. Nu de mensen verhongeren, is 't geen kwaad om iets te halen waar 't toch maar ongebruikt ligt. Moeder Mina en haar man werken aan de wallen en krijgen daar nog goed eten. Maar wij hier hebben te weinig. O, ik zal dat later dubbel en dwars betalen, dat begrijp je wel. Je mag gerust van mij aannemen dat je geen zonde begaat met dit te doen. En voor de moeite krijg je dan dit hartje.’ Bella kon zich slechts met moeite beheersen, ze moest naar de vloer kijken om 't stralen van haar ogen te verbergen. Nu kreeg ze 't mooie ding dat ze zo vaak bewonderd had; ze zou er dus nooit narigheid over kunen hebben. Als dat meel er nog maar wás.

‘Zal ik meteen gaan zoeken?’ stelde ze voor.

‘Ja, dat is goed. Maar als je wat vindt, zorg dan dat niemand op straat kan zien wat je draagt; de mensen hebben allemaal honger, ze zijn in staat je neer te slaan en je te beroven.’

Bella lachte. ‘Daar kunt u gerust op zijn.’

Even later trok ze de achterdeur achter zich toe en huppelde door de tuin, toen over 't Jekerbrugje in de richting van de molen. Als naar gewoonte trok ze 't witlinnen mutsje van haar hoofd, stak 't tussen haar keursje, schudde haar zwarte krullen, zodat die zwierig langs haar gezichtje dansten, en begon te zingen. Ze hoorde niet hoe de kanonnen weer te keer gingen, ook niet dat de kerkklokken begonnen te luiden. Daar had ze

[p. 110]

niets mee te maken, zij ging werken, voor een gouden hartje. O, 't kettinkje dat erbij hoorde, zou ze ook wel krijgen, wacht maar. Toen ze de molen naderde en in de hoogte keek, zag ze in de richting van de Tongerse poort de bedrijvigheid op de wallen. Vlak bij de molen was 't gelukkig stil, daar werd niet gevochten want de Jeker hield er de stadsgracht steeds vol water, zodat een aanval daar onmogelijk was. Maar in de verte zag ze hoe daar mannen schoten met musketten, haakbussen en kanonnen. Ook vrouwen waren er, ze droegen met elkaar zware dingen, die ze naar beneden gooiden. Bella hoorde tussen 't schieten door schreeuwen, juichen, dan was 't zeker raak geweest. Op de trap naar de wal, vlak achter de molen, werden manden met kogels en stenen naar boven gesjouwd, gewonden werden naar beneden geholpen. 't Was toch beter, dacht ze, om ook door deze mensen niet opgemerkt te worden.

Voorzichtig kwam ze, zich langs de muren houdend, dichterbij, ze wilde niet opgemerkt worden en keek goed uit naar dove Tienus. Die vooral mocht haar niet zien.

Toen ze de hoek omsloeg, zag ze hem op 't binnenplaatsje zitten, gelukkig met de rug naar haar toe. Hij was bezig met iets dat op een plankje op zijn knieën lag. Ze werd nieuwsgierig, sloop door de openstaande deur 't huis in en bespiedde hem door een raam. Toen zag ze dat hij met een klein puntig mesje iets kerfde, sneed, 't was bloederig. Opeens zag ze 't duidelijk: hij was bezig muizen te villen, hij had er al twee klaar, er lagen er nog twee te wachten. ‘Als ze klaar zijn, gaat hij ze koken en opeten,’ dacht ze. Hij had die natuurlijk op de meelzolder gevangen; hij wist ook niets van moeder Mina's kostelijke appeltje voor de dorst, anders...

't Was een geluk dat hij met zijn rug naar haar toe zat, hij had niet 't minste vermoeden van haar aanwezigheid. Nu moest ze heel vlug te werk gaan. Voordat hij klaar was met zijn muizen, moest ze weg zijn. Ze sloop naar boven, toen moest ze nog een smal laddertje op. Daar was ze bij de holte in de muur die met een grote platte steen was afgesloten. Bella kende goed de weg in moeder Mina's huis, alle kieren en gaten waren haar vertrouwd. Met haar twee handen omvatte ze de zware steen, legde hem op de vloer. Ze keek in 't gat en had wel kunnen juichen: daar lag een zakje meel, en daarachter nog een! Voor dat tweede

[p. 111]

moet ik dan 't gouden kettinkje hebben, berekende ze vlug, en trok 't eerste zakje te voorschijn. 't Was zwaar en groter dan ze gedacht had. Des te beter, dan was dat gouden ding ook echt goed betaald. Maar nu zat ze met de vraag hoe ze 't meel thuis zou krijgen, er waren zoveel mensen in de buurt. Als iemand vermoedde wat ze droeg! Onder een schoudermantel zou 't mooi verborgen zijn.

‘Een schoudermantel? waar vind ik die?’ vroeg ze zich af. Ze deed een paar deuren open, keek rond, zag een groot schort hangen. Neen, die was niet afdoende. Ze trok een la open. En daar voor haar ogen lag, netjes opgevouwen, de blauwe mantel waarin ze hier was komen aandrijven. Moeder Mina had hem altijd verborgen gehouden, maar voor haar was immers niets verborgen. Ze greep de mantel, vouwde hem open, sloeg hem om haar schouders; hij kwam haar tot de enkels. Ze wendde 't hoofd op zij om zich te bekijken. Wat 'n prachtstuk was 't toch! en die gouden gesp met blauwe steentjes! Don Antonio had hem misschien wel van de koning zelf ten geschenke gekregen. Maar nu was hij van háár, o ja; ze zou hem goed verstoppen, niet aan mevrouw laten zien, want anders moest ze uitleg geven of al te dwaas staan liegen.

Ze nam de zak op, hij was groot en zwaar, maar onder de wijde mantel was hij goed verborgen.

Voorzichtig sloop ze de trap af, keek beneden voor alle zekerheid door 't raam en zag Tienus nog bezig met de muizen. Zo vlug ze kon, liep ze de straat op en bleef weer dicht langs de muren lopen om zo weinig mogelijk op te vallen.

Toen ze uit 't straatje was en de weg langs de Jeker volgde in de richting van 't Proenenhuis, hoorde ze opeens een paard achter zich. Een paard! Wie had er nog een paard in Maastricht? Alleen sinjeur Tapijn, maar die was ziek, en misschien... Don Antonio? God sta me bij, schrok ze en trok zijn mantel vaster om haar schouders, als hij... als hij... God, laat hem een andere straat inslaan!

Ze probeerde vlugger te lopen, maar met 't zware pak ging 't moeilijk, en ze hoorde duidelijk dat de ruiter haar inhaalde.

Daar was hij, vlak achter haar! Ze klemde de zak tegen zich aan, stopte haar gang, trok instinctmatig haar hoofd tussen haar schouders alsof ze een klap vreesde.

[p. 112]

Ze kreeg echter geen klap. De ruiter sprong van 't paard, zijn grote hand greep om haar hals, trok haar hoofd achterover om haar gezicht te zien.

Ze sloeg de ogen op: ‘Don Antonio!’ hijgde ze en keek in 't vermagerde, sterk verouderde gezicht van Manzano.

Maar ze was gauw over haar schrik heen.

Manzano keek haar met boze verbazing aan. ‘Belle! Hoe kom jij hier?’

‘Ik zou u hetzelfde kunnen vragen, Don Antonio!’

‘Zo heet ik niet; ik ben sinjeur Manzano.’

‘Dat zou u willen, ha ha, Manzano! Ik weet veel, Don Antonio. En ik heb u vaak gezien in de stad.’

Hij schrok; dat kind kon zijn ellende nog verergeren, ze was net als haar moeder, tot veel in staat.

‘O,’ zei ze kalm, ‘voorlopig zal ik mijn mond houden.’

‘Voorlopig? Ik zou die mond van je wel voor goed kunnen sluiten.’

‘Zoals die van Don Enriquez.’

Hij schrok zichtbaar, maar herstelde zich spoedig. ‘Juist. Als je 't maar goed weet. Waar woon je hier?’

‘Daar hebt u toch niets mee te maken, Don... Manzano.’

‘Je bent al even brutaal als je moeder,’ probeerde hij te lachen.

‘Maar kom, we kunnen beter goede vrienden zijn, daar hebben we beiden voordeel van. Waar woon je? Zeg 't me.’

‘Waar woont uzelf?’

‘Dat mag je gerust weten. Aan de overkant van de Maas, in Wijk, in 't huis van sinjeur Tapijn.’

‘Tapijn... Tapijn?’ peinsde ze hardop, ‘daar heb ik wel eens van gehoord. Wel, als 't nodig is, vind ik uw huis wel.’

Manzano schrok weer even, maar nu om de ontdekking van zijn onvoorzichtigheid: hoe kon hij zo onnadenkend zijn haar zijn adres te zeggen? Wie weet welk gebruik dat duivelskind daar nog van maken kon.’

‘En waar woon jij?’ vroeg hij, om zo een mogelijke tegenkans te krijgen.

Maar Bella was niet gek. Wat ging 't hem aan? Haar adres kon haar alleen maar last bezorgen, als hij het wist.

‘Ik? Vlak bij de markt,’ loog ze, ‘'t eerste huis op de hoek.’

‘O daar,’ zei hij, half begrijpend.

[p. 113]

‘Er hangt een uithangbord met een vergulde koe,’ loog ze, om zijn aarzelend begrip te helpen.

‘O juist. Dat vind ik dan wel.’

Toen stak hij zijn hand uit naar de gesp van haar mantel. ‘Ik moet die mantel terughebben,’ beval hij, en hij had de gesp al los voordat ze erop verdacht was.

‘Neen! Neen!’ riep ze, dodelijk verschrikt. Met haar ene vrije hand wilde ze de kraag om haar hals vasthouden. Als de mantel weg was, zou hij de zak meel zien en wie weet...’

Maar Manzano had alleen oog voor zijn mantel. Hij had niet gedacht hem ooit terug te zien. Van bovenaf de wal, waar hij het wanhopige vechten der Maastrichtenaren had staan aanzien, hadden zijn ver-ziende ogen, toen hij zich even naar de stad beneden keerde, in de verte zijn blauwe mantel ontdekt. Zijn verloren gewaande mantel! Daar ging hij, er was geen twijfel aan. Hij snelde de trap af, sprong te paard, reed Bella achterna. Nu rukte hij hem van Bella's schouders, hield hem voor zich uit met even een dankbare koesterende blik op het mooie kledingstuk. Toen vouwde hij hem op.

Toen Bella zag hoe hij, half van haar afgewend, daar zijn volle aandacht aan gaf, bedacht ze zich niet en zette 't op een lopen zo vlug als haar last het toeliet. Ze keek niet om. Gelukkig was daar gauw een straathoek waar ze om verdween. Hijgend liep ze de kortste weg. Eerst bij 't Jekerbrugje achter 't Proenenhuis waagde ze 't, om te kijken. Er was niemand te zien. Gelukkig. Door de keuken kwam ze in huis.

En een half uur later lachte ze tegen zichzelf in 't spiegeltje op Nols kamer; 't diamanten hartje hing om haar hals aan 't kettinkje waar eerst haar kruisje aan hing.