Het schilder-boeck

Van Pandora.

Den Poeet Hesiodus in't Boeck van wercken en daghen, Hyginius, en ander vertellen, dat Iuppiter niet vernoeght wesende over de vyerstelinge Promethei, met hem te lever-picken door den Arendt, wildet noch wreken aen al het sterflijck Mensch-geslacht, gheboodt daerom Vulcano, van sachte poteerde hem te maken een Vrouwe, tot een wraeck over den Menschen, argher als Donder en Blixem. Vulcanus den Iuppiter gehoosamende gingh toe, en maeckte een uytnemende schoon Vrouwe: want hy daer zijnen uytersten vlijt en const aen te werck leyde. Dese besielt, t'leven gegeven, en voldaen wesende, werden haer van alle Goden en Goddinnen gaven gegheven: Pallas vercierdese met haer cleederen, Venus met haren gordel Cestus, ander palleerdense: Mercurius gaf haer de quade zeden en genegentheden. En om datse van yeder soo begaeft was, noemde haer Mercurius de gave van alle Goden, Pandora: want Pan is al, en Dora, gaef oft gheschenck. Dus gheleyde hyse in Bruydts cleederen gheciert tot Iuppiter, die gaf haer een vat oft doose vol deuchden, ondeuchden, en zonden besloten, en gheboodt haer, die nemmeer op te doen: dus schickte hy haer tot Epimetheus, den broeder Promethei. Prometheus is gheseyt voorsichtich, oft te vooren wijs: en Epimetheus, achter nae wijs, wesende daerom den Vader des berouws. Prometheus hoewel hy Epimetheum hadde gewaerschout, geen gift van Iuppiter t'ontfangen, sulcx vergetende, heeft dese Pandora aengenomen van Mercurio, diese als Bruydt-leyder aen hem troude. Sy en quam niet soo haest aen d'incomst der doren, of sy en brack terstont den gordel, diese van Venus hadde, en Godlijck was, en in plaetse van desen quam Incestus, dat is, bloedtschande. Sy opende oock stracx haer doose, met eenen vloghen de deuchden al ten Hemel, van daer sy ghecomen waren, uytghenomen eene, te weten, de Hope, die tot s'Menschen geluck noch bleef in de doose: doch daeghlijcx noch haer best doet om oock te vlieden. Ter ander sijden vervlogen alle d'ondeuchden, die sich ter Weerelt over al verspreydeden: so deden

[fol. 3v]

de zonden, alle sieckten, pest, en de doot, quellende d'ellendige sterflijcke met oneyndlijcke plaghen en moorderijen, daer sy te vooren van geen swaricheyt en wisten. Of nu de gheleerde wijse Griecken met dese Fabel hebben willen duyden, dat d'eerste Vrouwe de oorsaeckster is gheweest van alle des Menschen ellendicheyt, dat laet ick blijven by datter van te ghevoelen is: Niet begeerende, oft voor hebbende, onder een te menghen d'heylighe suyver Schrift met de ghemeyne oft Heydensche versieringen. Eenighe doch leggent uyt op Eva. Maer ick seghe, Vulcanus maeckte Pandora, dat is, de hitte en de ghetempertheyt^* der locht, die maken het Iaer vruchtbaer en overvloedich: want gelijck Theophrastus seght, de hitte der Sonnen, en de gematichde locht, doen meer tot t'gewas en planten der aerden, als allen arbeydt en Const der Menschen in't ghemeen. Dat haer alle Goden gaven gheven, soo doen de uren en daghen, oft de hooft-stoffen, dese gheven t'Iaer winden, reghen, en hitte, die t'ghesaey zijn voedtsel toelanghen. D'oude Heydenen plachten een Fackel oft Toorts-feest te houden, Minervae, Vulcano, en Prometho ter eeren. Hier waren^* eenighe loopers met ontsteken Fackels, die sy dan malcander overgaven. Dit wees aen, oft beteyckent, dat den loop deses ellendighen levens is vol moeyte en becommeringen, die niet en eyndighen, voor dat den loop deses levens voleyndight zy: Dan laten wy onse Naecomelingen over ons Toortsen twisten, gheschillen, sieckten, benautheden, en becommeringhe des gheests. Cort af, sy hebben willen bewijsen, dat dit sterflijck leven is vol swaer beroerten, dat de dulle giericheyt alles goets verderft, en dat een redelijck, deuchtsaem, eerlijck Mensch, stadich heeft te bestrijden eenen legher oft heyrcracht der teghenspoeden en swaricheden, en dat hy in al s'Weerelts onghevallen, lijden en verdriet, geenen troost en heeft, als alleen de Hope. Van Prometheo zijn wel meer vertellinghen, en natuerlijcke meeninghen, die langer als dienstigh souden wesen.

* Natuerlijc uytlegh op Pandora.

* Loopende Toortsfeest watter mede aenghewesen is.