Logo DBNL
Het schilder-boeck (1969)

Het schilder-boeck

(1969)–Karel van Mander–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Het leven van Lucas van Leyden, uytnemende Schilder, Plaet-snijder, en Glas-schrijver.

Van soodanighe Menschen, die wonderlijck schijnen van der Natuere, als vercoren lieve troetelkinderkens uytghepickt oft voorgheschickt uyt velen, om velen hooghvlieghende t'overtreffen, in eenighe besonder vernuftighe, heerlijcke, en loflijcke daden, en oeffeninghen, t'zy des gheests, oft des lichaems, bevindtmen by hervarenheyt, en leestmen in gheschreven gheschiednissen, en constige ghedichten, datse veel tijts vroech, door groote mercklijcke beginselen, claerlijck te kennen gaven teeckenen, van het ghene van hun te hopen en te verwachten was. Eenighe hebben kindt wesende, met wijse

antwoordt hun aengheboren voorsichticheyt laten blijcken, dat hun den Roomschen heymelijcken Raedt te weten betrouwt is gheworden, en den inganck in't Raedt-huys toegelaten: ander, nae t'versieren der Poeten, hebben van in de wieghe met Slanghe-worghen cracht en stoutmoedicheyt bewesen. Waer op t'spreeckwoort past: Dat wat Netel te worden heeft, vroech te bernen oft te steken begint. Onder veel behendighe edel gheesten in onse Schilder-const, die van in den Lenten tijt huns levens uytmuntich zijn gheweest, en daer wy elders van hebben verhaelt, en weet ick geenen, die te ghelijcken is by onsen voorgenomen natuerlijck begracyden Lucas van Leyden, welcken met Pinceel, en Graefijser in de handt, en met de Schilder en Teycken-const schijnt gheboren is gheweest. Het is verwonderlijcker als ghelooflijck te hooren vertellen, van de ghene die nochtans daer van wetenschap hebben, dat hy een kindt van neghen Iaren wesende, van zijn inventie heeft Coper-printen uyt laten gaen, die seer aerdich, en fijn gedaen zijn, ghelijckmer verscheyden noch siet, daer geen datum op en staet: en waer datum staet, daer canmen wel gissen en rekenen, in wat ouderdom hy de selvighe heeft ghesneden: want hy was gheboren binnen Leyden in't Iaer 1494. ontrent den lesten Mey, oft begin van Iunius. Sijn Vader was gheheeten Huygh Iacobsz. oock een uytnemende Schilder in zijnen tijdt. Lucas uyt der natueren een Meester, was een leerlingh by zijnen Vader, en naederhandt by Cornelis Engelbrechtsz. en heeft neffens d'aenporringe der Natueren, door der Consten lust gheprickelt wesende, zijnen tijt met stadighen vlijt waer ghenomen, menighen nacht met keerslicht aen den dagh knoopende oft hanghende: zijn koten en speel-tuygh was alderley reetschap der Consten, als Kole, Crijt, Pen, Pinceel, Graefijser, en derghelijcke: zijn ghesellen waren, die van zijnen doen oock waren, te weten, jonghe Schilders, Glaes-schrijvers, en Goudt-smeden. Sijn Moeder socht hem dicwils te beletten het nachts teyckenen, niet gheheel om den cost van het licht, dan vreesende dat hy zijn jongh teer lijf en sinnen, met soo stadich waken en hooft-breken, mocht te cort doen, oft hinderlijck wesen. Nemmermeer en liet hy af van alle dinghen nae t'leven te conterfeyten, tronien, handen, voeten, huysen, Landtschappen, en alderley stoffen van laken, in welck hy sonderlingh behaghen hadde. Hy is oock gemeensaem oft universael gheweest, te weten, in alles wat de Schilder-const omhelsen mach, bequaem en gheschickt, schilderende van Oly-verwe en water-verwe Historien, Conterfeytsels, Landtschappen, en Beelden, Glas-schrijven, Plaet-snijden van jongs aen oeffenende. Doe hy een kindt van twaelf Iaren oudt was, schilderde hy van water-verwe eenen doeck, wesende d'historie van S. Hubrecht, dat een dinghen seer te verwonderen was, en hem seer geruchtich maeckte. Dit stuck was voor den Heer van Lochorst, welcken hem daer voor gaf so veel gout-guldens als hy Iaren oudt was. Doe hy 14. Iaren oudt was, sneedt hy een Historie, daer Machomet door dronckenschap eenen Monick hadde vermoort, gelijck het blijckt aen de datum van 8. Een Iaer daer naer, dat is, in't Iaer 9. doe hy 15. Iaer was, sneedt hy verscheyden dingen: onder ander, ghelijck om Glaes-schrijvers, 9. ronden Passi-stucken, te weten, het Hofken, de vanginghe, voor Annas, bespottinghe, gheesselinghe, crooninghe, Ecce Homo, cruys-dragen, en t'Crucifix: dit zijn seer uytnemende stucken, en seer wel gheordineert. Oock een S. Antonis temptatie, daer een schoon Vrouw

ghecleedt voor hem verschijnt: dit is gheheel uytnemende, soo beelden, gronden, als achter-uyt, en so heel suyver alst moghelijck is te snijden. In dit selve Iaer is van hem ghesneden die wonderlijcke wel gheordineerde bekeeringhe Pauli, daer hy blindt gheleyt wort nae Damasco: welcke blintheyt, en al den omstandt wel uytgebeelt is. In dit, en al zijn ander printen, sietmen veel aerdige verscheydenheden van tronien en cleedingen na den ouden Wet, hoeden, mutsen, en hulselen, al meest d'een d'ander niet ghelijckende, sulcx dat groote Meesters van onsen tijdt in Italien met zijn dinghen hun grootlijck hebben weten te behelpen, zijn dingen met somtijden een weynich te veranderen in hun wercken ontleenende, en te pas brenghende. Van dees bekeeringhe Pauli verhaelt oock Vasarius, en prijst hem in verscheyden deelen boven den uytnemenden Albert Durer, segghende: De wercken van Lucas zijn ghenoechsaem om*hem te doen rekenen onder die t'Graefijser uytnemende gehandelt hebben. De by-een-voeginghen, oft ordinantien zijner Historien, zijn seer eyghen, en ghedaen met sulcke mercklijcke uytbeeldingen, en op een seker wijse sonder confusie oft ongheschicktheyt, dat elcke eyghentlijck de gheschiedenis selfs schijnt te wesen, die hy daer mede heeft willen uytdrucken, en dat het niet anders behoorde te wesen: oock zijn dinghen zijn met meer opmerckinghe en waerneminghe, nae de ordenen oft regulen der Consten, dan die van Albert Durer. Boven dit sietmen van hem gheoeffent een verstandige aendachticheyt in het snijden zijner dinghen: om dieswille dat alle zijn wercken, die van handt te handt lallenxkens ververren oft verschieten, en zijn soo hart niet aengeroert, om datse souden verflouwen, ghelijck in 't leven de ververrende dingen meest uyt den ghesicht verliesen. Iae heeft die dinghen gedaen met sulcken opmercken, en soo soet ghedommelt, datment met de verwe niet anders en soude gedoen: welcke waerneminghen hebben veel Schilders den ooghen opgedaen. Dit is dan Vasarij ghetuyghnis van Lucas van Hollandt (soo hy hem noemt), en is oock soo de waerheyt, dat hy soo wel ordineerde, en datmen in zijn dinghen siet die natuerlijcke waerneminghe van t'verschieten en t'verflouwen der achter-uyten, welcke soo in de beste dingen van Durer in de Landtschappen niet te sien zijn, oock niet in zijn bysonderste stucken, als den Hubrecht, oft derghelijcke. Wel is waer, dat in een plaetse den verhaelden Vasarij nae zijn meeninge seght, dat Lucas so veel teyckenens niet en hadde, als Albert, nochtans (seght hy) heeft hy hem in veel deelen met den Graefijser gelijck geweest. Men siet oock in Lucas dinghen eenen heel anderen schoonen aert van vlacke vaste gronden in zijn Landtschappen, en een ander soeter eenparige handelinghe van snede, daer zijn drijvende en vloeyende lakenen soo verstandich, als constich mede zijn uytgebeeldt, als men doet in ander van zijnen tijt, ghelijck ick achte my de verstandighe sullen toestemmen. Het naevolghende Iaer 1510. doe hy 16. Iaer oudt was, sneedt hy den miraculeusen oft seldtsamen Ecce Homo: een dingen hem boven maten te verwonderen, dat in so weynich bejaerden Iongen so overvloedighen gheest en verstandt zy gheweest, soo in't ordineren, verscheydenheyt der beelden, versieringhe der cleedingen van verscheyden volcken, als oock de heerlijcke moderne aerdighe ghebouwen, alles soo heel wel nae der perspectiven Const en maet waer ghenomen wesende. In dit selve Iaer heeft Lucas oock ghesneden seer aerdich en suyver eenen Boer en Boerinne met dry Koeyen: de Boerin opghestaen wesende van

melcken, bewijst de strammicheyt oft vermoeytheyt van het sitten, en is een uytnemende stucxken, dat seer ghesocht wort. In't selve Iaer thien sneedt hy oock een Adam en Eva, daer sy uyt den Lust-hof ghebannen gaen swerven: Adam met een vel aen't lijf, en een spa oft graef op de schouder, en Eva met den Cain haer eerste kindt op den arm, een seer net en fraey stucxken wesende. In dit Iaer sneedt hy oock een cleen naect Vrouken, dat een Hondeken sit en vloyt: dese stucken heb ick willen vervolghens verhalen, om te bewijsen, en in ghedacht te houden, tot een groot verwonderen, wat volcomen vruchten soo groene spruyt heeft voortghebracht. Maer het waer my onmogelijck alle zijn stucken te verhalen, wat hy al gheschildert, ghesneden, en op glas geschreven heeft: dan dit weet ick, dat hy vlijtich en sorghvuldich was, zijn verwen schoon en suyver te legghen: en alhoewel hy sneedt, dat hij altijt den Pinceel gheoeffent heeft, en soo heel sinlijck en nouw siende was op zijn drucken, dat hy geen Printen noyt heeft laten uytgaen, daer eenigh minste ghebreck oft vlecxken aen was. Oock hebben zijn Printen in den selven zijnen tijt redelijcken ghegolden: want zijn beste dinghen de groote blaren, als die alder uytnemenste Magdalena, Crucifix, Ecce Homo, Dry Coninghen, en dergelijcke, golden eenen gout gulden, oft 28. stuyvers het stuck. Ick hebbe oock verstaen, dat zijn dochter soude ghetuyght hebben, dat hy groote hoopen Printen verbrandt heeft, die misdruckt waren. Hy is noyt buytens landts getrocken om de Const te leeren, alhoewel Vasarius anders schrijft, en meent dat alle vermaerde onser Nederlanden hebben de Const uyt Italien moeten halen, en den Italianen afleeren: maer hy dwaelt, ghelijck hy in meer dinghen qualijck bericht wesende doet. Lucas heeft hem ten Houwlijck begheven, en trouwde een edel dochter van den gheslacht van Boshuysen, en verloor t'zijnen leetwesen doe veel tijt met bancketteren en goet chiere maken, gelijck de wijse onder den Rijckdom en die van Adel is. Sommiger meyninge is, dat Albert Durer en hy malcander hebben ghesocht te trotsen oft t'overtreffen, dat Lucas somtijts eenighe ghelijcke Historien oft ander dinghen heeft stracx oock ghesneden, die Albert ghedaen hadde, en dat sy malcanders dinghen met groot verwonderen saghen, soo dat eyndlinghe Albert Durer in Nederlandt is ghecomen, en te Leyden by Lucas wesende, heeft hy Lucas, en Lucas hem, op een Tafelet geconterfeyt nae t'leven, en hebben hun t'samen met malcanders teghenwoordicheyt in aller vriendelijckheyt vermaeckt. Lucas was wat cleen, en teerachtich van persoon: zijn conterfeytsel comt in druck, van hem self ghedaen wesende, jonck sonder baert, een beeldt wat meer als half, met een groote Muts met vederen op, hebbende in zijn cleedt oft boesem een doots-hooft. De schilderijen die van hem ghedaen, oft teghenwoordich te sien zijn, oft gevonden worden, zijn weynich: doch uytnemende verwonderlijck, en seer behaeghlijck, door een bysonder eyghenschap van een (ick en weet niet wat) lieflijcke aenlockende bevallicheyt, die daer in te sien is. Maer boven al dat van hem is te sien, is een Casse met twee deuren, het uytnemenste, en schoonste, en is nu ter tijt by den so Const-liefdigen, als Const-rijcken Goltzius te Haerlem, welcken dat in't Iaer 1602. tot Leyden om grooten prijs heeft ghecreghen, tot zijn groot verhenghen, als een die tot Lucas dinghen, door de goede kennis der Const, grooten lust, en liefde heeft. Het is d'Historie van den blinden van Iericho, te weten, Bartimeus Timei soon, hoe hy siende wort, gelijck den Evan-

gelist Marcus aen zijn thiende Capittel schrijft, en Lucas in't 18e. wesende alles seer schoon, en als versch gedaen van verwe, wonderlijck los, aerdich, en overvloedich wel gheordineert, en gheschildert: de vleughels oft deuren van binnen, doen oock mede in't uytbeelden der Historien. Daer zijn seer veel beelden op verscheyden actien, groot verwonderen toonende over sulck wonder teecken als midden gheschiet, dat eenen blinden wort siende ghemaeckt. De naeckten en tronien zijn seer verscheyden, lieflijck, en gloeyende ghedaen: elck beeldt is verscheyden van cleedinghe, en de hoofden met verscheyden wonderlijcke Mutsen, tulbanten, en hulselen gheciert. In het Christi beeldt sietmen natuerlijck uytghebeeldt een oprechte simpelheyt, en goedertieren sachtmoedicheyt, en ootmoedicheyt, oock een hertlijcke toegheneghentheyt, den blinden de weldaet der genesinghe te bewijsen oft te oeffenen. In den blinden, die van zijnen jonghen wort aenghebracht, sietmen den rechten aert der handt uytstekende blinde, seer natuerlijck en eyghentlijck uytghebeeldt wesende. De gronden zijn schoon, en gloeyende: achter comen Boomen en Bosschen, soo net en eyghentlijck ghehandelt, datmen derghelijcke gheschildert nerghen meer en comt te sien: want het schijnt datmen buyten in't veldt alles natuerlijck in't leven voor ooghen heeft. Achter aen in't Landtschap (tot vervolgh der Historie) comt in cleen bootskens, daer Christus by den vruchtloosen Vijghboom vrucht soeckt. Voort is oock het Landtschap seer uytnemende, met eenighe aerdighe huysinghe en gebouwen in't verschiet. Op dit bysonderste stuck van so overtreffende constighe handt, is dit volghende Lof-dicht, de Const ter eeren, van yemandt ghemaeckt, en hier by ghevoeght.

 
Sonnet.
 
Hoe Bartimeus blindt, het licht van t'licht heeft creghen,
 
Nae Marcs, en Lucas penn', heeft Lucas met t'Pinceel
 
Ghebootst hier in dit schoon ghevleughelt Tafereel,
 
Daer t'Lams sachtmoedich beeldt toont weldaedts soet gheneghen,
 
Ten blinden, welckens aerdt blijckt aen handt-tastich pleghen.
 
Den omstandt schijnt verbaest, om t'wonder teecken heel.
 
Oock wie dit stuck aensiet, daer wonderlijck elck deel
 
Van Consten overvloeyt, heeft wonderlijck beweghen:
 
Want desen blinden treckt tot hem elcx oogh en hert:
 
Maer sonder oogh en hert hier niemant door en wert,
 
Al treffen hem van lust inwendich heete stralen.
 
Den blinden van het licht, het licht ontfanghen heeft,
 
En Lucas oock het licht door desen blinden gheeft
 
Het Schilders blint Pinceel, om recht gaen sonder dwalen.

Dit stuck was gedaen, gelijck den datum van buyten op de deuren uytwijst, Ao. 1531. want van buyten staen twee beelden van verwe, wesende een Man en Vrouw, die eenighe wapenen houden, seer aerdich, en met een cluchtighe veerdighe manier geschildert. Het is oock wel van het leste, oft het leste werck van Oly-verwe, dat desen seer vermaerden Meester heeft ghedaen, schijnende of hy hier zijn uyterste vermoghen in de Const, de Weerelt tot vercieringe, en hoogh verwonderen heeft willen toonen, en nae laten, tot zijn naems onsterflijckheyt: want hy maer twee Iaer daer naer en leefde. Dit voorbaer stuck heb ick willen om zijn weerdicheyt voor aen stellen. Daer is noch een

schoon en heerlijck stuck van Lucas tot Leyden, op het Stadt-huys by den Heeren aldaer in die openbaer plaetse in weerden ghehouden en bewaert, wesende het uyterste Oordeel, dat een uytnemende goet werck gehouden wort. Hier in comen veel verscheyden naeckten van Mannen en Vrouwen, waer wel te mercken is, dat hy op het leven wel heeft gemerckt, bysonder de Vrouwen naeckten, die hy van lieflijcke carnatie heeft gheschildert: dan alsoo doe veel t'ghebruyck by den Schilders was, zijn dese naeckten op den dagh wat seer cantigh, oft ghesneden. Van buyten comen twee groote sittende beelden, wesende eenen Petrus en Paulus, op elcke deur eenen, wesende seer aerdich, en onghelijck fraeyer gheschildert, als het werck van binnen: want het alles beter is ghecoloreert, en vloeyender gedaen, soo wel tronien, naeckten, als lakenen, oock gronden, en achter-uyten: in summa, het is sulck, datter groote uytheemsche Potentaten nae hebben laten vraghen om te coopen, dan is van den edel Heeren aldaer beleefdlijck afgheslaghen, als dat sy't hun vermaert Borgher ter eeren niet begheeren te missen, wat groote sommen gelts men daer voor oock wilde gheven: welcken glans der eer ende edel Schilder-const heerlijck met een wederschijn claer en blinckende maeckt. Daer is oock gheweest buyten Leyden op een huys, by den Edelman Frans Hooghstraet, een seer uytmemende stucxken, oft sluytende kasken: waer in quam een seer wel ghedaen Mary-beeldt, een half beeldt, beneden de knien de rest als met eenen steen bedeckt wesende. Het kindeken was oock seer lieflijck, hebbende in zijn handen een Wijndruyf met een ranck tot beneden hangende, schijnende te hebben willen uytbeelden, dat Christus den rechten Wijnstock is: het laken was uytnemende. Op d'ander sijde was een Vrouw priant, de welcke achter haer hadde een Magdalena, die haer wees op den Christus op Mariae schoot. Het achter-uyt was van gronden en boomen, seldtsaem en verwonderlijck. Van buyten quam de boodtschap Mariae in heel beeldekens, seer aerdich van steldsel, actien, en lakens, met schoon pinseuren. Dit stucxken is teghenwoordich by den Keyser Rodolphus, den meesten Const-liefhebber van desen tijdt: op dit seer edel stucxken stondt een datum van 22. neffens de ghewoon Lucas van Leyden teecken L. Daer is noch een seer uytnemende bysonderr stuck oft kasken van Lucas t'Amsterdam in de Calverstraet, wesende d'Historie van den kiinderen van Israel, daer sy om't gulden Calf dansen, en daer sy sitten en bancketteren, volgende den text der Schriftueren, daer gheseyt wort: Het volck sat neder om eten en drincken, en stondt op om te spelen. In dit bancketteren, sietmen seer levendich uytghebeeldt des volcx dertel wesen, en den oncuyschen lust, ten ooghen uyt hem openbarende: Doch is van eenighe onverstandighe bedorven, met vuyl vernis oft dergelijck te besmeeren. Voorts isser noch van Lucas tot Leyden eenen schoonen Water-verwen doeck, ten huyse van eenen goeden Heer, van Sonneveldt gheheeten, oft ten huyse van den Heer Knotter, sonderlingh liefhebber der Const, en self Schilder wesende. Dit is oock een seer schoon werck, wesende d'Historie van Rebecca, en Abrahams knecht, daer hy by de Fonteyn van haer drincken ontfangt: hier zijn te sien seer aerdige Vroukens oft Maeghdekens, verscheyden actien doende met water putten en anders: met oock een schoon Landtschap, en fraey gronden. Noch heb ick ghesien binnen Delft, ten huyse van een Brouwer, oft Moutmaker, eenighe Water-verwe doecken, wesende vervolghens d'Historie van

Ioseph, die seer fraey van inventie en teyckeninghe zijn, met eenighe schoon lakenen, bysonder daer den Schencker en Backer in de vanghnis ligghen: maer het is te jammeren, datse den tijdt en de oudtheyt so by den tanden hebben ghehadt, en verdorven, door de vochticheyt der mueren, daer in dese Nederlanden veel ghebrecks van is. Voorts zijn van Lucas hier en daer te sien eenighe aerdighe Conterfeytsels: in welcke te doen, hy oock een uytnemende eyghenschap van handelinghe hadde. Onder ander isser een tronie, schier als t'leven, te Leyden by een Burghermeester, ghenaemt Claes Ariaensz. daer een natuerlijck aerdigh wesen in te sien is. Noch is te Leyden een cleen soet Mary-beeldeken van hem, by den Const-liefdighen Bartholomeus Ferreris, oock Schilder wesende. Ick hebbe elder van Lucas verhaelt, hoe dat hy seer constigh van uytbeeldinge was, naemlijck in een Print, daer Saul den Coningh, met een uytsinnigh wesen, en natuerlijck dwaes schijnende, den David voor hem spelende, met een Pijcke doorschieten wilt. Sulcke, oft derghelijcke dinghen, sietmen noch elder in verscheyden zijn dinghen meer: oock in een cleen stucxken Print, dat Vasarius in zijn schriften prijst, daer men siet eenen Boer, welcken schijnt soo groote pijn te lijden van eenen tandt, die hem eenen Lapsalf uyttreckt, dat hy niet ghewaer wordt oft bevoelt, dat terwijlen een Vrouw hem de Tassche berooft. Oock in een ghelijcke groot stucxken Print, sietmen een verstandighe schoon uytbeeldinghe van een oudt Manneken en Vrouken, die natuerlijck hun Musijck-instrumenten oft speel-tuygh op malcander accorderen, oft ghelijckstemmich over een brenghen, wel schijnende uyt den Philosooph Plutarchus te wesen ghenomen, daer hy schrijft van de Houwlijcke Wetten, dat in desen staet des Mans woordt binnen den huyse meest moet ghelden, even ghelijck de grootste snaren van het meest Instrument meest en grover gheluyt gheven: want hy heeft den Man het meeste Instrument in den handen ghemaeckt. Het uytnemenste dat hy ghesneden heeft, is geweest het conterfeytsel van den Keyser Maximiliaen, t'welck hy dede, doe desen Keyser binnen Leyden quam, en ghehult worde: en is de grootste en heerlijckste tronie, die men van hem ghesneden siet, wonderlijcke stout en aerdich ghehandelt wesende. Hy is doch een sonderlingh Man gheweest, en ick en weet niet waer in dat hy meer te prijsen zy, het zy in zijn schilderen, Plaet-snijden, oft Glas-schrijven. Het Plaet-snijden soude hy geleert hebben van eenen die Harnassen hetste, en met sterck water beet, met oock eenigh onderwijs van een Goutsmit. Hy heeft oock eenighe aerdige stucxkens gehetst, en verscheyden Hout-printen ghesneden, die seer uytnemende gehandelt zijn. Men siet oock van zijn dinghen hier en daer op glas, dat een weerdigh dinghen te bewaren is. Onder ander is by Goltzio, wien zijn wercken lief zijn, een stucxken op glas, van den Vrouwen dans, David te gemoet comende, dat wonder fraey is ghehandelt, en comt oock in Print seer wel ghesneden door Ian van Sanredam. Doe Lucas ontrent oudt was 33. Iaer, is hy lustich gheworden om eens te gaen besoecken den Schilders in Zeelandt, Vlaender, en Brabant, des hy als een Man van goede middel hem op de reyse stelde, ick meen wel met een eyghen toegemaeckt schip, van alles wel versien. Te Middelburgh gecomen, heeft hy daer hem vermaeckt, te sien de dinghen van den vlijtighen en constighen Ian de Mabuse, die daer doe ter tijdt woonachtich, en verscheyden dinghen hadde ghedaen. Hier heeft Lucas van Leyden Mabuse

en ander Schilders een bancket gheschoncken van tsestigh gulden: oock van ghelijcken heeft hy elder oock gedaen, te weten, te Ghent, Mechelen, en Antwerpen, daer hy telcken den Schilders ten besten gaf tsestich gulden: en was over al vergheselschapt met den verhaelden Ian de Mabuse, den welcken hem seer statich en prachtich droegh, hebbende aen een cleedt van goude laken, en Lucas hadde aen eenen rock van ghele sijden cameloot, dat in de Sonne oock eenen glans hadde als van gout. Maer om dieswille dat Mabuse hem in de cleedinghe overtrof, meenen eenighe, dat Lucas veracht oft te minder onder den Constenaers soude geacht zijn geworden. Maer het ghene noch meer teghen den aert der Consten en Natuere der Consten oeffenaers soude strijden, is dat ghemeent wort, dat Lucas die reys t'sindert dickwils heeft beclaeght, om dieswille hy altijt nadencken hadde, eenigh vergift door yemandt hem benijdende ontfanghen te hebben ghehadt: want hy van desen tijdt af nemmermeer recht ghesont en was. Of hy nu vergheefs dese quade inbeeldinghe, en ten onrechte in zijn ghedacht ghedruckt hadde, oft niet, soo heeft hy nochtans de ses volghende Iaren tot zijn doot toe, veel tijts te bedde gheleghen: of het nu eenighe longen-sucht, oft teeringhe was, en weet ick niet, dan dat hy altijt met t'voorige bedencken hem stadich quelde. En hoewel dat hy te bedde was, liet hy weynigh tijt noch verloren gaen, of hy en sneedt, oft en schilderde, hebbende zijn reetschap daer eyghentlijck nae laten toe maken, sulcken lust hadde hy noch langs soo meer tot de Const, ghelijck sulcx den groote Meesters veel geschiedt: want door de groote hervaren kennis in hun edel oeffeninge, wort daghelijcx de liefde tot de Const in hun nieuwer en crachtigher onsteken. Doe hy nu op het leste altijt meer en meer aen lijf en ghesontheyt afnam, en met geen Medecijnen con gheholpen worden, en dat hy zijn verscheydinghe uyt deser tijt te naken bevoelde: twee daghen eer hy starf, was hy lustigh om noch eens de Hemelsche locht, oft den Hemel, des Heeren werck te sien, waerom zijn dienst-maeght hem buyten heeft ghebracht voor de leste reys, en is den tweeden dagh daer nae overleden, Ao. 1533. oudt wesende maer 39. Iaer. Hy leefde noch op eenen dagh, die by den Ouden noch wel in ghedachtnis is, te weten, den dagh van den heeten Omgangh van Leyden: wantter in desen Omgang volck van hitten nederviel, en starf. Het leste dat hy sneedt, was een cleen stucxken, wesende een Pallas, en men seght dat het selfde so voldaen noch voor hem op zijn bedde soude gheleghen hebben: schijnende te bewijsen oft te segghen, dat hy zijn vernuftighe edel handelinghe oft Const tot den lesten bemint en gheoeffent heeft. Hy en hadde maer een eenige dochter, de welcke neghen dagen voor des Vaders overlijden baerde eenen soon: En doe men met t'kindt van Doopsel quam, vraeghde hy nae den naem van zijnen jonghen Neef. En doe men hem antwoorde, datter noch eenen Lucas van Leyden nae hem soude blijven, en nam dat niet wel, als oft de meeninge was, datmen hem wouw voort hebben. Dese zijn dochters soon Lucas Damessen is ghestorven t'Wtrecht, Ao. 1604. oudt 71. Iaren, was mede een taemlijck goet Schilder, ghelijck oock noch is Ioan de Hooy zijn broeder, Schilder by den Coning van Vranckrijc. Ter eeren van Lucas heeft Lampsonius een opschrift in Latijn gemaeckt, op dese meeninghe: doch ick acht niet ghenoegh loflijck na verdienste.

 
Ghy Lucas oock, Durerus niet ghelijck,
 
Maer aldernaest, t'zy of gh'in Consten rijck
 
Tafreelen maeckt met verf', oft ons in snede
 
Laet sien, oft deelt u coper beelden mede
 
In teer Papier, verwonderingh wel weert,
 
Comt vry nu voort (indien dat ghy't begheert,
 
Oft ist u eere) en laet ons dicht gheleyden
 
V naems gherucht, met u gheboort-stadt Leyden.

Vorige Volgende