Versamelde werke

9 Wonderprestasie van Klein Basoeto-Ponie

Die paar aantekeninge omtrent die ou oorlogsmuil, ou Leeu, het verskeie berigte van ou vriende ten gevolge gehad waarin heelparty ander avonture van die dappere ou held vermeld word. Een vriend herinner my aan verskeie perde van genl. Beyers se kommando wat ook gedurende die bittere stryd in die noorde eienaardige oorlogsgewoontes aangeleer het. Een van dié het ek self ook baie goed geken, 'n perd wat gedurende en ná die oorlog 'n vermaardheid erlang het wat gelyk staan met dié van ou Leeu. Dit was die swart Arabiese hingsie van kapt. Sois Boshoff.

Die naam van die perd het my ongelukkig ontgaan, nieteenstaande die feit dat hy 'n lang tyd deur kapt. Boshoff aan my sorg toevertrou was. My korrespondent noem ook nie die naam nie sodat hy in hierdie artikel sal deurgaan as die Arabier. Die perd was eintlik 'n Basoeto-ponie, maar soos alle perdekenners weet, kom die eienaardighede van hul Arabiese afkoms dikwels in individue van hierdie ras voor. Kapt. Boshoff se hings was op die oog af 'n volbloed-Arabier, met al laasgenoemde se moed en vuur, en al die verstand ook.

[p. 808]

Dit is selde of nooit dat 'n perd werklike liefde vir sy baas toon, seker nooit die liefde wat bv. 'n hond dikwels teenoor 'n mens koester nie. Hierdie Arabier was 'n merkwaardige uitsondering. As daar ooit 'n dier was wat sy baas liefgehad en dit op verskeie wyses getoon het, dan was dit hierdie perd.

Hy was klein, 'n egte beenkop en pikswart van hoef tot oor. Nooit in my lewe het ek 'n perd gesien so rats tussen rotse of op die gevaarlikste bergpaaie nie. Onnodig om te sê dat dit 'n eienaardigheid was wat vir kapt. Boshoff van die grootste nut was.

Kaptein Boshoff was die jongste lid van die kommando. Hy het aangesluit toe hy vyftien jaar oud was en was spoedig een van genl. Beyers se mees vertroude verkenners. Die tallose avonture wat hy deurgegaan het, leef nog in die noorde in die geheue voort. Deur al die gevare wat hy moes trotseer, was die Arabier steeds 'n troue metgesel wat sy baas nooit in die steek gelaat het nie en verskeie male sy lewe gered het. Ek sal graag eendag 'n breedvoerige geskiedenis van kapt. Boshoff se oorlogsloopbaan skrywe en daarin sal die Arabier geen geringe rol speel nie. Dit is hier en nou slegs moontlik om 'n paar episodes op te noem.

Net soos ou Leeu het die Arabier ook mettertyd 'n ware besef van die bron van gevaar gedurende die oorlog opgedoen. Hy wis dat die Kakies die vyand was, wat moes vermy of vernietig word na gelang van omstandighede en hy kon sy baas deur sy houding tydig kennis gee van die nabyheid van die vyand voordat hulle sigbaar was. In plaas van veld in te vlug, soos die meeste perde geneig is om te doen as die eerste skote val, het die Arabier altyd regstreeks na sy baas gehardloop met 'n aanhoudende gerunnik wat aanhou totdat hy opgesaal en bestyg is. Vir stormloop was hy nooit bevrees nie, solank sy baas op sy rug is. Hy het verskeie male op die vyandelike linie afgestorm met dieselfde opgewondenheid en vreesloosheid wat hy op 'n tentoonstelling sou toon. En wanneer daar gevlug moes word, was daar geen perd in die kommando wat by die Arabier kon bly nie. Dit was nooit nodig om hom te stuur nie. Hy het altyd sy eie pad gekies en ek glo nie dat hy ooit in sy lewe gestruikel het nie, nieteenstaande die feit dat die grootste deel van sy lewe in die ruie gebergtes van Waterberg en Soutpansberg geslyt is.

In die beroemde klein slag van Oskloof het hy kapt. Boshoff se lewe op merkwaardige wyse gered. 'n Afdeling van generaal Beyers se kommando, tesame met die Kaapse ruiters onder kmdt. Rousseau, het in Oskloof gekamp toe hulle skielik vasgekeer word deur 'n oormag Engelse troepe wat die wagte oorrompel het. Oskloof is aan die bo-ent deur steil kranse ommuur. Daar is verskeie plekke waar dit moontlik is om te voet uit te kom deur van een lys na die ander te klim, maar vir 'n perd is daar hoegenaamd geen uitweg nie. Kmdt. Rousseau had die vroegste kennis van die vyandelike nadering. Hy het dadelik bevel gegee om die Engelse linie aan die onderent van die kloof te bestorm en sy

[p. 809]

klein troep het daarin geslaag om deur te breek op koste van slegs 'n paar gesneuweldes en verwondes, maar vir die Waterbergse afdeling was daar hoegenaamd geen kans om sonder gevaar van algehele vernietiging deur te kom nie. Die ou heer Koos van der Merwe, 'n hoogbejaarde maar uiters dappere ou krygsman, het bevel gegee om die perde te verlaat en te voet die krans uit te klim. Die poging is onder 'n hewige vuur voortgesit, nadat die afdeling te perd die kloof opgejaag het tot by die eerste kranslyste. Hier moes hulle afspring en die kranse uitklim. Dit was waarskynlik die bitterste moment van sy lewe toe kapt. Boshoff (toe nog maar 'n seun) van sy perd moes afskeid neem. Dit het so lank geduur dat sy oom, die genoemde ou heer Van der Merwe, 'n afstand teruggekom het om hom te dwing om die ander te volg. Kapt. Boshoff het die tweede lys reeds bereik toe hy 'n verbasende feit gewaarword. Hy hoor 'n harde gerunnik wat hy dadelik as die stem van die Arabier herken; dit was sy perd wat trag om hom langs die eerste lys te volg. Dit kon hy nie verduur nie en sonder om sy voorneme bekend te maak, spring hy om en sit binne 'n paar sekondes in die saal. Die hele kloof was beset deur Engelse en 'n groot afdeling ‘National Scouts’. Dit was deur hierdie laastes dat kapt. Boshoff moes jaag. Sy ouer broer het hom 'n sekere afstand te voet gevolg in die poging om hom van sy hopelose onderneming terug te roep. Dit het sy eerste redding van 'n gewisse dood ten gevolg gehad. Net toe hy op die punt van die eerste krans uitkom, staan 'n ‘National Scout’ met 'n lang, swart baard hom in te wag op 'n afstand van vyf of ses tree. Kapt. Boshoff had sy geweer aan die ander kant van die perd en het hierdie gevaar nooit gewaar voordat dit te laat was om sy geweer om te swaai nie, maar net toe die ‘Scout’ aanlê om hom deur die skouerknoppe te skiet, kom die heer Karel Boshoff in sig. Dit het hom geluk om die ‘Scout’ deur die kop te skiet, seker net 'n sekonde voordat hy sy eie skoot afgetrek het.

Kapt. Boshoff beweer dat hy nooit die afgryslike gesig sal vergeet nie toe die groot, forsgeboude man stadig vooroor sak, sy gesig en baard reeds rooi van die bloed, om honderde voete in die diepte af te stort.

'n Paar sekondes later was kapt. Boshoff tussen die Engelse en van alle kante word op hom gevuur op afstande van 'n paar tree. Die Arabier was so rats soos 'n klipbok en nooit het hy sy ratsheid nodiger gehad nie. Hoe hulle deurgekom het, kan geen mens tot vandag toe verklaar nie. Van 'n krans af kon sy makkers alles sien. Hulle het hom gehelp deur 'n aanhoudende vuur op die Engelse te rig. Kapt. Boshoff het hom plat op die perd se nek gedruk en met een hand geskiet solank sy magasyn patrone hou. Die teuels het hy losgelaat en die Arabier toegelaat om sy eie pad deur die vyand te kies. Sy linkerhand het hy elke nou en dan in die lug gewaai om sy ewewig te behou. En hy is deur! Hy had 'n onmoontlikheid met behulp van sy dappere klein hings uitgevoer.

Dit was toe hy die Kapenaars bereik dat hy die eerste keer geleentheid had om die skade wat hy gely het, op te neem. In die eerste plek was sy hoed weg!

[p. 810]

Hy het gevoel toe dit van sy kop geskiet word. Oor die linkerhand was 'n lang bloedstreep deur 'n koeël geploeg toe hy dit in die lug gewaai het om sy balans op die perd te bewaar. Een of twee skote deur die klere, twee deur die saalklappe en twee bloedstrepe langs die blad van die Arabier.

Dit klink ongelooflik dat hy deur die reën van koeëls kon gaan met slegs 'n skraap aan een hand; maar die hele episode skyn 'n mirakel te wees as mens vandag die plek bekyk waar hy uitgekom het.

Ongetwyfeld had hy die redding van sy lewe alleen te danke aan die moed en getrouheid van sy perd.