Het schilder-boeck
(1969)–Karel van Mander–
Auteursrechtelijk beschermdVan Cybele, en Atys.Dese Cybele bevinden wy verscheyden namen te hebben, en alsmer wel op lett, en is in de versieringhen geen groote vasticheyt om op te staen: want de Poeten wonderlijck de namen hier en daer onder den anderen menghen, datmen licht mocht bedacht worden, niet wel op alles te hebben ghelet, als men soo vindt dingen die tegen malcander strijden. Want dese wort vanGa naar voetnoot* sommighe geheeten Vesta, de Aerde, Moeder der Goden, Ops, Ceres, en Proserpina. Evenwel datter twee Vesta zijn gheweest, heb ick in't eerste Boeck, daer van Coelius verhaelt is, wel onderscheyden: doch wort somtijts d'een voor d'ander ghewisselt. Dat Vesta d'Aerde, oft de Moeder der Goden, Cybele wort gheheeten, is nae eenen bergh in Phrygia van sulcken naem, oft nae een landtmatighe ghedaente, gheheeten Cubus, die haer gheoffert was. AtysGa naar voetnoot* hadde een seer seldsaem afcomst van Iuppiters verstroyde zaedt, daer een wanschapen twee-kundigh kindt van quam, Agdistus geheeten, daer de Goden seer verbaest van waren, sneden hem t'manlijck deel af, en wierpent verre wech op d'aerde, daer haest van is ghewassen eenighe schoon vrucht, die de Vliet, Sagaris dochter, nam in haren schoot, om te eten: maer smiltende werdt seer van bevrucht, en baerde metter tijdt eenen seer schoonen soon, welcken sy uytGa naar voetnoot* schaemte verborgh in eenen bosch, hem daer de mam ghevende, dat hy niet en sterf: groot zijnde, werdt gheheeten Atys: en soo schoon, dat hy meer een Godt als Mensch gheleeck te wesen, dat den Coningh van Phrygien hem gaf zijn dochter: waerom den voorverhaelden Agdistus, die t'Vrouwlijck deel behouden hadde, heel toornigh was: door de groote liefde die hy Atys droegh, dat hy Atys met tooverijen soo dede rasen, dat hy zijn eyghen manlijck deel afsneedt, t'welck Agdisto berouwen wesende, badt en vercreegh van Iuppiter, dat t'verblijf van Atys lichaem nemmer en soude verderven: dit is doch niet | |
[Folio 86v]
| |
als versieringhe, dan sullen wat anders verhalen, dat effen alsoo warachtigh schijnt, doch meer tot onse meeninge dienende. Atys wesende een schoon Ionglingh,Ga naar voetnoot* was van de Goddinne Cybele seer bemint, doch met heylighe, en kuyssche liefde: des heeft sy hem tot haer ghenomen, en gaf hem over haer ghewijdde heylicheden, met bespreck, dat hy altijt soude blijven in Maeghdlijcken staet, ghelijck hy beloofde met Eede: maer condet niet houden: want verlievende op een schoon Nymphe, de dochter des Vliets Sagaris, vergat zijn beloft, dickwils ghenietende de liefde met dese zijn alderliefste: waerom de Goddinne verstoort, dede de Nymphe sterven, en verjoegh den Ionghlingh uyt haren dienst. Den welcken daerom seer bedroeft, en rasende, werdt te loopen op den hooghe berghen, crijtende, huylende, en quetsende zijn teer schoon lichaem in verscheyden plaetsen, met scherpe steenen, afsnijdende t'lit, daer hy de Goddinne mede hadde vertoornt, en soude hem selven omghebracht hebben, en hadde sy geen medelijden met hem ghehadt, en hem verandert in eenen groenen Pijnboom, welcken Boom sy doe altijt lief, en in weerden hadde. Dit soude yet natuerlijcx beduyden, van bloemen, die schoon zijn, doch vruchtloos, maer t'is my ghedaen om te kennen te gheven, waerom dat der Goden Moeder op den Pijnboom verlieft was. Men souder wel veel op ramen,Ga naar voetnoot* maer laet ons hier by verstaen, en een voorbeeldt nemen, hoe qualijck dat somtijts over een comen in Houwlijck, luyden oft Menschen soo heel onghelijck, en verscheyden van ouderdom, ghelijck dese Goden Moeder, die dit Ionghlingh met grooten ijver beminde, niet moghende lijden, dat hy zijns ghelijcke oock lief hadde, alsoo can in sulcken mancken Echt groote swaricheyt vallen. Onsen Poeet verhaelt nu van den Cypres-boom, daer Cyparissus in veranderde: desen Cyparissus was seer bemint van Sylvanus, Godt vanGa naar voetnoot* bosschen en velden: hy was oock van den ouden Heydenen gehouden voor de Mare, oft nacht-meery, te weten, dat bloedt, dat den Mensch slapende somtijts beswaert, gelijck of hy van yet swaers bereden, en geladen waer. Desen droegh, seght Virgilius, en Servius, een Cypres-spruytken oft tacxken, ter liefdeGa naar voetnoot* van Cyparissus, die soo bedroeft was, om zijnen al te seer gheliefden dooden Hert, dat hy wouw sterven, en in den Cypres-boom veranderde: welcken Boom beteeckent, weeninghe en droefheyt over de naeste vrienden en maghen: want d'oude Heydenen waren ghewent, te vercieren de lijcken en graven van hun lieve vrienden, met deses Booms groene tacken. Dese Fabel wijst aen, datmen niet te seer zijn hert en moet stellen op tijdlijcke dinghen, datmen door t'verlies niet alleen zijn ghesontheyt te cort doet: maer zijn leven lang zy een voorbeeldt van hert-seer, en tot yeders verwonderen, en eyghen schade. |