Het schilder-boeck

Van Agamemnon, en Menelaus.

Agamemnon, oudsten broeder van Menelaus, was den soon van Atreus, en AErope. Ick sal behoevene, om t'ghevolgh, te seggen, hoe desen Atretis hadde eenen broeder, Thyestes gheheeten: dese twee ghebroeders, wesende twee dulcoppighe raedloose Menschen, hadden altijts tegen malcander ghestadighen twist. Thyestes niet wetende wat spijt oft leet doen aen Atreum zijnen broeder, maeckte zijn Vrouw AErope bevrucht, doe sy lange te vooren Agamemnon, en Menelaum hadde ghebaerdt, baerde sy Thyesti twee kinderen, Tantalus, en Plisthenius. Atreus dit vernemende, en de rechte waerheyt

[fol. 102r]

wetende, dede noch snooder, en wreeder wraeck, als hem leet ghedaen was. Hy liet dees twee jonghe kinderen tot spijse koken, en gafse zijnen broeder onwetens t'eten, onder decksel te willen met hem vaste vrientschap houden: t'eynden de maeltijdt, liet hy op tafel brenghen de rouwe hoofden en armen. Thyestes, vreesende oft het hem ooc mocht gelden, nam de vlucht, en quam by den Coningh Thesprotus, van daer te Sicyonien, daer vondt hy zijn eyghen dochter Pelopia, wasschende in de Vliet haer cleeren, die sy dansende hadde bevleckt in't bloedt van d'Offerhande, die sy Minervae hadde ghedaen: dese heeft hy, also het nacht wiert, onversiens overvallen, onteert, en bevrucht met eenen soon. Ter selver tijt quam tot Mycenes eenen grooten dieren tijt, waer van de voorseggers de schult leyden op de misdaet van Coningh Atreus, om welcke te reynighen hy weder most roepen zijnen broeder Thyestem, en hem gelijck doen in het erfdeel van zijnen Vader. Dus dan Atreus hem meenende vinden tot den Coningh Thesprotus, trock daer henen, maer hem gemissende, en daer vindende Pelopia, meenende haer deses Coninghs dochter te wesen, begeerde hyse aen hem te Houwlijck, die hy lichtlijck vercreegh: want sy haer swangerheyt geern aldus hadde verborghen. Weynich tijt nae datse by hem was t'huys gheweest, gelagh sy van eenen soon, die sy dede leggen in een wildernisse voor den wilde Dieren, om datse werdt te weten dat het haer Vader was, die haer soo overweldicht hadde, want sy het sweerdt dat sy hem doe hadde ghenomen, namaels bekende. Eenige Herders t'kindt vindende, voeddent met een Geyte, waerom dat het AEgisthus wiert geheeten. Pelopia de Moeder om haer te verschoonen, en Atreum te vredigen, ghebruyckte de beste redenen die sy con: maer hy liet het kindt soecken, en gevonden, liet het opvoeden, met Agamemnon, en Menelaus, die alree groot waren. Atreus dese twee zijn sonen uyt hebbende ghesonden, Thyestem hun Oom te halen, wat sy daerom doen souden: trocken tot het Delphossche Geheymnis, daer sy hem vonden raedt te vragen, hoe hy hem best aen Atreum mocht wreken. Van daer hebben sy hem ghenomen, en ghebracht tot hun Vader, die hem langhe tijdt hiel ghevangen, seyndende eyndtlijck tot hem zijnen ghemeenden soon AEgisthus, om Thyestem te dooden, met dit sweerdt dat zijn Moeder Pelopia hem hadde benomen, in't vercrachten. Thyestes kennende zijn sweerdt, vraeghde beleefdelijck, waer hy dat gecregen hadde? Hy antwoorde, dat het hem Pelopia zijn Moeder hadde gegheven: waer op hy AEgisthum badt, haer daer te doen comen, om de waerheyt te verstaen: sy bekende alles vry uyt, en ghelatende t'sweerdt om wel onderkennen beter te besien, nam het, en doorstacker haer selven met dit sweerdt, dat AEgisthus noch warm van den bloede bracht by Atreum, die hem doe liet duncken ghenoech los van zijnen broeder te wesen: meenende hy doot was, ging Offerhanden doen op den oecver der Zee, daer is AEgistus ghecomen, die hem ombracht, verloste zijn Vader, en nam met hem, de Croone van het Rijck Mycenen aen. Ondertusschen was Atrei soon Agamemnon oock ghehouwt met Clytemnestra, dochter Tyndari, die hem eenen soon baerde, ghenoemt Orestes. Menelaus hadde de schoon Helena, was Coningh van Lacedemonien, oft Sparta, en Agamemnon van Argos. Agamemnon den Oversten van al t'Griecksche legher voor Troyen wesende met Menelaus, om t'ontschaken van Helena, heeft by Clytemnestra zijn Vrouw ghelaten een treflijck Poeet, constigh Sang en Speel-meester, om haer te verma-

[fol. 102v]

ken, en ten besten met zijn ghedichten te raden, ghelijck sy oock van vernuftighen gheest was. Maer AEgisthus comende, en vrijdende Clytemnestra, also desen vromen Poeet hem in den wegh was, schicktes hem, dry Iaer nae Agamemnons vertreck, in een woest Eylandt, daer hy hem liet van hongher sterven, en van den wilden Beesten verslinden. De seven volghende Iaren, die Agamemnon voor Troyen was, heeft zijn Vrouw Clytemnestra met desen AEgistho gheboeleert, en doe hy eyndlijck t'huys comen was, hebben sy hem omghebracht in deser voegen. Te weten, doe Agamemnon veel noodt en schipbraeck hadde gheleden, is eyndling t'huys ghecomen, daer zijn swaer reys en leven is worden geeyndight: want zijn vrouw Clytemnestra, en haren Boel AEgisthus, zijn natuerlijck Neef, hadden zijn doot listlijck te vooren besloten. En alhoewel het hem voorseyt was van Cassandra alsoo te gheschieden, dede niet als daer mede lacchen. Nu sullen wy een weynigh te rugghe loopen, eer wy comen tot dese verradighe moordt. Dese Cassandra, Priami dochter, in den bloeytijt haers jeughts, wesende van heel uytnemende schoonheyt, hadde van den Godt Apollo vyerigh bemint, versocht, en aengheboden gheweest, wat gave sy begheeren wilde, indien sy hem te wille wouw wesen. Sy vercoos te hebben den gheest der voorsegginghen, t'welck haer gheschiede: maer sy hiel hem doe haer beloft niet. Alsoo Apollo nu haer niet con benemen, t'ghene hy haer hadde ghegheven: soo schickte hy uyt spijt van deser bespottinghe, datmen haer voorseggingen niet gelooven, maer over al bespotten soude: gelijck het onder ander is gheschiet met dit voorsegghen over Agamemnon en haer^* selven, hoe sy met der Acxse oft Bijl souden omghebracht worden: want Cassandra, na datse van Aiax, den soon van Oileus, in Minervae Kerck in Troyens verderf was gheweest vercracht, namse Agamemnon in den deel zijns roofs^* mede voor zijn Boelschap. D'overspelige Clytemnestra hier van verwetight, en alsoo sulcke ontstelder zijn, en meer beslagh maken als yemant degelijcx, nam daer op een versierde oorsaeck, van so wreede daet aen te richten. AEgisthus nam oock een oorsaeck op Agamemnon, dat hy te vooren had ghedoodt zijn broeder Tantalus, den soon van Thiestes, om te crijghen Clytemnestra, die te vooren desen Tantalo door Tindarum was belooft gheweest: aldus wil haer de schult altijt met onschult cleeden en bedecken. Nu also Lycophron, Euripides, Sophcoles, en Philostrates verhalen, Agamemnon t'huys gecomen wesende, was van zijn Vrouw Clymnestra gheveynsdlijck ghewelcomt, en vriendlijck ontfanghen: daer werden Offerhanden ghedaen, en een heerlijcke^* maeltijt bereydt. Hy is in't badt ghegaen, en daer uyt comende, gaf sy met een vroylijck gelaet hem aen te trecken een hemde, t'welck aen den hals, en t'eynden de mouwen, was toeghenaeyt. Sophocles, oft die Lycophron uytleght, seght, dat het was eenen Tabbaert, oft cleedt dat soo verstopt was, en dat sy't hem gaf aen te trecken, recht doe hy ter tafel soude sitten, en terwijlen dat hy dus belemmert stondt, en als een Visch in't net ghevanghen, hebben sy en AEgisthus hem omghebracht, slaende hem met een scherpe Bijle (daer men groote Boomen mede plach om te houwen) op t'hooft: sommighe seggen, een oudt weersijdich scherp coperen Bijl, datmen in d'Offerhanden hadde ghebruyckt. Clytemnestra met dit selve Bijl en eygender handt, bracht oock om de schoon Cassandra, de welcke den slagh met den handen vergeefs socht af te keeren, en stervende viel sy op haren Man Agamemnon, den welcken sy noch

* Voorsegginge van Cassandra wort van niemandt ghelooft.

* Cassandra Boelschap van Agamemnon.

* Agamemnons doot.

[fol. 103r]

haer bloem-cransen op stelde. De sale besaeyt met den verslagenen, sommige aen tafel vermoort liggende, den gestorten Wijn met het bloedt vermengt over al verstroyt, wort van Philostrates in zijn Tafereel van Cassandra seer aerdigh beschreven. Ghelijck oock de volgende moorderije aen Clytemnestra en AEgisthum geschiet, door Orestes en Pylades, van Luciano in zijn verhael van t'schoon huys, wort versiert in Schilderije uytgebeelt te wesen. Van daer vertreckende (seght hy) sult ghy vinden een ander Tafereel, van een geschiednis, die met t'eerst aensien is afgrijslijck, maer doch geloofweerdigh, waer van den Schilder den sin heeft ontleent aen de gedichten van Euripides, en Sophocles: want dese hebben beyde van dese stoffe gehandelt. Twee lustige Iongelingen, wapen-ghesellen Pyladis en Orestis, die men alree hiel doot te zijn, verborgen wesende achter t'Coninghlijcke huys, comen uyt der lage overvallen AEgisthum, en brengen hem om. Aengaende Clytemnestra, sy was alree voortgheholpen over rugge uytgestrect liggende bycans al naect, op ick en weet wat bedde. Het gesin van so seldsaem een stuck wesende verschrickt, schijnen sommige te crijten, en moort te roepen, ander vast te sien nae een goet henen comen, om door de vlucht hun te verlossen. Wat Lucianus voorts hier van beschrijft, is ons niet dienstigh. Hyginus en ander verhalen, doe AEgisthus Agamemnon ombracht, dat hy oock voor hadde te dooden Orestem, den soon van Agamemnon: maer Electra heeft Orestem haer broeder, die noch jong was, wech gescholen, en gesonden in Phociden, tot zijnen Oom den Coning Strophius, die getrouwt was met Astyoche, Agamemnons dochter. Eenige seggen, dat Arsinoe, de Voedster van Orestes, siende den Vader verslaghen, het voedster-kindt wech schuylde: ander, dat de voedtster hiet Laodama, en dat sy Orestem behoedende voor AEgisthi wreetheyt, liet in de plaets ombrengen haer eyghen soon. Orestes twaelf Iaer gewoont hebbende met zijnen Oom, was seer belust hem te wreken aen AEgisthum, die zijnen Vader en Groot-vader hadde vermoort: om welck uyt te richten, schickte hy zijns Ooms Strophij soon Pylades t'Argos oft Mycenen, na zijn Moeder Clytemnestra, hem gelatende te wesen een voorby-ganger, oft Bode van AEolien: dit was aengheleyt met weten en bewillighen van Electra, die AEgisthus hadde ghehouwt met eenen Bouwer, op dat hy geen sorghe en soude hebben, dat yemant nae t'Rijck meer talen soude. Pylades dan, als een vreemdling, en vercleedt wesende, ghecomen by Clytemnestra, bracht (soo hy veynsde) tijdinghe van de doot van Orestes, en oock in een doot-kiste zijn doode ghebeenten, hoewel Orestes daer levende, en vercleedt by en teghenwoordigh was. AEgisthus seer verblijdt van de goede tijdinghe, die hun dese Phocische Boden brachten, ginghen t'samen in een Capelle van Pallas den Goden dancken, datse nu van alle sorghe waren ontslaghen, en offerden den verlossenden Iuppiter Offerhanden. Dese ghelegentheyt heeft Orestes waer ghenomen, en latende aen de deur der Capellen zijn susters Man met eenighe zijn vrienden in de wapen, quam verselschapt met weynigen daer binnen, en doodde met eyghen handt zijn Moeder en haren Boel, ghelijck hem door t'Geheymnis Apollinis was bevolen gheweest, soo Euripides in zijnen Orestes ghetuyght. Het zijn doch eenighe die schrijven, dat Orestes den voorhenen tijdt niet en was by Strophium zijn Oom: maer dat hy uyt zijn Vaderlandt verjaeght, en van zijn Coninghrijck Mycenen berooft wesende, eerstlijck hadde t'besit van Argos: daer nae verselt met een groot deel Arcaders, en geholpen

[fol. 103v]

van die van Phociden, hy hem Meester maeckte van Sparta. De Spartanen waren oock hem willigh ghehoorsaem, hem achtende (dewijl hy Tindari Neef was) weerdigher hun te heersschen als Nicostrates, oft Megapenthes, welcke Menelaus (die doe voor Troyen was) hadde ghehadt by eenighe Slavinne. Sy voeghen oock hier by, dat Orestes trouwde Hermione, dochter van Menelaus, by welcke hy soude hebben ghehadt zijn navolgher in't rijck Sisamen, oft Tisamen, en doodde Pyrrhum, Achillis soon, welcken hem hadde t'wijl hy uytlandich was Hermonia ontschaeckt, segghende: datse hem belooft hadde gheweest. Daer wort getuyght, dat Orestes t'Athenen voor t'recht was verdaeght: door den Erynnen, en dat Erigone, dochter AEgisthi en Clytemnestrae, zijn partije was, daer werdt gelijcklijck bestemt, dat hy niet weert te leven was, die Vader oft Moeder had ombracht, daer teghen verwon een Wet, die hiel, dat het een soon vry stondt te dooden yemanden, die zijn Vader had ombracht, en dat hy soo maer had ghewroken, aen zijn Vader-slachtighe Moeder, zijns Vaders onnoosel doot. Daer zijnder die schrijven, dat Orestes om dese Moeder-slacht werdt gequelt van de swarte Raserijen, terwijlen soude hy hebben ghesticht een Stadt, die hy Orestes noemde, en nu ter tijt heet Andrinopolen. Als hy van wegen zijn uytsinnicheyt een van zijn vingeren had afgeknaeght, werden de Raderijen wit, en hy werdt vry, en wel te pas. Daer wort oock geseyt, dat Orestes van niemant om zijn Moeder-slacht geern gheherberght was, en dat niemant met hem wouw eten: waerom hy t'Geheymnis raedt hebbende ghevraeght, om van zijn raserije te zijn verlost, most gaen in Tauriden, een Landtschap van Scythien, en soude van daer brenghen in Griecken Dianae beeldt, en zijn suster Iphigenia, daer hier voor van is verhaelt, en hem dan soude wasschen in de Vliet die in seven Vlieten eyndighde. Hy dan ghewasschen quam, met zijn trouw vriendt Pylades, in Tauriden, daer sy stracx beyde ghevanghen werden ghebracht voor den Coningh Thoas, om nae des Landts wijse Dianae gheoffert te worden, wantmense met Mensch-bloedt bevredighde. Thoas vraeghde, wie van beyden hiet Orestes, want die most sterven. Pylades, uyt trouw vriendthoudenheyt, seyde, hy was Orestes. Orestes tuyghde daer tegen dat hy self Orestes was: des hy werdt gelevert aen Iphigenia om ten Offer gheslacht te worden. Want Iphigenia was gheschickt geweest^* opgheoffert te worden, om de Goddinne Diana te vredighen, van dat Agamemnon haer Vader hadde onverhoedts Dianae toeghewijdden Hert ghedoodt. En als haer den schalcken Vlysses van Clytemnestra de Moeder daer toe hadde ghehaelt, onder decksel datse soude gaen worden Bruydt, en trouwen Achillem, wesende bereydt tot den Offer, stelde Diana uyt medelijden in haer plaets een Hinde, en bracht de Maeght in Tauriden, daer sy van den Coning Thoas was over dese Mensch-offerhanden ghestelt, en sy haddet besonder quaet op de Griecken, ter wrake dat sy haer hadden willen opofferen: maer bekennende Orestem haer broeder te wesen, hielp sy hem aen Dianae beeldt, en quamen des nachts te schepe van daer ghevloden. Eenighe segghen dat het was, na dat hy Thoas had omghebracht: en t'huys ghecomen, gaf hy Electram zijn suster te Wijve zijnen gheselle Pyladi. Daer zijn van Orestes noch wel meer vertellinghen, dan t'is ghenoech dat wy verstaen de doot zijns Vaders, hoe hy zijn Moeder ombracht, en d'overdadighe moordt ghewroken heeft. Menelaus is weder nae Troyen verderf, met zijn weder gecre-

* Breeder vertellinge van Iphigenia.

[fol. 104r]

ghen Helena, t'huys ghecomen tot Sparta. Alle dees voorverhaelde grouwelen, bloedtschanden, en overspelen, zijn met veel jammers, schricklijck bloedtvergieten, en moorden bevleckt, vergolden, en ghestraft gheworden, tot een afschricken van soo onaerdighe snootheden en zonden, als mercklijcke voorbeelden, van den ouden Schrijvers ons voorghestelt wesende. De Raserijen die Orestem quelden, zijn anders nie, tals de knaginghen en pijnlijcke prickelinghen der quader Conscientien, oft wroeghenden ghemoets, over het bedreven Moeder moorden. Tusschen dese Griecksche Helden, sal hier nu voeghen den Troyschen AEneas, om oock zijn gheslacht te weten.