Versamelde werke

12 Deur die Krugerwildtuin
Net voor die Sluiting

Ek sou graag 'n wenk wil gee aan die herelede van die raad wat beheer oor die Krugerwildtuin het. Ek weet nie in welke gees dit ontvang sal word nie, maar ek sal dit voorlopig maar beskou as 'n grashalmpie wat ek in 'n waterstroompie werp. Ek wil aan die hand gee dat die raad 'n skrywer aanstel wat aan die einde van elke seisoen 'n oorsig publiseer van al die merkwaardige dinge wat in die Wildtuin plaasgevind het in die maande toe dit oop was vir die publiek. Ek sou die betrekking self aanneem, sonder enige vergoeding. Al wat ek van die raad sou verlang, sou die reg wees om al die blanke wagters te ondervra omtrent alles wat hulle gesien en raakgeloop het, wat uit 'n wetenskaplike oogpunt van die uiterste waarde mag wees en wat nou verlore gaan omdat die mense nooit iets vertel as hulle nie uitgevra word nie. Die leser moet onthou dat die Krugerwildtuin nie alleen die grootste en wonderlikste dieretuin in die wêreld is nie, maar daar gebeur ook dinge in die wilde natuur wat binne bereik val van menslike waarneming soos nêrens anders in die hele wêreld nie.

Vernaamlik sou ek ook die reg wou ontvang om die swart polisie en die nieblanke huisgesinne wat binne die Wildtuin woon, te besoek en noukeurig te kruisvra. En ook die klein swart beeswagtertjies - ja, vernaamlik die beeswag-

[p. 819]

tertjies! En omdat hulle die meeste my aandag in die Wildtuin in beslag geneem het, sal ek derhalwe eerste van hulle vertel.

Voor die begin van die geslote seisoen had ek onlangs die eer om die Wildtuin in die geselskap van sekere lede van die raad te besoek.

By Punda Maria het ons bymekaargekom. Hier het die raad verskeie dae sitting gehou, en hier het ek die eerste keer kennis gemaak met die klein beeswagtertjies wat oral in die Wildtuin aangetref word.

Op verskillende plekke word die blanke wildwagters en die swart inwoners toegelaat om klein klompies vee aan te hou. Daar is nooit meer as agt of tien beeste in so 'n klompie nie en hulle word meestal opgepas deur drie of vier klein seuntjies van agt tot tien jaar oud. Dit was trouens die geval op verskillende plekke wat ek besoek het. Al wapens wat die snuiters dra, is twee of drie klein kieries, skaars groot genoeg om 'n muggie mee om die lewe te bring.

Hulle moet wakker wees - meer as wakker. Hulle moet gedurig die beeste op 'n digte klompie bymekaar hou en nooit vir een oomblik moet hulle oë afwyk van hul dikwels digbegroeide omgewing nie, want nooit weet hulle wanneer 'n leeu of selfs 'n eskadron leeus hul onverwagte verskyning kan maak nie. Hulle wei met die beeste tussen die leeus. Elke dag van hul lewe kom hulle in die nouste aanraking met leeus wat vir die mens glad g'n ontsag meer het nie. Maar dit moet 'n slim leeu wees wat in die lang gras so kan wegkruip dat die wagtertjies sy ore nie vroegtydig bespeur nie. En weet die leser wat doen hulle as 'n leeu of 'n familie leeus hulle verskyning maak? Ek weet wat ek sou doen en ek kan ook raai wat die meeste lesers sou doen. Ek sou die rieme neerlê solank die asem hou of totdat ek die naaste beklimbare boom bereik! Ek sou ten minste sorg om so spoedig moontlik die vee tussen my en die leeus te kry. Nie die klein wagtertjies nie! Die eerste wat hulle doen, is om die beeste op 'n digte bondel te dryf en dan tussen die vee en die leeus 'n wagpos in te neem. Hulle vang dan 'n oorlogsdans aan met onaardse geskreeu, 'n geslaan op die kieries en 'n op- en neerspring in die hoë gras wat die wreedste leeu meestal tot nadenke beweeg. Maar dit gebeur dikwels dat die leeus nie deur die lawaai afgeskrik word nie. Dan moet hulle bystaan en aanskou hoe een van hul beeste gevang en verslind word, 'n paar tree van hulle af!

Indien daar ooit 'n ridderkruis vir dapperheid in ons land tot stand gebring word en die uitdeling aan my toevertrou word, sou ek die eerste aan die veewagtertjies in die Wildtuin toeken, want nog nooit in my lewe het ek meer dapperheid sien toon as wat hulle gedurig aan die dag lê nie.

Die eerste nag by Punda Maria het ons die verbasende skouspel onder die strale van elektriese soekligte gesien van drie of vier leeus wat aan die een kant van die waterpoel op en neer sluip en aan die ander kant, nie twintig tree van die leeus af nie, 'n lang ry rooibokke besig om te drink. En die hele skouspel was skaars vyftig tree van ons af!

[p. 820]

'n Paar dae voor ons aankoms is 'n groot hond van mnr. Rose, die opsigter, op die drumpel van sy kombuisdeur gevang en weggesleep deur 'n tier, tien tree van waar sommige besoekers besig was met tee drink. Dit het om elfuur in die oggend gebeur en was slegs een kamer verwyderd van waar ons maaltye bedien is.

Ek sou graag iets van die seekoeie en krokodille naby Punda Maria wil vertel, maar dit sou my storie te lank maak. Ek wil slegs een lewenslange onopgeloste raaisel, wat my altans betref, hier aanhaal omtrent die seekoeie en krokodille. Die groot seekoegat in die Krokodilrivier naby Punda Maria is vol seekoeie met 'n menigte kleintjies, almal so mak soos varkies. Ook wemel die rivier van moordlustige krokodille. Orals verskyn waarskuwings aan die bome: ‘Pas op vir die krokodille!’ Dit beteken eenvoudig die dood vir enige bok, hoe groot ook al, om sy lippe hier aan die water te sit. Nou kom die raaisel: Waarom vang die krokodille nie die klein seekoeitjies nie? Party is skaars 'n mondvol vir die reuse wat die rivier hier saam met die seekoeie bewoon. Miskien sal een van die lesers 'n antwoord op hierdie natuurkundige vraagstuk waag.

By Singwetsi het die wagter, mnr. Tomlinson, en sy polisie ons 'n eienaardige voorval vertel wat 'n paar dae tevore gebeur het. Mnr. Tomlinson het een oggend na die rivier gestap met een van sy groot waghonde. Hy had 'n geweer by hom want die rivier is vol krokodille. Skielik merk hy op dat sy hond langs hom verdwyn het. Hy het dadelik agter 'n bossie wag gehou, want hy wis wat die geheimsinnige verdwyning veroorsaak het. Binne 'n paar minute sien hy 'n reus van 'n krokodil op die sand te voorskyn kom. Een skoot in sy kop het hom in sy spore laat dood lê. Mnr. Tomlinson het sy swart polisie dadelik die krokodil laat afslag en toe hulle hom oopsny, kom die hond te voorskyn, byna onvermink maar natuurlik dood. Die hond is op die sand geplaas terwyl mnr. Tomlinson en sy polisie met die afslag voortgaan. Toe hulle klaar was en omkyk, merk hulle tot hulle verbasing op dat die dooie hond weer verdwyn het. Mnr. Tomlinson het dadelik tot die gevolgtrekking gekom dat 'n ander krokodil hom weer ingesleep het. Terwyl hulle nog staan en prakseer, verskyn 'n tweede monster op die sand. Hy is ook dadelik deur mnr. Tomlinson platgelê en uit sy ingewande kom die onverminkte maar dooie hond, wat dus twee maal deur die kake van 'n krokodil gegaan het, te voorskyn.

Die volgende nag was ons by Satara. Die bejaarde mnr. Ledeboer, die veldwagter, hou in 'n paalkraal teenaan die heining van die wagkamp 'n klein klompie vee aan. 'n Paar tree van die kraal is die onbeskermde hutte van die swartes. Omtrent nege-uur die aand kom daar skielik 'n groot waldhoring-geblaas en geroep om hulp van die swartes. Mnr. Ledeboer woon 'n paar tree van die kraal af. Met sy spierwit kop is hy nog een van die beroemdste leeuskuts in die Wildtuin. Met 'n flits in een hand en 'n geweer in die ander, nader hy die hek van die kraal van waar 'n ontsettende gebulk hoorbaar was. Toe hy by die pale kom,

[p. 821]

sien hy dat die hek platgedruk was en dat twee groot leeus een van sy koeie binne die kraal platgetrek het. Dit het in die pikdonker nag slegs twee skote van die beroemde ou jagter gekos om die twee leeus by hulle buit dood te skiet. Die gebeurtenis het maar sowat vyftig tree van die besoekersrondawels plaasgevind, met niks meer as 'n doringdraadheining tussen hulle en die kraal nie. Maar geen besoeker het die nag geweet wat so naby hom aan die gang was nie.

Die volgende nag in Satara, was daar 'n aanhoudende gebrul en gebrom van leeus om die draadheining, wat die slaap vir sommige van ons nie te rustig gemaak het nie. Daar was egter die hele nag gewapende polisie op wag by die hekke en langs die draadheining.