Het schilder-boeck

Van Nicias, Schilder van Athenen.

Desen discipel van Antidotus, Nicias Schilder van Athenen, soon van eenen Nicomedes, was seer uytnemende om een Vrouwen beeldt te schilderen. Hy was oock seer constigh te maken vercortingen oft prospectiven, en insiende verschietinghen: En leyde altijts zijnen vlijt en wetenschap daer op toe, dat hy zijn dingen wel hooghde en verdiepte, so dat zijn schilderije stondt, als of het verheven en half rondt hadde gheweest. Hy maeckte een Nemea, die een Goddinne der bosschen was ghehouden te wesen, en was gheschildert op eenen Leeuw sittende, met eenen palmtack in haer handt. Dit stuck liet eenen Syllanus uyt Asien brenghen te Room, en werdt ghestelt in de Camer van den raedt. Hy maeckte oock eenen Bacchus, die in Plinij tijdt was in den Tempel

[fol. 74v]

van Vrede oft eendracht. Hy maeckte noch eenen Hyacinthus, welck was een Iongeling, die seer van Apollo bemint was, daer den Keyser Augustus sulck een behagen in creegh, dat hy dit stuck dede brengen in zijn galeye, om te Room te brengen, en dit gheschiedde nae het innemen van der stadt Alexandrien in Egypten. Oock den Keyser Tyberius, siende den grooten lust, die Augustus in dit Tafereel hadde ghehadt binnen zijn leven, dedet stellen in den Tempel, die den selven Augusto ter eeren was ghewijdt. Noch wasser ten tijde Plinij een Diana, die oock van Nicias handt was. En tot Ephesien was doe oock te sien van hem gheschildert een begraefnisse van Megabyzus, Offer-priester van de Goddinne Diana van Ephesien. Dese Sepultueren (mijns achtens) waren ghelijck Tempelkens oft Capellen, gelijckmer eenige noch siet buyten Room, bysonder op den wegh Via Appia. Noch hadde hy ghemaeckt een stuck tot Athenen, waer in hy uytghebeeldt hadde alle de spoockerije der Helle, en die besweeringen en aenroepingen der overledener Sielen, gelijck al die dingen van Homero in zijn Odyssee zijn bescheven, hoe dat Vlysses daer doende was: En Plutarchus in zijn Moralen, daer hy schrijft, datmen nae Epicuri leeringe doende, niet en soude connen een vrolijck leven leyden: In dat deel verhaelt hy, dat Nicias aen dit stuck doende wesende, was so heel yverich en vlijtich werckende, dat hy dickwils aen zijn volck vraeghde, of hy oock ghenoenmaelt hadde. En als dit stuck ghedaen was, den Coningh van Egypten Ptolomeus sondt^* hem daer voor te presenteren 60. Talenten, dat zijn sessendertich duysent gouden Croonen, de welcke hy weygerde, en en wilde noyt zijn werck vercoopen. Dus verre uyt Plutarcho. maer Plinius seght, den Coning Attalus, den welcken (so ick bevinde) niet van Egypten, maer van Natolien Coningh was: desen en wilde Nicias het stuck niet laten voor tsestich Talenten, maer hy schonckt de Stadt van Athenen, zijn Vaders stadt, want hy was rijck ghenoech. Nu acht ick, oft hem wel mocht van beyde de voornoemde Coningen zijn geboden gheweest. De tegenwoordige beste Schilders mochten wenschen, datter nu ter tijt noch Ptolomei en Attali waren, die de Schilder-const met hun Talenten so mildelijck zenuwen en cracht deden hebben, datse dan te rijck wesende, hier en daer eenighe Stadt, in hun raedthuysen oft elders, tot ghedachtenis wat mochten schencken, dewijle den Miserere nu al te veel ghesongen wordt. Nicias heeft oock seer groote stucken ghemaeckt, te weten, een daer Calisto in eenen Beer veranderde, en een daer Io in een Koe worde verandert, en een naeckte Andromeda, die van Perseo verlost werde. Hy maeckte oock eenen seer statigen en magnifijcken Alexander, die ten tijde Plinij was in de gallerije van Pompeus: oock een sittende Calypso. Hy was bysonder fraey, en goet Meester van te maken allerley viervoetighe Dieren: maer sonderlinge alderley Honden. Hy hadde oock geschildert de wreetheyt van eenen Stier van Marathon. Men seght, dat Praxiteles, eens ghevraeght wesende, welcke stucken van alle die hy van Marber ghedaen hadde, de beste hiel te wesen, gheantwoort soude hebben, daer Nicias lest de handt op hadde gheleyt: soo seer werdt gheacht het opmaken oft polijsten van Nicias. My dunckt dat eenighe t'onrecht meenen, dat Nicias de Marberen Beelden verniste. Nu meent Plinius, ofter eenen anderen Nicias zy geweest, in de 112^e. Olympiade: doch (seyt hy) men soudt niet connen seggen met waerheyt, oft desen was, oft eenen anderen. maer ick acht dat het al den selven is, dewijle hy Alexander hadde gheschildert, die in de gal-

* Schilderije in groote weerde.

[fol. 75r]

lerije Pompei was: en Alexander was in de 112^e. Olympiade. Oft Plinius en meent Paris, die ooc Alexander genaemt was, om dat hy noch Herder wesende, vergadert hebbende een deel Herders, vervolgde en versloegh eenige Roovers, die Priami Coningh van Troyen zijns Vaders Ossen en Vee hadden gerooft en wech gedreven: want Alexander is geseyt Mensche-jager. Dese geschiedenis stelt Ovidius van Paris verhaelt te zijn, in zijnen brief aen Helena, seggende:

K'en was noch maer een kindt, doe ick alree de kudden
Wt s'Roovers handen wreet wel dorste vry beschudden:
En om dat ick soo stout een stuck had aen ghegaen,
Werdt Alexander my den toenaem by ghedaen.

Doch het is beter te achten, dat het den grooten Macedonischen zy gheweest, om datter geenen anderen voornaem by en is: so dat ick't noch daer voor houde, dat het al den selven Nicias zy geweest. Men vindt oock, dat Augustus den Keyser onder ander costelijcke stucken een uytnemende hadde, waer in waren twee Peerden ghespannen aen eenen Koetswaghen, in welck Tafereel stondt gheschreven: Nicias heeft my ghebrandt, dat is, met vyer geschildert, datmen Encausticè noemde, als elder verhaelt is. Hy soude eerst van Encausticè hebben ghewrocht, nae de ghetuyghenis van Hermolaus.