Het schilder-boeck

T'leven van Ian Mostart, Schilder van Haerlem.

Ghelijck in de Schilder-const plagh gheruchtigh wesen Sicyonien by den Griecken, en naemaels Florencen en Room by d'Italianen: also is in Hollandt van oudts tijdt oock vermaert gheweest d'oude heerlijcke stadt Haerlem, die veel goede gheesten in onse Const heeft voortghebracht. Daer is oock uyt edel vermaert gheslacht ontstaen en voortghecomen Ian Mostart, desen heeft de Schilder-const, daer hem de Natuer toe dreef, heel jongh zijnde, gheleert by eenen meester, Iacob van Haerlem, die een redelijck goet Schilder was, van welcken was in t'groot Kerck te Haerlem des draghers Altaer. Ian Mostart, also hy van Haerlem was, hadde gehadt eenen Voor-ouder, waer nae hy en zijn gheslacht den naem Mostart hadden gheerft, die was mede geweest met Keyser Frederick, en Graef Floris, op de Cruys-vaert nae t'heyligh Lant, en in't innemen der Stadt Damiaten, die voortijt Pelusia hiet, in Egypten, daer desen groote cloecke wapen-daet doende, dry Sweerden aen den heft afbrack binnen Damiaten, op den vyanden slaende, soo dat hy gheseyt werdt te wesen sterck als Mostart, waer uyt desen naem ghecomen is: en hem en zijn gheslacht werden van den Keyser en den Graef gegeven dry gulden Sweerd-heften in een roodt veldt voor wapen te voeren. Nu Ian Mostart, die niet alleen constigh Schilder, maer edel van zeden, vriendlijcken omgang, schoonlijvigh, welsprekende, mildt en beleeft was, is ghecomen in groot achten, in weerden, wel ghesien en bemint, by den meesten Adel des Landts, soo wel by groot als cleen: Soo dat hy is gheworden Schilder van Vrouw Margriete, de Suster van Hertogh Philips, d'eerste van dien naem, Coningh van Spaengien, en Vader van den Keyser Carolus de vijfde. In desen dienst, daer hy wel ghesien was, volherdende, en woonende over al, daer deses Vrouwen Hof was, bleef hy den tijt van 18. Iaren, makende verscheyden wercken, en veler grooter Heeren en Vrouwen conterfeytselen, in welck hy een goet Meester was, t'ghelijcken seer natuerlijck treffende, dat het scheen datse daer levendigh tegenwoordigh waren. Eyndlinghe woonde hy weder te Haerlem, daer hem alle Heeren van der orden en ander ghemeenlijck besochten: onder ander, den Graef van Bueren, welcken soo hy savonts was ghecomen, nemende zijn Herbergh op de Marct, t'Sant gheheeten, quam onder ander eenmael sanderdaeghs met Graven en Heeren by hem op zijnen winckel. Hy eerbiedigh op staende, seyde den Graef, hy soude blijven sitten, en met zijn werck voortvaren: doch leyde alles neder, latende sien al wat hy hadde, t'zy begonnen oft voldaen werck. De knechten, zijn Discipelen, geboodt hy hem te helpen, den Heeren wat voor te stellen t'ontbijten, dan den Graef self in tresoor oft schapra gaende, sneet en ontbeet van sulcx als hy vondt, s'ghelijcks deden d'ander Heeren, en droncken een can bier onder malcander om. Daer naer werdt andersins toegemaeckt: maer s'middaeghs most hy hun vergasten, sitten midden onder hun ter Tafel, en goet cier maken: want hy (als verhaelt is) by hun in grooter weerden was.

[fol. 229v]

Sijn wercken hebben verscheyden Kercken en huysen vercieringhe ghegheven. Te Haerlem tot den Jacopijnen, waren van hem eenige Tafereelen, een Altaer-tafel, en voeten van Altaren: onder ander, eenen van eenen Kerstnacht, daer veel van ghehouden en ghesproken was. Nerghen is nu teghenwoordigh so veel by een te sien van zijn werck, als te Haerlem tot zijn soons soon, d'Heer Niclaes Suycker, Schout der stadt Haerlem. Eerstlijck, een paslijck groot stuck in de hooghte, van een Ecce Homo, groot als t'leven, en meer als halve beelden. Hier in zijn eenige conterfeytselen, t'zy by onthout, oft anders: onder ander, eenen diefleyder, geheeten Pier Muys, die doe wel ghekent was, hebbende een drollighe tronie van snooden wesen, en een beplaestert hooft: desen houdt Christum als ghevangen. Daer is oock een Goden bancket, daer men t'geselschap heel beroert, en verschrickt siet, door Discordia, die den twist-appel bracht. Onder ander, heeft Mars beginnen zijn sweert uyttrecken, en is goet van ordinantie. Daer is oock een Landtschap, wesende een West-Indien, met veel naeckt volck, met een bootsighe Clip, en vreemt ghebouw van huysen en hutten: doch is onvoldaen gelaten. Daer is oock van hem het conterfeytsel van de Graevinne Vrouw Iacoba, en haren Man d'Heer van Borssele, seer wel ghedaen, en op zijn oudt vreemdtsche seer aerdigh toegemaeckt wesende. Oock isser seer natuerlijck wel ghelijckende zijn eyghen conterfeytsel, van hem selfs, en schier t'leste van hem ghedaen, en is ghenoech van vooren hebbende de handen t'samen, voor hem light een Vijftigh oft Pater-noster, achter comt een natuerlijck Landtschap: in de Locht heeft hy ghemaeckt Christus, als een Richter sittende, en hy naeckt voor hem gheknielt: op d'een sijde is de Duyvel met een langhe rolle, die hem beschuldicht: ter ander sijden knielt den Engel, die voor hem bidt. Tot Iacob Ravart van Amsterdam plagh te wesen een S. Anna gheslacht, dat seer ghepresen was. Tot Mr. Floris Schoterbosch, Raedts-heer in den Haghe, is van hem eenen Abraham, Sara, Agar en Ismael, groot als t'leven, meer als halve beelden, soo heel op d'oude wijse toeghemaeckt en ghecleedt, datmen soude segghen, dat sy niet anders in sulcken tijdt ghehulselt en ghecleedt en waren. Tot Ian Claesz. Schilder, en Discipel van Cornelis Cornelisz. is onder ander ooc eenen S. Christoffel met een Landtschap, en is een groot stuck. In't Princen hof is van hem een Landtschap met eenen S. Hubrecht, waer in men siet dat dees Oude seer op de natuer en t'leven hebben ghelet. Daer zijn veel van Mostarts dingen in den grooten brandt van Haerlem vergaen: want zijn huys doe afghebrandt is, met dat van hem daer in over ghebleven was. Hy is gheweest een Man van goet oordeel en verstandt, en een seer goet Schilder, soo dat Marten Hemskerck ghetuyghde, dat Mostart van goet werck te maken, te boven gingh alle oude Meesters, die hy gekent hadde. Daer wort oock vertelt, dat Ian Mabuse zijn hulp te hebben versocht, in t'werck van d'Abdie te Middelborgh, dan Mostart sulcx afsloegh, om dat hy was in dienst van soo grooten Vrouw oft Princes, van de welcke noch by zijn geslacht is seker geschrift, datse Mostart bekende haer Edelman te wesen. Hy is overleden in't Iaer 1555. oft 56. in goeden en vollen ouderdom.