De omgekeerde wereld

[p. 65]

Hoofdstuk XI Vader en zoon / Een afgeluisterd gesprek

Shell Sr.	‘Er schijnt niets anders op te zitten! Ik sta er financieel niet goed genoeg voor om het uit te vechten.’
Shell Jr.	‘Maar we hebben toch zo'n massa petroleum!’
Shell Sr.	‘Ik heb heel wat petroleum, ja, maar voor het grootste deel zit dat onder de grond. En ik ben niet alleen aangewezen op de arbeiders, maar ook op de banken, de ondernemersbond, de Kamer van Koophandel, het ministerie.’
Shell Jr.	‘We gaan onze zaken dus regelen zoals die kerels het voorschrijven, vader? Maar u hebt toch petroleum en als u een regeling treft met de werklui, dan zal ze blijven vloeien. En het is de enige petroleum in deze staat!’
Shell Sr.	‘Ja, zoon, maar petroleum is geen baar geld, het moet verkocht worden.’
Shell Jr.	‘Bedoelt u, dat de anderen ons zullen boykotten als u zelf met de stakers gaat praten?’
Shell Sr.	‘Ik weet het niet, zoon, zoiets heb ik nog nooit meegemaakt, ik kan niet precies zeggen wat de anderen zouden doen. Wat ik wel weet is dat ze nóóit zullen toestaan dat ik deze staking voor hen verlies. Ze zouden een manier vinden om mij er onder te krijgen, zo zeker als morgen de zon opgaat!’
Shell Jr.	‘Maar vader, dan kunnen we met ons eigen bedrijf niet eens doen wat we willen!’
Shell Sr.	(geamuseerd) ‘Zaken zijn zaken, jongen, het is geen teepartijtje. Bezit is moeilijk te veroveren en er zijn altijd mensen die proberen het je afhandig te maken. Als je zeker wil zijn van je geld, dan moet er orde zijn. De ondernemers moeten één lijn trekken. Het kan hard klinken, maar zo is 't leven nu eenmaal.’

Gekras. Fluittonen. Een storing van zeker acht minuten.

[p. 66]

Shell Jr.	‘Maar gaat u heus geld geven voor dat plan?’
Shell Sr.	‘Natuurlijk, jongen, waarom niet?’
Shell Jr.	‘U bent van plan het presidentschap te kópen!’
Shell Sr.	‘Och, als je 't zo noemen wilt, jongen...’
Shell Jr.	‘Nee, dat ís 't, vader!’
Shell Sr.	‘Ach, dat is één manier om de zaak te bekijken. Je kunt voor hetzelfde geld zeggen dat wij ons verdedigen tegen de konkurrenten, die ons er uit willen werken. Als wij ons niet om de politiek bekommeren merken we na de verkiezingen dat we onszelf de das om hebben gedaan. Aan de Oostkust heeft een groep dure kerels een paar miljoen bij elkaar gelegd om die generaal te laten kiezen. Wil je díe dan misschien als president?’
Shell Jr.	‘Het is vuil spel, vader!’
Shell Sr.	‘Dat weet ik wel, maar we hebben geen keus.’
Shell Jr.	‘Kunnen we ons niet gewoon bij ons eigen bedrijf houden?’
Shell Sr.	‘Dat bestaat niet, jongen - ze drijven je op allerlei manieren in 't nauw! Ze zitten je dwars bij de raffinaderijen, ze zitten je dwars op de markt, ze zitten je dwars bij de banken. Je móet groeien en meedoen, anders vegen de anderen je onder de tafel.’
Shell Jr.	‘Maar wat hebben de ambtenaren en de president daar mee te maken?’
Shell Sr.	‘O, die hebben er heel veel mee te maken, zoon. Wij moeten er als de kippen bij zijn als de bel gaat. Hoe krijgen we de rechten om pijplijnen aan te leggen? Hoe krijgen we faciliteiten aan de havens? Wat zou er van onze zaken terecht komen als we niet in de gaten hielden dat de juiste politici worden gekozen?’
Shell Jr.	geeft geen antwoord.
Shell Sr.	‘'t Is heel mooi en best wat de geleerden in hun studeerkamer zitten uit te denken over de wereld en hoe het er eigenlijk toe zou moeten gaan, maar zo moet je de zaken niet bekijken, jongen. Petroleum moet er komen en wíj weten hoe je dat spul uit de grond krijgt, wíj zijn de kerels van wie ze 't moeten hebben. Wat ze jou op school leren over “demokratie”, “idealen” en “algemeen belang” - hoogdravende woorden, jongen, maar ik zie iedere dag de praktijk. Jij

[p. 67]

	praat over wetten en volksvertegenwoordiging, maar er bestaan ook hele praktiese ekonomiese wetten en daar kan geen regering of parlement tegenop. Dit is de eeuw van de petroleum en wie de petroleumproduktie aan banden probeert te leggen kan net zo goed de Niagara-waterval gaan indammen!’
Shell Jr.	zwijgt nog steeds.
Shell Sr.	grinnikt om zijn eigen vondst.

Geluid: De geweldige invloed die uitgaat van het miljeu van een ondernemer - waar in het gezin (onder het eten, bij de borrel, in de auto, op de ski's) de groei van het bedrijf, de mogelijkheden, de kansen en de visie voortdurend naar voren komen - wordt onderschat. Men onderschat de vormende invloed daarvan op de volgende generatie.

Wat in zo'n ondernemersgezin natuurlijk ook altijd voelbaar is - zeker ook voor de kinderen - is de stress van het ondernemerschap, de spanning waarin ondernemers doorlopend (ook tijdens het diner en de zeilwedstrijd) moeten leven, met de twijfel of de genomen beslissingen juist zijn, alsmede de verantwoordelijkheid die zij voelen voor de mensen die bij hen werken. De boter bij de vis wordt dúúr betaald.

Het ondernemerschap lijkt misschien in de ogen van de mensen die er van onderaf tegenaan kijken iets heel aantrekkelijks, maar het zaait diep in het hart van de betrokkenen toch veel twijfel - waardoor de zoons ook heel goed weten waar ze aan beginnen.

Beeld: Jongen op grasveld, zwaaiend met hockeystick, op zijn sproetengezicht een brede grijns. ‘Ik wil absoluut niet in de zaak, ik wil dierenarts worden of nog liever piloot!’

Beeld: Ondernemer midden in lichte fabriekshal, kijkt met iets dichtgeknepen ogen recht in de kamera. ‘Nou, ik ben in de buitengewoon gelukkige omstandigheid dat ik twee zoons heb die wel houden van dit soort... van een dergelijke job. De oudste is sinds kort onder-direkteur en de jongste wordt eerdaags benoemd tot bedrijfsleider van deze dochteronderneming.’

[p. 68]

Aanbevolen literatuur: Het estafette-stokje. Vergelijkende gedachten over het opvolgingsprobleem, door drs D.S. Jansen, bedrijfspsycholoog.

Opmerking van een kijker: ‘De ondernemers, die van boven geven en van onderen nemen.’

Flash-back. Met de twijfel of de genomen beslissingen juist zijn, alsmede de verantwoordelijkheid die zij voelen voor de mensen die bij hen werken.)) Daar waren tegen twaalven nogal wat stakers, die in groepjes bij elkaar stonden, maar alles was kalm en rustig. Naar het leek was de politie bang dat het niet zo rustig zou blijven, want er kwam versterking. De marechaussees te paard, die de hele ochtend al klaar stonden, waren er snel met een hoge baas, en ook de burgemeester kwam. Toen kommandeerde de luitenant zonder waarschuwen ‘Straten schoonvegen’ en de mannen te paard sloegen met hun gummistokken zo op het volk in. Alles spatte weg, alles spatte weg, de huizen en de winkels in. ((De boter bij de vis wordt duur betaald.