Het schilder-boeck

[fol. 91r]

Het Leven Der Moderne, oft dees-tijtsche doorluchtighe Italiaensche Schilders.

Beginnende aen de ghene, die d'Edel Schilder-const in dese leste Eeuwen weder als van der Doot verweckt, oft herbaert, en tot desen onsen tijdt in Italien hebben gheoeffent, en tot meer en meer volcomenheyt gebracht, tot groot nut en vermaeck der Schilders, en Schilder-const beminders.

Door Karel van Mander, Schilder, van Meulebeke.

Het tweede Boeck, van het Leven der Schilders.

Tot Alcmaer,
Ghedruckt by Iacob de Meester, woonende in de Langhestraet, in de Druckerije, voor Passchier van West-busch, Boeckvercooper, in den beslaghen Bybel, tot Haerlem. Anno 1603.

[fol. 91v]

Sonnet,
Aen de leer-lustighe Schilder-jeught.

 

Pluckt hier vermakigh nut, o Schilder gheesten jonck,

 

Een vruchtbaer Lusthof soet, dit Boeck u magh verstrecken:

 

Comt, siet Picturam hier herbaren, oft verwecken,

 

En uyt Florencen schoot om hoogh doen menigh spronck:

 

Door Sielen hoogh begaeft, met reyn Godlijcke vonck

 

Des Constbaren verstandts, om haer ten Hemel trecken,

 

Der welcker naem en Roem de Doot niet can bedecken,

 

Ghelijck sy d'abel handt wel doet in haer spelonck.

 

Al light t'lichaem verrot in't doncker onder sercken,

 

Ten was de hutte maer huns Gheests, die in hun wercken

 

Blijckt edel onvergaen, en leven sal eenpaer:

 

So langh als Const by Mensch in weerden yet sal blijven,

 

Soo langh men Tonghe vindt om spreken, Pen om schrijven,

 

Leeft loflijck hun gherucht, heerlijck verheven claer.

 

 

 

Een is noodich.

[fol. 92r]

Aen Eersamen, seer achtbaren Heer, Bartholomeus Ferreris, Schilder, en Schilder-const liefhebber, mijnen besonderen goeden vriendt.

VVeerde Heer, en goede vriendt, dat by velen in dese tegenwoordighe al t'ondanckbaer Eeuwen, met te weynigh onderscheydt worden vergheleken ghemeen oeffeninghen met de heel uytnemende Hemel-gaven in der natuere, als in't besonder is de natuer-uytbeeldende volcomen Teycken- oft Schilder-const, meynende haer niet alleen licht-leerlijck, en doenlijck, maer oock gantsch onnoodigh te wesen, comt alleen uyt onverstandigh verkeert oordeel. Want aenghesien in onse volck-rijck Europa, niet Barbarisch, beestelijck, maer Borgerlijck, eerlijck, en vernuftigh de Menschen zijn ghewent te leven: Soo en isser haest niet behoeflijcker noch nutter, om cleen by groot, en groot by cleen onderlinghe te gheneeren, als de voorverhaelde Teycken- oft Schilder-const. Hier door wordt het seer gherijvigh gheldt met beelden, wapenen, en teyckenen onderscheyden. Door dese Moeder aller vercieringhen ontfanghen alle constighe handtwercken de hooghste en uyterste volcomen schoonheyt, het zy watter ghesmeedt, ghegoten, ghehouwen, ghesteken, ghebouwt, ghetimmert, ghemetselt, gheweven, ghenaeyt, gheborduert, betrocken oft ghewrocht wordt: alsoo dat Goudt en Silver, om het aerdigh fatsoen, de helft boven zijn gheschattede weerde geern betaelt wordt, en een Coperen besneden plaet teghen Silver opgheweghen can worden. Iae datmen hadde van t'slechtste metael oft loot een plaet, die voor ghewis waer betrocken oft beschildert van den vermaerden Apelles, Parasius, oft Zeuxis, sy waer licht soo veel fijn gouden geldt weerdt, als sy swaer waer. Dies isser yemandt, die gheldt, oft de beste metalen onnut oft ondienstigh acht, mach oock de Schilder-const cleen, en onweerdigh achten, sonder te letten, datse menichmael door uytghebeelde gheschiedenissen, ghemoeden beweeght, en Ieught tot naevolginghe der vrome voorganghers heeft verweckt, de langhe overledenene als noch levende, die wijdt afwesende als teghenwoordigh voor ooghen

[fol. 92v]

stellende, en datse neffens haer vermakelijckheyt meer wercken en crachten aenrichtende is. Doch is niet van doen, dat ick wijder onser Consten deughden (Eerweerde Heer, en goede vriendt) V.E. om tot haer ontsteken in liefden, voorhouden soude: die doch haer heel toeghedaen zijt, door ghenoechsaem kennis, die V.E. (als selfs constigh oeffenaer by lust) onder uytnemende Meesters, als Antonis Moro, Pieter en Francisco Poerbus, heeft ghecreghen. Waerom ick verhope by V.E. dancklijck aenghenomen sal wesen dese mijn beschrijvinghe, van d'alder uytnemenste Italiaensche Schilders, de levens, ghenegentheden, wercken en handelinghen, die ick V.E. met aenbiedinghe mijns dienstes, willigh opoffere: doch in slechten stijl in onse ghemeen sprake: op dat het d'Aencomende Schilder-jeught diene tot een Lusthof, oft Boomgaert, om verscheyden nutte vruchten te plucken, tot wasdom, voedtsel, en vermaecklijcken lust: eerst, in veel plaetsen leerlijcke voorbeelden van alle deelen der Consten vindende: daer naer, de verscheyden conditien der Constenaers, die haer t'Aenmercken staen, om t'nutte goet te volghen, en t'schadighe quaet te schouwen. Ghelijck den vlijt om leeren van Pieter Perusijn, Masaccio, en Pierijn del Vaga: de volherdighe ghedult van Taddeus Zuccaro: de Zedicheyt, vriendelijckheyt, en punticheyt van Lucas van Cortonen: den lust tot wercken van Domenicus Girlandaio: den beleefden en lieflijcken omgangh van Rafael d'Vrbijn: de neersticheyt, kuysheyt, en mildtheyt van Michel Agnolo, en derghelijcke te volghen: En te mijden den al te stadighen arbeydt van Thomas Giottino: de stofheyt van Lionardo da Vinci: de nijdicheyt van Baccio Bandinello: de langhsaemheyt van Daniel de Volterra: en de traegheyt van Bastiaen del Piombo: de twist-liefdicheyt van Lippo Florentijn: de korselheyt van Francisco Salviati: de tijdt-quistinghe van Sandro Botticello:t'quaet naebedencken van Rosso:de latendunckenheyt van Francisco Francia: de beesticheyt van Philippo Lippi:en de sotte giericheyt van Francisco Parmesaen, en derghelijcke: soo in't lesen van verscheyden natueren, oft gheneghentheden, Exempelen worden ghevonden. V.E. neme dan dese mijne aenbiedinghe met soo goeder herten aen, als sy van my willigh ghedaen wordt: met begheerte en wensch, dat Godt den oppersten alderconstighsten Beeldenaer, die geen versierts Beeldts ghelijckenis en heeft, V.E. inbeelde zijnen wille en welbehagen, en V.E. lichaemlijck beeldt in welvarigh en langduerigh leven ter salicheyt wille sparen en behoeden. Amen. Te Hemskerck, op't huys te Sevenbergh, Anno 1603. den 31. Augusti.

Van uwer E. goetwilligh dienaer en vriendt,

Carel van Mander.