De omgekeerde wereld

[p. 25]

Hoofdstuk II Hoe het in z'n werk gaat

1. - Draaien met de ogen is een basisbeweging die wordt uitgevoerd als de blik van het ene voorwerp naar het andere gaat. Bij industriele werkzaamheden is voor zo'n beweging 0,285 TMU berekend.

/ Het MTM-systeem gaat ervan uit dat handarbeid te ontleden valt in eenvoudige basisbewegingen zoals strekken, draaien, grijpen, bevestigen. De tijdeenheid waarmee deze kleine bewegingen worden gemeten, is een bepaalde fraktie van een uur. Deze eenheid heet TMU en is gelijk aan 1/100.000 uur. /

2. - De beenbeweging is een basisbeweging die wordt uitgevoerd als het been verschuift doordat de knie en/of de heup wordt bewogen. Deze verschuiving kan in staande of zittende houding plaats hebben. De aanduiding van deze been- of onderbeenbeweging is LM. De beweging wordt aan de wreef of aan de voetzool gemeten.

/ De vrouwen zitten met hun benen wijd voor de machine als voor een enorm paard en zetten met geluidloze bewegingen en in het ritme van de machine de apparaten in elkaar. Men ziet alleen hun hoofden en ogen die draaien in het tempo van de voorbijschuivende onderdelen. Van de machine naar de band, van de band naar de machine, alsof hun ellebogen en handen aan onzichtbare draden naar de machine worden getrokken. /

3. - Lopen is een basisbeweging die wordt uitgevoerd als het er om gaat het lichaam door één of meer stappen voorwaarts of achterwaarts te bewegen. Lopen op een vlak terrein zonder hindernissen duurt 17,5 TMU per meter. Voor lopen op zand, tussen de treinrails, op slecht terrein en onder tamelijk ongewone omstandigheden gebruikt men een standaardwaarde van 17,0 TMU per stap.

[p. 26]

/ Bij de eerste test van de loopbeweging hebben de onderzoekers mensen van verschillende lengte, gezondheid en leeftijd, van verschillend ras, geslacht en temperament in een kring laten rondlopen. De verschillende manieren van lopen zijn gefilmd. Aan de hand van de verschillende beelden is een doorsnee berekend, een gemiddelde tijd die de ondernemers als norm hanteren. /

4. - De MTM-standaard voor lopen wordt doorgaans voor kleine stappen gebruikt en dan met betrekking tot draaibewegingen, bijvoorbeeld rond de eigen werkplaats.

/ ‘Hij kon urenlang pratend lopen of heuvels beklimmen zonder de minste vermoeidheid te voelen. Maar ook dat vermogen gebruikte hij gewoonlijk slechts om in zijn werkkamer zijn gedachten te ordenen; van de deur tot het raam liep over het kleed een totaal versleten streep, als een voetpad in een weiland.’ /

5. - Deze en soortgelijke bewegingen worden tweeduizend tot vijfduizend maal per dag uitgevoerd. In ondememerstaal heet dat: ‘De menselijke eigenschap om gewoonten te vormen moet worden ontwikkeld.’

/ De behoefte aan grotere rationalisatie en organisatie, aan objektieve meting van het arbeidsvolume is steeds sterker geworden. Het was slechts in beperkte mate mogelijk ingewikkelde en gespecialiseerde arbeid te meten en voor stukwerk (tariefloon) geschikt te maken. /

/ ‘Het meterstelsel is een rot systeem. Een straatmaker kan per dag zo'n tachtig meter halen. Voor iedere meter boven die tachtig krijg je een premie. Of je veel extra meters maakt hangt ook weer af van je handlanger, die moet de stenen aangeven. De een kan eigenlijk niet zonder de ander. Je bent altijd aangewezen op je maat. We beginnen om zeven uur 's morgens. Je moet er al tien minuten vóór zeven zijn. Tot half vijf ligt de straatmaker op z'n knieën.’ /

6. - Het vraagstuk van de mentale belasting is in de eerste plaats een meetprobleem.

/ Winkelmeisje: ‘Als je vlug en handig je werk doet

[p. 27]

wordt dat hoger gewaardeerd, ook in centen, dan wanneer je een eigen mening hebt.’

/ ‘Hoe snel kan ze beginnen?’ ‘Uit welk nest komt ze?’ ‘Ervaring is meegenomen.’ ‘Er is altijd nog een proeftijd.’ ‘De praktijk leert wat iemand waard is.’ ‘Rook nooit in de winkel.’ ‘Ga niet om half zes naar de klok zitten kijken.’ ‘Spreek steeds met twee woorden.’ ‘De klant is koning.’ ‘Als de klant onze zaak binnenkomt loopt ze eigenlijk veel te snel. Ze moet dan als het ware een klap met een rubberen hamer hebben. Daarom zetten wij dicht bij de ingang de artikelen neer die ze dagelijks nodig heeft, zoals suiker en koffie. Ze wordt dan direkt al in haar vaart afgeremd.’

/ Winkelmeisje: ‘... wanneer je een eigen mening hebt.’ Links van haar oog - bij de slaap - begint het te tikken, zacht en snel, onregelmatig. ‘Een adertje,’ denkt ze.

bewegen wij ons in dit deel aan de oppervlakte, op het officiële toneel van warenhuizen, banken, beurzen, geldzaken. De arbeider speelt hier niet mee. Hij bekommert zich ook in de werkelijkheid niet om die dingen die achter zijn rug voorvallen, nadat zijn huid allang gelooid is. In het gewoel en lawaai van de zakendoende menigte ontmoeten wij de arbeiders alléén in de schemerende ochtend als zij in troepen naar hun werkplaats stappen en in de schemerende avond wanneer zij in lange rijen door hun werkplaatsen weer worden uitgespuwd.