|
| |
| |
| |
Voor-reden.
Als vreemde wandelaers in uytheemsche Landen comen te vinden op den wegh constighe metselrijen, oft schoon ghebouwen, t'zy Kercken, oft ghemeen speel-tooneelen, hoogh opghestegen, en dicht toe ghesloten wesende, sy verlangen om weten watter voor uytnemende heerlijcke wercken en vercieringen inwendich zijn, sy sien door gerren en spleten, en vernemen aen d'inwoonders om bescheydt te crijghen: want daer is in de herten der Menschen een drijvende begeerte, te hebben kennis en wetenschap der waerheyt, besonder van behaeghlijcke oft nutte verborghen dinghen. Waerom d'oude constighe Dichters, en wijsgiere Mannen, hun lieve (met veel arbeydt vercreghen) wetenschappen, en wijse leeringhen, onder uytmuntighe mom-cleederen bemantelt, en wech ghescholen hielden, om anderen also oock greetigh en smaeck-lustigh daer toe te maken. En dat sulcke costlijcke suyver Cleynoden niet souden van t'plomp, rouw, en achtloos volck slijckvoetigh vertreden, en bevleckt worden: want ghemeenlijck is t'ghemeen in zijn aenghewende meeningen so heel verhardt en weerigh, dat het spotlijck verwerpt de weerdighste en loflijckste dinghen der Weerelt, besonder die hy hem ghemeen, oft licht te becomen zijn: maer schielijck in groot achten en hoogh verwonderen heeft, t'ghene swaerlijck met veel moeyten vercreghen wordt: doch wie desen ghemeenen dool-stap wijslijck vermijdet, is niet van onbescheyden oordeel te berispen. Dit was dan d'oorsaeck, dat veel hoogh verstandt, soo wel natuersche als Hemel-condighe dinghen, en seer noodighe onderwijsinghen, onder veel versieringhen ghestolpt waren, door wel gheleerde en behendighe Poëten, de welcke (soo men gheloofde) gheestigh ghedronghen, en ghedreven door heymlijcke cracht, als rasende, buyten hun selven, hun versen en ghedichten voortbrachten. Het was oock daer voor ghehouden, dat geen Menschen nae hun gheboorte conden rechte Poëten worden, dan die tot sulcke welsprekende soetheyt te vooren gheschickt, en vercoren waren. Waerom den Arcadischen Thyrsis songh:
Ghy Herder volck Arcadische nu past,
Te cieren hem met clijf, die Dichter wast.
of hy seggen wilde, die Poeet geboren zijnde opwast. Elder songh Menalcas:
Godlijck Poeet, u dicht becomt my soet,
Ghelijck in't gras oock den vermoeyden doet
Want dees oude Poëten waren Offer-priesters der Goden, heylighe voorsegghers, uytlegghers der verborgentheden, deuchtsaem treflijcke gheleerde Mannen, grootlijcx in aensien by den grooten Coninghen en Heeren, welcker kinderen School-meesteren sy ghemeenlijck waren, die sy met hun aenlockende clucht-vertellinghen ten teere ooren instortten behonighde tucht-redenen, en verstandt voedende leeringen. Ghelijck den wijsen Plato in zijnen ghemeenen staet oock begeerde, dat Moeders en Voedsters den kinderen en voesterlinghen uytghelesen spreuckskens souden vertellen, en daer mede den
| |
| |
gheest soecken te ghestaltighen, met meerder sorgvuldicheyt, als met den handen hen lichamen. Oock waren der Poëten schriften Godlijcke geheymnissen, schil-deelighe Stadts Wetten, oprechte ghewisse oordeelen, en ghewesen vonnissen gheacht en ghehouden. Doch lichaemlijck voedtsel mocht doe niet noodigher wesen als hun ghedicht: want seer aerdigh lovende de deught, en deughtsaem voorganghers, maeckten vyerighe borsten, om naevolghen in den lof-eyndigen deught-wegh: dwonghen oock met ernstigh afschricken, te schouwen den verachten ondeughdigen afwegh, die tot grouwsaem straffingen in stinckende doncker Helle gheleydde. Daer toe t'Gedicht met de verheugende Sangh-const ghehouwt en vereenight, leerde alle wetenschappen en Consten: en hebbende meerder vermoghen, als onghemeten en onghecierde naeckte woorden, was de Poësie Moeder en Voedster des gheluckighen en voorspoedighen ghemeenen welstandts. Iae sy is soo veel, dat ick ben veroorsaeckt te segghen, dat de wijse Poeetsche versieringhen, diepgrondighe en vernuftighe ghedichten, hebben uytnemende wercklijcke en nutte crachten, dewijl oorkitteligh sy t'herte streelende, den Mensch soetlijck zijn beeldt beter verbeelden, zijn ghedacht matighen, begheert en lust temmen, sin stadighen, ghemoedt stillen, gheest beredenen, zeden gladden, en eyndlijck de schadighe Siel-sieckten ghenesen: om ghesondt en suyver in wille, woordt en werck, met onschult ghewapent, Manlijck, onberoert, en onverhindert den ghevaerlijcken duysent noodtschen roof-bosch, en moordighen donckeren wandel-padt deser Weerelt, te doorreysen, om eyndlijck tot de gheest-vredighe Siel-rust te gheraken. Mercklijck sietmen, dat den Almachtighen hem heeft bewesen niet alleen der Ioden, maer oock der Heydenen, en al der Weerelt gaef-rijcken en milden Godt te wesen: in wien sonder onderscheydt alle volcken niet alleen en leven, maer oock wonderlijcken in beweeght worden, dat sulcke ghenoemde onwettighe en voorhuydtsche Menschen, des herten Wet-tafelen met wercken beschreven te zijn bewesen, datse hun selven een Wet zijnde, t'ghetuyghnis huns ghemoedts en der ghedachten beschulden en ontschulden, toeluysterende ghehoor gaven, en hun onderwierpen, soo datse uyt aengheboren goedtaerdicheyt, oft van der Natuere, met bescheyden en vromen wandel daedlijck de Godlijcke Wet volbrachten. Wie sal dan sich verwonderen, dat sulcke ernstighe weldoenders oock wel ghesproken, en in schrift den naecomelinghen deughtsaem en goede leeringhen hebben naeghelaten? De gedaenten der versiersche en spreucksche ghedichten zijn verscheyden geweest, en ghenoemt nae hen vinders, oft nae eenighe plaetsen, als Esopische, Lydische, Cilicische, Sybarische, en Cypersche. Eenen Aphthonius deeltse in dryen, Redelijcke, Stichtelijcke, en Vermengde. De redelijcke, daer yet wordt versiert, zijn gheschiedt tusschen de redelijcke schepselen der Menschen: De leerighe oft stichtlijcke, daer onredelijcke Dieren yet beschicken oft handelen: De vermengde, daer Menschen en Beesten onderlinghe spreken oft handelen. Daer waren oock Wetlijcke: hier onder waren de Clucht en Truer-spelen begrepen. Aristoteles in zijn Dicht-consten onderscheydt de Esopische ende de Lybische fabulen, seggende, de Lybische van Menschen, en d'Esopische van beesten te handelen. Nu Ovidius, den soet vloeyenden Poeet, volgende eenighe Griecken, Dorotheus, Evanthus, Heraclides van Ponten, Silenus van Chio, en ander (met welcker
| |
| |
Boecken Tijdt en Oudtheyt over langh hun mael hebben ghedaen) heeft onder meer ander wercken gheschreven en voortghebracht vreemde versieringhen, hoe dat de lichamen verandert souden zijn gheworden in verscheyden ghedaenten. Welck Boeck, in vijfthien Boecken vervatt, is van over eenighe Iaren in onse spraeck in ondicht in Druck uytghecomen: daer veel niet van hebben weten te maken, dan bespotten, en als ydel dinghen te verachten, segghende, dat het al loghenen waren, en niet weerdt te lesen: soo qualijck is hun het bolster-knaghen becomen, niet scherptandigh ghenoegh wesende tot de voedtsaem keerne door te moghen bijten. Het luydde hun te vreemt en te nieuw in d'ooren, dat Menschen in dieren herschapen souden zijn gheweest, en uyt Boomen stemmen voort gecomen: ghelijck uyt Cereris boom, Heliades, Dryope, en ander, en datse Orphei snarenspel souden ghevolght hebben: het scheen al t'onghelooflijck. Nochtans in de ghelooflijckste schriften leestmen, dat Boomen sproken, en ginghen eenen Coningh soecken te salven, en vonden den Doornboom willigh, doe Oolboom, Vijghboom, en Wijnstam sich gheweygert hadden. Elder soude den Doornstruyck den Libanschen Ceder aenghesproken hebben om zijn Dochter: maer t'wildt ghedierte in Libanon overliep en vertradt den Doornenstruyck, t'welck een Godlijcke voorsegginghe was, die op Amasia te beduyden was. Noch vindtmen, dat de Woudt-boomen en de Zee-vloeden sich besproken, om malcander te bestrijden. Maer hoe seldtsaem heerlijck en menichvuldigh zijn door hooghen gheest gheschiedt, en ons voor beschreven, Hutte, en Tempel, met alle inwendicheyt, reedtschap, Altaer, metalen Zee, Priester, met al zijn vercieringhen, vreemt ghestaltighe voorbeelden der openbaringhen, ghesichten, droomen, en ghelijckenissen, lichten, vyeren, raders met velghen vol ooghen, vyerighe dieren met handen onder dobbel vleughelen, een Dier met Mensch aensicht, voor en achter vol ooghen wesende, veelhoornighe Dieren, veel-hoofdighe Draken, Sprinckhanen met Mensch aensichten, Vrouw hayr, Leeuw tanden, Schorpioen steerten, hebbende pantsiers, croonen, ratel-vleughelen, en ghelijckende Peerden ten strijde bereydt: Dit souden immer wonderlijcke Sprinckhanen zijn te sien. Wie sal meenen, datmen oyt sulcke ghevonden heeft? Leght men hier by het Thebische Sphynx, Strophadische Harpyen, oft de Licische Chimera, sy sullen noch soo seldtsaem, noch soo veel-ghestaltigh nouwlijck wesen. Nu heeftmen doch te bedencken, datter wat anders mede ghemeent, en te kennen ghegheven wordt. Ghelijck ons elder wordt afghebeeldt t'woordt Gods met een saey-graen, den onverstandighen met den wegh, den onvolherdighen met steen-grondt, den gierighen met doornen, den Godtvruchtighen met goet landt, de Weerelt met den Acker, d'Enghelen met de Maeyers, het Oordeel met den Ougst, de Helle met den Oven, den Hemel met de schuere, de goede met Tarwe, de quade met oncruydt, oock met Schapen en Bocken: oock worden quade arbeyders Honden, Herodes eenen Vos, Nero eenen Leeuw, d'Ephesische verstockte wedersprekers wilde Dieren, en de verleyders beschaepvliesde Wolven gheheeten. Hoe valt het yemandt dan soo vreemt oft nieuw, dat de Poëten van wreede Menschen, Leeuwen oft Wolven, van wellustighe, Verckens, van oncuyssche, licht drijvende Vlieten, van verharde Menschen, steenen, van hoooveerdige, bergen, van Gods-lasteraers,
| |
| |
Vleermuysen, Spinnen, Vorsschen en Apen, van snapsters Exters, en van aenbrengers Wien maken: ghelijck Ovidius in zijn Verander-Boeck doet: Daer cloecklijck met groot opmerck alle eyghenschappen, en de veelwerwighe versieringhen met grooter Const aen een gheschakelt zijn: dinghen die den Griecken so behaeghden, datse dit Boeck uyt Latijn in Griecx vertaelden. En dewijl het by ons ghemeen, en t'Schilders Bybel gheheeten was, om datter veel Historien uyt gheschildert wierden, hadd' ick wel over langh ghewenscht, de verclaringhe oft uytlegginghe daer neffens te sien, oft dat die verborghen schoon leeringhen uyt den donckeren Chaos tot den lichten Phoebum opghevoert hadden moghen worden, wachtende, en vast omsiende nae yemandt, die gheleert, onse spraeck toeghedaen wesende, hier toe lustigh en bequaem mocht wesen: maer hebbe onses Vlaemschen Casteleyns segghen al te waer bevonden, dat sulcker boesemen te vast ghesloten en toe gheknoopt zijn. Doch ick acht hun gheneghen tot hoogher voornemens, en dinghen die ons vreemt zijn, aenghelockt, en vervoert wesende, zijn niet sorgvuldigh met hun Achaische en Latische sleutelen ons, oft den Duytschen, der Sang-Godinnen oft Minervae Kerck yet t'ontsluyten. Dit siende, hebbe willigher als vermoghende, met alle reedtschap die ick vinden mocht, vlijt ghedaen, die verstopte schoon costlijcke schatten t'ontdecken, begeerigh wesende ons Nederduytsche Clercken, en Const-lievende edel geheesten (met ons selven te behelpen) dienstigh te wesen. Ick hebbe (soo ick meen) in dese Metamorphosis uytlegginghe eenichsins aendachtighe voorsichticheyt ghebruyckt, en vermijdt t'ghene my (van anderen in ander spraeck ghedaen wesende) niet docht te behooren, te weten, dese Heydensche Fabulen te trecken op eenen gheestelijcken sin, en op Christum te duyden: want dese dinghen hebben gheen overeencomste noch ghemeenschap: Den Poeet kende Christum doch niet: zijn versieringhen dienen oock niet Christum te vercondighen, ghelijcker gheschreven is: Wy hebben niet ghevolght den cloecke Fabulen, doe wy u vercondighden de cracht en toecomst ons Heeren. Dan sy zijn seer nut (als gheseyt is) om de zeden te verbeteren, en den Mensch aen te leyden tot een oprecht, deughdigh, eerlijck, borgherlijck leven, en om ander natuerlijcke dinghen te leeren kennen: verder zijn sy niet te trecken. Veel hebb' ick ghevolght dese wijse, te verhalen eerst de gheschiedenis, daer de Fabel op is ghebouwt: daer nae, watter natuerlijck mede aenghewesen is: ten lesten, de leerlijcke en stichtlijcke uytlegginghen. En waer ick eenighen naem der Goden, oft ander mercklijcke, come t'ontmoeten, vertell' ick t'gheslacht, het leven, en watter mede gheseyt, verstaen, en gheleert wordt: doch verhael niet veel den Text des Poëten, die men daer neffens mach lesen, en dan sien watter mede ghemeent is. Den Poeet uyt voorsichticheyt aenroerende eenighe Fabel, die van den Griecken oft anderen breedt en langh is beschreven, scheydter cort af, om niet te hersegghen het ghene van anderen gheseyt, oft doe by den volcke ghemeen was. In sulcke plaetsen hebb' ick ghedwonghen gheweest die dinghen nae te soecken, en breeder te vertellen, op datmense te beter soude verstaen. Eyndlijck, ick acht soo veel openinghe oft ontdeckinghe hier ghedaen te hebben, dat den grondt en meeninghe niet alleen deses Boecks, maer oock veel ander Poëterijen, lichtlijck begrepen en verstaen sullen worden, niet sonder nut, oft vruchtloos van veel stichtlijcke
| |
| |
en goede onderwijzinghen. Nu ick dan my, schier boven mijn gheringhe vermoghen, dus veel tot het ghemeen beste welmeenigh bewesen, en soo veel mijnen duyren, jae onwedercooplijcken tijdt, hier in doorghebracht, en soo veel vlijt en moeyte ghedaen hebbe, op dat de smerten mijns arbeydts versoet, ghenesen, en vergheten mochten worden, vind' ick my seer gierigh, en begeerigh tot het alghemeene doel-wit des wercks, te weten, loon, vergeldinghe, oft danck. Welcke betalinghe ick nu afvorder, en eyssche, wenschende datse haest gheschiede, en dat het mocht worden een onloslijcke en erflijcke Rente, die self den betaelders tot groot wasdom, overghewin, en woecker mocht ghedijen en verstrecken: dat is, dat een yeghelijck (mijn, ick, daer onder oock begrepen) sich soo heel verbaest, als voor t'hooft gheslaghen mocht vinden, siende soo Gods Wet, en gheloof ghelijckigen claer glansenden spieghel der leeringhen, hem voor ooghen ghestelt van een Heydensch Poeet, die men licht rekent onchristelijck, duystersinnigh, blindt in't verstandt, vreemt van Gods kennis, en sonder Godt in de Weerelt te zijn gheweest. Dat yeder (segghe ick) al en hadde hem voor henen noyt hoogher wijsheyt oft goede vermaninghe recht connen t'verharde herten-huydt doortreffen, noch beweghen tot een alder noodighste bedencken, en vruchtigh opmercken, nu dit mocht helpen en dienen tot gheestweckinge, oprechte weghwijsinghe, zedevorminghe, en gantsche siel-ghesontheyt, dat hy heel beter ghestaltigh ghemetamorphosijt, oft herschapen wesende, niet in hoogher achtinghe ter Weerelt weerder noch liever conde hebben, dan een recht, trefijck, deghelijck, vroom-manlijck leven, goeden naem, eere, en loflijck gherucht, en inwendigh d'alder lieflijckste soetheyt en vermaecklijckste bevoelen, van ongequetst, troostrijck, goet, vrolijck, en gherust ghemoedt: want dit is de begheerde en stille siel-haven, wijdt afghescheyden van de rasende dulle groote menichte der Scyllische aenblaffende gulse Honden: dits neffens oft in dees Aerdtsche woelende siel-quellighe brandt-helle t'recht Elysij veldt der Poëten, daer de sielen aller deughtsame weldoenders des Vaderlandts, en Godlijcke Poëten, sich vermeyden, spelen, en in duysent weelden zijn. Dits der Goden Olymp: dits den Hemel, daer de kinderen der Goden opghevoert, en blinckende Hemel-teeckenen worden. Dits Iuppiters tafel, daer den Ambrosia en Nectar overvloedich is. Hopende dan op sulcke belooninghe, als voor verhaelt en bedonghen is, laet ick toe mijnen arbeydt elcken ghemeen te wesen, welcken ick geern des verstandighen oordeel en verbeteringhe onderwerpe, en alle ander berispinghen onachtende, my ghetrooste. Vaert wel.
| |
| |
ODE, ofte Ghesangh, aen den Const-rijcken Carel van Mander, om zijne weldaedt, die hy onse Eeuwe doet, met zijne verclaringhe der Verander-Boecken van Publius Ovidius Naso.
Van Mander elck het segghen moet,
Ghy toont u selven fraey en goet,
Ghy zijt soo lieflijck als de bloemen,
Soo nut als t'Gout machm' u wel noemen.
VVat doet ghy doch niet al voor deught
Het gheestigh volck, en wat een vreught
Gaet ghy doen aen der Constes soonen,
Die in het Rijck der sinnen woonen?
K'en can u niet ghelijcken bet,
Dan by een bogaert schoon en vet,
In't sinnelijcke landt gheleghen,
Vol van vrucht-geefsch geboomt bedegen:
Daer dan alsnu men hier afpluckt
Een schoone kers, dan daer afruckt
Rubijn-roy appels, oft geel peeren,
Daer voor men niet soud' honigh geeren.
Alsnu ghy door t'pinceel vermaeckt
T'oogh, dat nae u verf-beeldingh haeckt,
Alsnu ghy t'jeuckrigh oor gaet wrijven
Met Phoebi pen, door dicht te schrijven:
En met ghenuecht ghy soo begiet
De sinnen beyd', die m'immers siet
Te zijn de menschelijckste sinnen,
En die de Siel staen naest tot binnen.
Maer boven al ghy nu gheeft uyt
Een nieuwe vrucht, die uyt u spruyt,
En gheeft een lieflijck soet vermaken,
Self voor de Siel, die dat sal smaken:
Als ghy ons nu haelt voor den dagh,
T'geen dat soo diep verborghen lagh
In dees' seer donck're Fab'len gronden,
Die Nasos gheest heeft uyt ghevonden:
Als ghy de waer' beduydenis,
Die duysterlijck bedolven is
Als in den swarten poel der hellen,
Ons claer gaet voor ons ooghen stellen.
Daer voor dan ghy oock hebben moet
Niet min dancks, dan self Naso doet:
V soud' seer veel te cort gheschieden,
Sou m'u ghelijcke lof verbieden.
Of yemandt een seer schoon juweel,
Ghedaen in een cas van fluweel,
End' in een coffer opgheslooten,
End' in een doncker hol verstooten,
Of yemandt u dat eens liet sien,
Soud' hem min danckbaerheyts geschien
Van u, dan dien, die't eerstmael wrochte,
End' in zijn cierlijck wesen brochte?
T'soud' onrecht zijn: want soo't niet waer
Van dien ghetoont, gh'en soudt voorwaer
Daer van niet meer ghenuechte rapen,
Dan of het dees noyt had gheschapen.
Ghy doet, van Mander, also veel,
Als of ghy ons ontvoude heel
En gantsch plat uyt een dicke rolle,
Oft een by een ghedoude bolle,
Daer in een schoone Schilder-const
Houdt wech ghedeckt haer soete gonst,
Soo gaet ghy Nasonem ontvouwen,
Dat wy zijn binnenste beschouwen.
Ghy haelt ons voort het dierbaer gout,
Dwelck light begraven en ghestout
In't hoogh gheberght veel hondert ellen,
Bycans tot aen de deur der hellen:
Daer't Natuer wel ghekoocket heeft,
Maer lijckewel t'niet voort en gheeft:
En wat voor deught doen al die schatten,
Als ghy daer van geen nut meught vatten?
Ick segget, end' het is jae waer,
Dat u comt toe een wicht soo swaer
Van danck en lof, oft oock noch swaerder,
(Op dat ick my verclare naerder),
Voor dat ghy dees verborghentheyt
Van dit swaer Boeck hebt uytgheleyt,
En t'swarte seyl daer af gheschooven,
Daer onder t'schier lagh om verdooven,
Dan Nasôs vrienden trouw comt toe,
Voor dat sy sorghe droeghen doe,
Als Naso, deser Boecken Vader,
Daer teghen was als een verrader,
Als hy door onverdult bestaen,
VVanneer hy moeste ballinck gaen
VVech nae de wreede Pontianen,
Vol smerten, en vol herten tranen,
Midts hem hier van d'oorsake was
Sijn gheestigh schrijven, al den tas
Der basten, die hy had beschreven,
Oock dees', het vyer ginck overgheven,
En wou, dat Venus creuple Man
Sou voor hem nemen wraeck daer van,
Als zijne vrienden die noch spaerden,
En tot op ons noch dus bewaerden.
Meer dancks, van Mander, immer doch,
V toebehoort, ick segh het noch,
Oft immers niet een hayr breedt minder
Dan dees, by allen Constes kinder.
VVant hebben sy bewaert de noot
Als van verderf en van zijn doot,
Ghy maeckt dat wy de kern ghenieten,
Ons nemend' af t'ghekraecks verdrieten:
Den Tarwe hebben sy bewaert,
En voor ons dit goet koorn ghespaert,
Maer ghy, van Mander, gaet het malen,
En maeckt, dat wy daer t'broodt uyt halen.
Veel beter is dan tarw' het broodt,
De kern veel nutter dan de noot:
Moet dan van Mander oock niet wesen
In dit werck soo veel meer ghepresen?
| |
| |
Op de Wtlegginghe des Boecks, Metamorphosis P. Ovidij Nasonis, by den Const-rijcken Carel van Mander ghedaen,
Sonnet.
Al t'gheen dat Naso cloeck diepsinnigh heeft gheschreven,
Wort in u uytleggingh, met sulck een schoon verstandt,
Van u van Mander goet ghenomen by der handt,
En zoo volcomen fraey, en stichtelijck ghedreven:
Waerom ghy weerdigh zijt te zijn eeuwigh verheven.
Waer is doch uws ghelijck ieuwers in eenigh landt?
In't vinden van de Const de croon ghy alom spant,
En van het schilderen oock u elck een prijs moet gheven.
Door t'dichten, stichten oock, zijt ghy alom vermaert,
Dry Cranssen draeght ghy schoon, naer der verwinners aerdt,
En noch meer comt u toe, naer allen recht en reden.
Rust nu, van Mander rust, leeft voorts heel onbeswaert,
V const, u const is nu ghenoech gheopenbaert,
Ghy meught met Croonen dry nae t'vreuchden veldt vry treden.
Clinck-Dicht.
O sienlijck wesen, slaef der verandrings onwesen,
Die nouw dijn eerste les in gulde letters kent,
Noch waent der vreden vrucht, met ooghen slaprigh blent,
Van d'Ver leydtsvrouw ontbloot, te smaken t'uws ghenesen.
Ay dees verwaentheyt vliedt, verneert u vry te lesen
T'oudt duyster nieuw claer Boeck Ovidi, Mandri, jent,
Met redens clare bril: dijn oogh t'ghesicht ghewendt,
Wat gheldet, dees met lof noch van dy werdt ghepresen.
Maer Schilder, Red'ner, ghy behoeft niet sulck vermaen,
T'Boecx claerheyt, nut-noot, liefd', ghenoech dy daer toe raen:
Ghy siet doch hoe uytbreeckt, door wolcken dick ghedreven,
Den schoonen Harper jongh, met Pallas, Musa vry,
Die hem der eeren Crans met vreught opstellen bly,
Iae voeren zijn faem om hoogh in't eeuwigh leven.
| |
| |
Clinck-Dicht.
Der iongher oudt verstandt Minervigh heeft verclaert
De duyster vindingh oudt, door t'cloeck Natuers vereenen,
Als reden, arbeydt, wil: soo dat nu gantsch verdweenen
De wolcke duystrigh is, die meest elcx oogh beswaert.
Sulcx grondigh claerlijck blijckt aen t'recht ghebruyck en aerdt,
Van t'geen ons Mander vriendt heeft van zijn kindtsche beenen
Bearbeydt en beploeght, door doornen scherp en steenen,
Voor elck Const-liever vroet: want hy ons schenckt t'vermaert
En nut Verander-Boeck Ovidî in ons tael,
Tot voordeel van de Ieught, end' ouden, die den strael
Van Schilder-const en Dicht beschijnt, en sal beschijnen.
Dies eeuwigh van dees gift zijn lof als Hemel hoogh
Onsterflijck blijven sal: want die tot vordringh d'oogh
Heeft op t'ghemeene best, hoe soud' diens naem verdwijnen?
Clinck-Dicht.
Op het Verander-Boeck van Ovidius Naso, uytgheleyt
Door
C omt nu ghy, die tot nu noch noyt en hebt verstaen,
A ls ghy Poëts gheschrift hebt sitten overlesen,
R echt hun beschrijvens sin, end' hebt hun dies mispresen,
E durven hun verhael als beusel-schrift versmaen.
L eest nu t'Verander-Boeck uyt Nasôs schriften saen
V an Mander uytgheleyt met claer verclaer by desen,
A lsoo men moet verstaen veranderingh en wesen,
N atuer end' eyghenschap van elck al claer ontdaen.
M erckt dat dit uytlegh is tot u verstandts vermeeren,
A ls rechten middel goet, om recht verstaen te leeren.
N iet slechts Ovidî schrift, maer yeders wiens het zy.
D en middelghever danck wilt danckelijck toekeeren,
E n kent dat hy hier door u leert tot uwer eeren
R echt alle dingh verstaen, eer ghy dat oordeelt vry.
| |
| |
Op d'Wtlegginghe der Veranderinghen Publij Ovidij Nasonis,
Sonnet.
Met recht dit Boeck ghenaemt t'Verander-Boeck mach wesen,
Dewijl Ovidy schrijft niet dan veranderingh,
Van Mensch, ghediert, en vrucht: oock hoe meest alle dingh
Ghenomen heeft ghestalt, van d'een in d'ander wesen.
En nu oock veel te meer, nadien dat nu desen,
Den Mander sterck doorvloeyt, met cracht soo sonderlingh,
Dat elck' herscheppingh schijnt, als ofse weer aenvingh
Een ander nieuw ghedaent, als Naso heeft bewesen.
Want in veel Menschen hert, en wast maer beusel-dicht:
Maer door dit soet bedouw, wordt yeder een bericht,
End' is in't dwael-verstandt een goed' uytcomst verwerflijck.
Dus elck een die in Const hier mede werdt ghesticht,
Toon dat sy meer en meer toeneem door zijnen plicht,
Dat als den Pelingaen den Mander blijv' onsterflijck.
Sonnet.
Wt Carels Manders stroom men siet versch water stroomen,
Metamorphosin heeft hy leerlijck uytgheleyt:
En brengt in't clare licht, t'geen doncker was gheseyt
Van som Poëten eel, seer dienstlijck om te vroomen.
Al schijnt Poëtery maer fabels ijd'le droomen,
Den rechten sin van dien ghetoont werdt met bescheydt,
Soo dat nu dienstlijck nut voor elck een staet bereydt,
En uyt zijn leerlijk Boeck can worden wel ghenomen.
Dus Const-beminders trouw, zijt danckbaer Manders vloedt,
En met de Byekens cleyn wilt suyghen t'honich soet:
Schuwt Spinnen boos fenijn, die't al ten quaetsten leeren.
Onreyn soo is haer hert, oock onreyn haer ghemoedt.
Den reynen ist al reyn, den goeden alles goet.
Wijs is hy, die daer can ten besten alles keeren.
| |
| |
Op de Wtlegginghe van den Metamorphosis Pub. Ovidij Nasonis, door Carel van Mander, Schilder.
Sonnet.
Van een soet Vlaemsch Poeet, vercierder onser talen,
Is hier smaecklijck bereydt der Constnaers vreuchden feest,
Ghewrocht, volbrocht nae wensch, den wensch van menigh gheest,
Die in duysterheyt blindt onwetend' plagh te dwalen.
T'ghewas Nasoni hoogh doet hy gherieflijck dalen:
De harde bitter not, daer elck voor was bevreest,
Heeft hy doorbeten nu, en gheeft den soeten keest
Ten besten hier: elck mach t'soet voedtsel daer uyt halen.
Op't leste, tot een fruyt, brengt hy voort seer lofsaem
Van den Figueren schoon d'Wtbeeldinghe bequaem.
Poëten in't ghemeen wilt met beleeftheyt loonen.
T'seer dienstelijcke werck, Manders vloeyende Pen,
Sijn Const neemt tot u hulp, doorsoeckt die sinlijck, en
Wilt met Laurieren schoon zijn hooft eerweerdigh croonen.
Aen Mr. Carel van Mander.
Sonnet.
Wat gheest, wat groot verstandt, moet in u Mander sweven,
Dat ghy hoe langs hoe meer soo heerlijck t'Vlaems verciert!
Ghy toont dat ghy ghelijckt dat wolligh eel ghediert,
T'welck niet vergeefs en leeft, maer ons veel nuts can gheven.
Op't V'rander-boeck hebt ghy d'Wtlegging' cloeck beschreven:
De Musen hebben selfs (soo't schijnt) u Pen bestiert.
Sulck nuttigh werck sal niet (hoe dat den Schimper tiert)
In Lethes vallen, neent: maer met u eeuwich leven.
Want dat Ovidî doen was in't bedieden niet,
Was t'seggen dicks van veel: maer deden g'lijck men siet
Die doen, die gaend' in't veldt, t'goet meester-cruydt vertreden.
Herschapen zijn door u, ô Mander, sulcke lien.
Verborghen Siel-meest'ry doet ghy hun nu claer sien:
En gheeft soo t'Nederlandt u t'eeren dobbel reden.
| |
| |
Sonnet.
Verblijdt ghy Phoebi Ieught nu over Manders daedt,
Die hy hier heeft ghedaen, tot veler nut voordachtigh:
Want soo den duyst'ren Nacht in Dagh verandert crachtigh,
Soo heeft hy t'duyster schrift verclaert in elcken graedt.
Siet, dit Verander-Boeck, t'welck Naso t'uwer baet
Diep-sinnigh eerst beschreef, door zijn gheleertheyt machtigh,
En merckt, hoe claer ontdeckt t'verborghen is waerachtigh
Door Mander, wiens uytlegh elck beter nu verstaet.
Dus ghy, die Musas mint, zijt nu wel dobbel schuldigh,
Voor zijnen arbeydt groot, en schrijven menichvuldigh,
Te dancken hem, met lof en eer, alsoo't betaemt.
Want hy t'Schijn-leughen-boeck verandert heeft seer cierigh
In suyver waerheyts glants, door lust en ionste vierigh,
Dies eeuwigh zijnen naem moet lofbaer zijn ghenaemt.
Sonnet.
Den silverighen vloedt, die door Pegasus aren,
Wt Heliconschen bergh, oyt constigh heeft becracht
Den Redeners vermoeyt, is nu gheleyt, ghebracht
Door der Peligner landt, tot aen ons Haerlems Sparen,
Door Manders stercken stroom. Soo dat nu hier vergaren
De Musen in haer choor: En gheven wel bedacht
Ons een volcomen Les, van Goden comst, en macht,
Van Nymphen, oock Satyrs: en Ovidî verclaren.
Daer toe d'uytbeeldingh' oock: en t'cierigh toeghemaeck
Van cleedingh', en van als: en oock om wat oorsaeck,
Van aerdt, sin, en beduydt, dat sy voortijts dus deden.
Soo dat als waer besluyt, Poëten gantschen schat
By een hier is vergaert, door dit claer Mandri nat:
Dus danckt, eert, looft, en prijst hem doch in eeuwicheden.
| |
| |
Lier-Dicht,
Op't Carel van Manders uytlegh, over t'Verander-Boeck van Publius Ovidius Naso.
Thien duyst duyster woorden siet
Worden gh'acht soo vele niet,
Als vijf uitlegh woorden claer:
Want wie duyster spreeckt, voorwaer
Weynigh lieden hy verlicht:
Maer wie uytleght yeder sticht.
Menigh prijst oock t'uytlegh woordt,
Die hem aen het duyster stoort
Over sulcx het schrijven soet
Van seer veel Poëten vroet,
Dat sy hebben cloeck beleydt,
Midts de diep verstandicheyt,
Wort van meest elck Mensch' onsacht
Maer voor beusel-schrijven gh'acht,
Sonder nut oft stichtingh' in,
Daer men niet verstaet den sin.
Maer want nu den Sulmoaen
Sijn Verander-Boeck, dat daer
Beter dan men heeft ghedaen,
En niet diens gheschrift alleen,
Maer all' ander in't ghemeen.
Soo men dan Nasoni gheeft,
Voor dat hy't beschreven heeft,
Veel lof-spraken t'zijnder eer,
Mander die verdienter meer:
Want dit uytlegh meer verstandt
Dan de Reden in elck plant.
Dus wilt Mander loven vast,
Dat altijt zijn eer aenwast.
Aen den traegh verbeterenden snellen Berisper,
Sonnet.
Wat Yser onghevijlt, en Beyr-jongh ongheleckt,
Comt ons u hier ter handt, werdt veel misschien het vraghen?
Wat raedt gaet my dan aen? den tijdt woudt niet verdraghen.
Gheldt my dees onschuldt niet, en blijf al vast begheckt?
Hy wouw meer als hy mocht, Phaeton is weer verweckt.
T'is waer, hem faelde const, te mennen wel de waghen:
Doch had hy moedts ghenoech soo stout een daedt te waghen.
Laet met ghelijcken roem ons feylen zijn bedeckt.
Berispers hardt gheneckt, ghy most oock overlegghen,
Dat al te grooten bergh light tusschen doen en segghen,
Eer ghy een vry ghemoedt vertsaeght met snappen coen.
Veel hebben mondts ghenoech, om yemandts werck te laken:
Maer niet wel handts ghenoech, wat beters selfs te maken.
Het segghen is maer windt: ick houde veel van doen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd