Bethlehem dat is het broodhuys
(1613)–Karel van Mander–
Auteursrechtvrijte weten gheestlicke Liedekens ghedichten of Leyssen, die de Herderen by Bethlehem snachts hun Vee wakende singen met verlanghen na de comste Christi
wijse 116. Psalm.
Achitop Lamech.
T'Komt op ons aen o Lamech laet ons stellen,
Ons dat wy tsaem yet singhen of vertellen,
Fraey overhandt misschien werd onsen loon,
Een altijds groen gebeyerd' yesten croon.
L. Als t'veld is schoon om sien, en soet om riecken,
| |
[pagina 25]
| |
De Bye en ooc vijfwonter bont van wiecken,
T'ghebloeyde hof door vlichlen in ghedwael,
Sy wislen bloem en rusten menighmael.
A. De Nachtegael der vlercksche sanghers besten,
Doet clincken t'wout, dan dauwt zijn lieve nesten
T'ghevoghelt al om teelen voort ghepaert?
Gheprickelt van de liefd' en des tijds aerd.
L. Als dit verjaerd verjaren sal met eenen,
Dat Amon wijt buyt' alle Herders meenen,
Creegh Melcha Iong de schoone Herderin,
Daer Korytes op hadde sulcken sin
A. Aen sijnen kin had hy maer eerst gecregen
Een wolle als wy te sien aen persen pleghen,
Doe hy haer sach en van liefd oock verdween
Soo dat hy met meer Korytes en scheen.
L. Want Amon een rijck Herder zijn ontvryder,
Die won den strijd en s'maeghds hert en geen blijder,
Bruygom noyt was noch blijder bruylof-feest
Ons Boersche jeughd verweckte daer elckx gheest.
A. De steenkens meest der Herderinnen waren,
Oorsuycker soet en sausse tot den snaren
Der holde Luyt en der dry-hoeckte Herp,
Dit al vermengt schoon t'saen geluyt uytwerp.
L. Maer al te scherp en luyden dunckt my rasen,
Crom hooren, fluyt, sac-pijp, al wat met blasen,
Moet slaen geluyd het welc den sang verdooft,
En t'lieds verstand of woorden ons berooft,
A. Soo menigh hooft soo menigh zin verscheyden,
Daer werdt ghedacht noch Roomsch noch Grieckschen Heyden,
Thalassus noch oock Hymeneus niet,
Sulck vreugden roep en was in Bruyloft-liet.
L. Maer Iacob siet, ja Iacob Iacob t'elcken
Ia Iacob ja, ja Iacob Iacob welcken
Gheluckigh was, want hy zijn ouders recht
| |
[pagina 26]
| |
Gehoorsaem eerde, en t'ging hem wel in echt.
A. Wech gingh hy knecht met Herder staf en keerde
Heer wederom die heyren twee verheerde,
De voorgheboort en s'vaders seghen quam
Op hem, en God in hoed' hem altijds nam.
L. voor Edom gram was hy ter vlucht geweken,
Aen een Fonteyn daer comt hem by gestreken
Een Herderin die hy soo haest oock steld,
Int hert als wel t'gesicht haer schoonheyt melk.
A. Zijn woord verseld met kus en vreughdsche tranen,
Hem openbaerd te wesen van soodanen
Gheslacht als sy, als tacken van een boom
Gesproten want haer Vader was zijn Oom.
L. Saegt ghy oyt stroom der beken van den berghen
Af storten snel, denckt dat dat water nerghen,
Nae niet en vloeyt, soo licht als dese maeghd,
na huys toe loopt, en dees bly tijding draegd,
A. Haer herte jaegd de milte werd te steken,
Te seer vermoeyd den aessem weygerd spreken,
Veel woorden uyt, soo seer sy hijght en blaest,
Al haren geest is door nieuw vreugd verbaest.
L. En also haest den Syrier hoord' verhalen,
Van sijnen Neef hy loopt in huys hem halen,
Onthaeld hem wel, den jong'ling seer verfraeyd,
Doort vuyr dat meer en meer inwendig laeyd.
A. Soo goudt-bloem draeyd of bloem van Cykoreyen,
Nae volght de Zon, de schoone Rachel leyen,
En trecken na haer Iacobs ooghen con,
Sy was hem oock een claer en lieve Zon.
L. Liefd' hem verwon en soo de liefd om draghen,
Geen ding is swaer, hem dochte weynig daghen,
Den Herder-dienst die hy om winnen haer
Met lust aen gingh, den tijd van seven Iaer.
A. Wat strijd hoe swaer' of wat ghestade
| |
[pagina 27]
| |
zinnen,
Of wat een cracht so grooten vuyr verwinnen
Met kuysch ghemoed te lijden dervens pijn,
En altijds by t'gheliefde goet te zijn.
L. Nu ter woestijn int veld en dan geseten,
By borne int schaeuw of waer't is wel te weten
Gods vrees en dulde in hoe seer eensaem wout
Hert hand noch mond yets yet te wesen stout.
A. Och voortijd oud' seer ong lijck desen laetsten,
Hoe all dingh veranderd is ten quaetsten,
Bedroch ontrauw en onghebonden lust,
De Weereld al nu stellen in onrust.
L. Was doe ghekust in t'samen-comst of scheyden,
T'was sonder arg, de Maegd met minnaer weyden,
T'gewolde kudde als met haer broeder ging,
Soo vry als met haer Vaer of Ouderlingh.
A. Hoe goed een dingh is Ouders t'uwer vreughden,
V kinders wel te voeden op in deughden,
Dees jeughd ter deugd in den oprechten pad,
Was wel ghestierd de vruchten toonden dat.
L. Wat eerst int vat dat nieuw is wort gegoten,
Den reuck daer van blijft lange in hem besloten,
Ieugds hert aldus behoud oock soet of suyr,
Ghewoonte allenghs veranderd in Natuyr.
A. Wijnbrauwen stuer' hard tongh' en hert sachtmoedigh,
Een dreygsaem hand met Roe gewapent vroedigh,
En stagen dwangh, goe voorgangh boven al,
In kinder tucht goe vrucht u baren sal.
L. Licht al te mal met kinders can men wesen
Of ernst is het straffen, aen het wesen,
Can met opmerck bet onderscheyden t'kind,
Als Schipper grijs kend aen t'Compas den wind,
Maer ouders blind waenliefdig al ontsteken,
Roesparigh ghy die dult kinds quade treken,
| |
[pagina 28]
| |
T'gaet u als boer die niet den wijngaerd snoeyd
Daer wilde vrucht en bitter hem dan groeyd.
A. T'zy of het gloeyd van hit, of kild van vriesen,
Te seer verlieft den Herder niet verliesen,
Can moed, hy teld jae scheld traeg maent en dag
Dat hy verdienden loon niet erven mag
L. Maeckt geen verdrag de Maegt eyscht hy ten tijde,
De Feest gedaen, t'word doncker des hy blijde
Ter camer gaet, daer hem de bruyd verwacht,
T'bruyd bedde doch gemist de rechte vracht.
A. Den blinden Nacht van morgen-stond verdreven,
Ter vensters in comt dag, die wel can geven
Goed onderscheyd van schoon en leelick wis,
Hier s'weers bedrog blijct, ooc t'beloonen mis.
L. Dat' Lea is swac oogig Rachels suster
Siet hy en gaet tot Laban die geruster
Hem steld, en gheeft hem als de weke is uyt,
Voor seven Iaer nieu dienst zijn liefste bruyd.
A. Nieuw vreugds geluyd in Haran t'aller wegen,
Wt Labana huys verstroyt doet clincken tegen
Huys borg en clip den Herder crijgt te deel,
Sijn lieve Schaep genoegt' en hert juweel.
L. God heeft hem heel rijck worden boven maten,
En weder t'huys met vreden comen laten,
Want zijn geloft gedaen tot Lus de Stad,
Die Bethel heet den Heer niet en vergat.
A. Ist (seyde hy) dat God wil mijn reyse spoeden,
Ia cleers om t'lijf te decken brood om voeden,
My geven oock te keeren vredig tot
Mijn Vader t'huys soo werd de Heer mijn God.
L. Want doe t'gebod zijns ouders gehoorsaem hy
Wt Barsaba trock na Mesopotamy,
Om trauwen daer in t'moederlijck geslacht,
| |
[pagina 29]
| |
Heeft hy tot Lus op dat gheberght vernacht.
A. Een roodtse onsaght zijn bedd' is wien soud lusten,
Oock is een steen zijn peulwe om t'hooft op rusten,
T'blaeu Hemel welf vol sterren zijn huys dac
Die reyst en vind niet altijd zijn ghemack
L. Den slaep in brac en dreef de sorge buyten
En door vergeet d'oogschelen deed' hy sluyten,
Nu comt den droom een groot gheheymigh werck,
Bewerpt hy daer in s'geests inbeeldigh perck.
A. Met goed opmerck den Hemel rond hy maeckte,
Op d'eerd' een Leer' ooc die den Hemel raecte
Daer op en af Gods Eng'len clommen saen,
En Iacob sag den Heer op t'hoogst ooc staen.
L. Hem zijn ghedaen beloften schoon om hooren,
Zijn saed en hem sal Canaan t'lant toe hooren
Zijn saed als stof sal zijn op Eerden uyt,
Ghebreyd seer wijd West Oost oock Noord en suyd.
A. Noch tot besluydt een g'lof van hooghe weerden
Door u en door u zaed sal zijn op Eerden,
Gheseghend al het mensch gheslacht eenpaer,
T'beloofde zaed van nieuws belooft is daer.
L. Geseyt is maer in een, niet in veel saden,Ga naar margenoot+
Werd s'mensch geslacht gesegend uyt genaden
Den Heyden door t'gheloof in Christo magh,
Rechtveerdich zijn ooc so de Schrift voor sag.Ga naar margenoot+
A. Snel troostich dach comt snellijck ons u bieden,
Maer tergh ghemoed, nacht vleugheld u om vlieden,
In Tartars kuyl swijmdieptigh ongewoon,
En sonder keer verberghd u daer ghevloon.
L. Nu Isaacs soon ontwaeckt en heen gevloghen,
Den Droom, hy sprack den Heer is ongelogen,
Te deser plaetse en t'was my onbekend,
Een coude vreese in hert hem quam gherent.
| |
[pagina 30]
| |
A. Och hier ontrent dees plaets hoe seer vervaerlijck,
Iae heyligh ist niet al en ist hier waerlijck
Als een huys Gods en hier is s'Hemels poort,
D' Eerdsz-vader sprac dus, staende op na dit woord
L. Vroeg ging hy voort den steen zijns hoofts oplichten
En tot een merck der plaetsen daer oprichten,
Den steen gesalft heeft hy met Oly flus,
En noemd de stad nu Bet El die hiet Lus.
A. Noch sprack hy dus den steen van my gheresen
Om hoog hier tot een teecken die sal wesen,
Noch een huys Gods, dit opgericht merck,
Wijst ons nu aen een heylig wonder werck.
L. Gods huys de Kerck jae Syon Gods Ghemeente,
Sal staen gebauwt op Christum t'dier ghesteente,
Hy een met haer, in haer als open baen,
Werd selfde Leere om tot den Vader gaen.
A. Eens op te staen om gaen na Beth-El henen
Te woonen, daer hem God so was verschenen
Dit heeft de Heer bevolen Israel,
Een Altaer oock moest hy daer bauwen snel.
L. Stracks doet bevel hy aen zijn huysch boden
Van onder u doet wegh de vremde goden,
Iae reynigd u veranderd oock u cleyd,
Staet op om op te trecken weest bereyd.
Ga naar margenoot+A. Comt werd geseyd laet ons ten berg des Heeren
Ga naar margenoot+Op gaen, tot t'huys van Iacobs God vol eeren,
Ga naar margenoot+Wy sullen gaen in s'Heeren huys dit soet
Ga naar margenoot+Blymarig woort verheugd ooc Davids moed.
L. Aen rechte boet sal Christi Leer beginnen
Die heet opstaen d'afgoden onser sinnen,
Begraven, wegh al moeten zijn gedaen,
t'Cleed Adam oud moet uyt en Christus aen.
A. Oock sal bestaen tot s'weerelds eynd in
| |
[pagina 31]
| |
't midden
Der kinder Gods een Altaer daer t'recht bidden,
En al t'goed werck opg'offert Gode werd,
T'reuc-vat werd van t'reyn geloofvig liefdig hert.
L. Wien t'quaed-doen smert en voord al wil versaken,
Ten altaer gae hy vind dan soet vermaken,
Iae sonder geld al veel goeds werd ter veyls,
Hier salmen dan versoenen oock veel feyls.
A. O steen des heyls o toegang vry ten leven
O Altaer groot en Offer soet beseven,Ga naar margenoot+
Wanneer sult ghy verschijnen doch wanneerGa naar margenoot+
Van Syon sal uytgaen u Wet o Heer.Ga naar margenoot+
Daer hebben nu veel Coningen, Propheten,
En Mannen Gods van overlang geweten,
En seer ghewenscht Heer u toecomsten dagh,
Och saligh hy, die hem beleven magh.
Eynd des 5. Veld Lieds. |
|