Versamelde werke

8 Die Egiptenare

Vier-, vyf-, sesduisend jaar voor die geboorte van Christus! Agtduisend jaar gelede! As 'n mens oor so 'n verlede dink, dan veroorsaak dit 'n duiseling asof jy in 'n afgrond kyk. Agtduisend jaar gelede: waarmee kan ons dit in ons geskiedenis vergelyk om 'n denkbeeld te kan vorm? Eenvoudig met niks nie! Sesduisend jaar gelede was ons voorouers in Europa baie benede die toestand wat ons vandag barbaars noem; hulle het in spelonke en gate gewoon en velle gedra, en hul enigste gereedskap of wapen was 'n stuk klip; van metaal soos yster en koper het hulle nog niks geweet nie. Dit moet die leser onthou wanneer van die ou Egiptenare gewag gemaak word. In Egipte was daar toe 'n volk wat 'n toestand van die hoogste beskawing bereik het. Hoe lank dit hulle geneem het om tot dié toestand te raak, is eenvoudig nie aan te dink nie.

Vir meer as duisend jaar was alles omtrent die geskiedenis van dié volk verlore. Egipte was natuurlik vol van hul onsterflike werke en hul net so onsterflike geskrifte; maar daar was niemand in die hele wêreld wat een letter van hul pragtige beeldskrif kon ontsyfer nie. Gedurig was al die taalgeleerdes aan die

[p. 211]

soek; in elke beskaafde land het mense geswoeg en gearbei om uit te vind wat die betekenis was van al die wonderlike inskripsies. Almal het gevoel dat ons merkwaardige geheime sou verneem as ons net die taal kon lees, want almal wis dat die volk uit die afgrond van die verlede oor kennis en kuns beskik het waarvan ons beskawing niks weet nie. Ongelukkig is die veronderstelling nie bewaarheid nie. Ons lees die taal vandag net so maklik as enige moderne taal, soos die leser sal sien, maar ongelukkig het die ou Egiptenare om een of ander onbekende rede nagelaat om ons te vertel juis wat ons graag wou weet. Hoedat hulle al die wonderlike werke verrig het, is vandag net so 'n groot geheim as toe die taal vir ons geheel en al 'n dooie letter was, in die ware sin van die woord. 'n Ander ding wat almal gehoop en verwag het, was dat ons die Egiptiese lesing sou kry van die geskiedenis van Josef en die uittog van die Israeliete. Tot vandag toe is nog niks ontdek wat vir seker kan aangeneem word as selfs 'n aanmerking oor die Jode nie.

Oor die bouwerke van die Egiptenare is dit byna onmoontlik om iemand 'n denkbeeld te gee wat dit nie self gesien het nie. Hier was 'n volk wat nie tevrede was om met klip te werk nie; hulle moes juis die hardste klip op aarde neem, en altyd enorme rotse. Hieruit kap en poleer hulle pragtige pilare van sestig tot honderd voet hoog, versier met inskripsies, blomme, kranse, ens. Van dié pilare moet daar in Egipte duisende gewees het. Op 'n ander plek, weer, kap hulle uit 'n soliede krans van blou ysterklip 'n enorme tempel so groot en heerlik as nog ooit deur mensehande geskape is.

Hul standbeelde is van dieselfde gehalte. Laat ons trag om die leser 'n besef van 'n enkele kolos te gee. Die sfinks is vandag nog een van die wondere van die wêreld, en is as standbeeld weergaloos, beide wat kuns en uitvoering betref. Dit is vandag onmoontlik om te bereken wanneer dit gemaak is. So lank gelede is dit dat dit reeds in die tyd van Josef 'n onberekenbare oudheid moet gewees het. Wat vandag die sfinks is, was oorspronklik 'n rots van swart ysterklip, groter as 'n gemiddelde Vrystaatse koppie. Hiervan het die beeldhouer die klip weggebeitel totdat hy in die middel 'n beeld had van 'n vrouekop en -voorlyf en die lyf van 'n liggende leeu. Onlangs is vir die eerste maal ontdek dat die enorme kop uitgehol is en in werklikheid die graftempel van een of ander farao van Egipte was!

Die indrukwekkendste van hierdie wonder is die uitdrukking wat die beeldhouer op die gesig van die vrou geskep het. As die aanskouer ver genoeg staan, sien hy dat die vrou diep ingedagte is, met die skyn van 'n glimlag op die lippe en wange; en as jy dit van nader ondersoek, sien jy dat dit nie 'n gelukskoot was nie. Elke beitelmerk toon dat die kunstenaar met dié doel voor oë gewerk het. Die beeld kyk ooswaarts, oor die oneindige sandwoestyn; en 'n meer gepaste kon geen mens ooit in sy verbeelding tot stand gebring het nie. Hoe groot? ... Om blote afmetings op te noem, sal die leser geen besef van die enorme grootte

[p. 212]

gee nie. Wat daartoe sal help, is om te vertel dat 'n groot man met gemak op die beeld se onderklip kan rondloop!

Hoe het hulle dit alleen gedoen? Geen mens kan 'n uitleg waag nie. Ons weet van geen harder metaal wat hulle besit het as sagte yster, goud en silwer nie; en met al ons harde gereedskap kan die kleinste van hulle werke in dié rigting nie nagemaak word nie.

Dieselfde kuns wat hulle in hul bouwerke ten toon stel, het hulle ook gewy aan die bewaring van die liggame van hul dooies. Dit was deel van hul geloof; en nie die liggaam alleen nie, maar die persoonlike besittinge van die oorledene is met die liggaam op dié wyse bewaar. Om die lyke teen rowers te beveilig is die grafte sorgvuldig weggesteek. Vir die konings en koninklike familie is die graf gewoonlik uit rots gekap in die vorm van 'n doolhof. Sommige farao's het vir hulle grafte reusagtige klippiramides gebou, waarvan die ingang so sorgvuldig weggesteek is dat dit duisende jare van soek gekos het om die deur en gang na die grafkamer in die diepte van die piramide te kry. Sommige is nog nooit ontdek nie.

Die gevolg van hierdie bewaring is dat lyke gevind word waarvan die gelaatstrekke nog net so is as wat hulle in die lewe was. Ons weet hoedat hulle aangetrek het; wat die haredrag van die Egiptiese dames was; watter gesigsverf hulle gebruik het ... ses- of seweduisend jaar gelede.

Plaat I sal die leser 'n goeie begrip gee hoe 'n gewone mummie daar uitsien. Dit is die lyk van 'n hoëpriester van die god Amen-Ra. Hy het ongeveer drieduisend jaar gelede gesterf. Die neus is 'n bietjie stukkend. Wat die merkwaardigste by hierdie mummie was, is die net van donkerblou porselein waarin die hele lyk oorspronklik gehul was; deel daarvan is nog sigbaar. As ons vandag net dit kon namaak, wat sou 'n moderne dame nie wil gee vir 'n fyn, klein netjie van gekleurde porselein nie? By hierdie mummie is ook pragtige juwele van goud en edelgesteentes gekry. Die binnehoutdoodkis van die Farao An-Antef gee 'n voorbeeld van die prag waarmee die konings van Egipte hulle laaste lang rus ingegaan het. Die doodkis was gedek met goudplate, met 'n maskerbeeld van die koning by die koppenent. Op die voorhoof van die masker was daar oorspronklik 'n goue swart rinkhals met kop orent en gespande nek. Dit was die teken van Egiptiese koningskap deur hulle hele geskiedenis; geen ander as farao of sy seun of dogter mog dié teken dra nie.

Sen-Ankham-Nefer (‘Geur van Pragtige Blomme’) was 'n jong prinses wat op jeugdige leeftyd gesterf het. Haar mooi naam het een of ander van haar minnaars die gedagte verskaf om haar doodkis vol blomme te maak. Toe dit geopen is, duisende jare ná haar dood, was die skone bewys van liefde nog duidelik sigbaar oor die lyk van die jong prinses; en nog merkwaardiger was die feit dat 'n perdeby op die blomme gaan sit het - waarskynlik net voor die kis vir die laaste keer gesluit is; en daar het hy vir al die duisende jare bly sit. Sen-Ankham-

[p. 213]

Nefer had 'n goue kroon op, met 'n groot lotusblom van goud in die middel. Die stuifmeelvesels van die blom is van gouddraad gemaak, veerkragtig, met 'n gekleurde edelsteen voor aan elkeen, sodat met die minste beweging die hele binneste van die blom in skitterende beweging raak. Dit word algemeen erken as die pragtigste stuk juwelierswerk in die wêreld vandag.

In die prentjies uit die Dodeboek (wat feitlik die Egiptiese Bybel was) is die lotusblom op die hoofde van die dames afgeteken; dit skyn dus of dit onder die hoër stand 'n algemene mode was.

Wat die klere betref, is tot dusver nog net drie soorte doek in die grafte gekry: linne, wol en boomwol. Uit laasgenoemde was hulle in staat om 'n deurskynende doek te weef waarvan die feesgewaad van die hoogste vroue en mans gemaak was. In die prentjie van die Farao en sy vrou word die deurskynende buiterok afgeteken. Onder is 'n spankleed van fyn linne gedra. Die Farao se kroon was van wit, deurskynende porselein gemaak, met 'n breë, goue rand onderom, en die bakkopslang bo die voorhoof. Sy vrou het ook die koninklike teken aan haar kroon. Aan die sye is twee uitstaande valkvlerke van uitgebeitelde goud. Al die dames het een mode van haredrag gehad, wat duidelik uit die tekeninge te sien is. Een breë, gladde lok hang altyd los oor een oor. 'n Kleed waaraan hulle besonder waarde geheg het, was 'n buiterok van fyn, ondeurskynende linne met konsertinaplooie. Die plooie is oorspronklik deur 'n besondere manier van weef tot stand gebring, en later, waarskynlik deur stryk, mooi en glad gehou. In een van die prentjies gee die tekenaar 'n afbeelding van 'n konsertinatabberd, wat ten minste bewys dat ons ná vierduisend jaar nie so ver van die ou Egiptenare gevorder het nie! 'n Dame kan vandag in een van die Egiptiese modes verskyn sonder om groot kommentaar te veroorsaak.