Bethlehem dat is het broodhuys
(1613)–Karel van Mander–
Auteursrechtvrijte weten gheestlicke Liedekens ghedichten of Leyssen, die de Herderen by Bethlehem snachts hun Vee wakende singen met verlanghen na de comste Christi
nae de wijse des 8.Psalm.
Hebreus, Proselytus. Lamech.
DIt was den Boom droogh toppig hel gespleten,
Daer t'swerm Byen in ruyschte als wy gheseten,
Daer onder eens aenhoorden maegder sang,
En t'bosch rontom antwoorde in wederclanc.
P. Doe Anna jongh en Agar Herderinnen
Van t'suyver vuyr der houwelijcker minnen,
Des Bruydegoms tot Sion en zijn Bruyd,
Ontkeelden ons een gheestigh soet gheluyd.
L. Wt Maeghdenborst de stemme is uytghelesen,
Soo dat een Lied een ander schijnt te wesen,
Alst comt soo uyt een Hemel keelden fijn,
Met niet veel const maer aerdig sonder pijn.
H. Witt' winde bloems'lijf-schoonheyt en wel singhen,
| |
[pagina 15]
| |
Zijn alle drie verganckelijcke dinghen,
Wel singht hy die met singhen hem verlicht,
Iae die God eerd en sijnen Naesten sticht.
P. De Heydenschap met sangh verweckt Gods tooren,
Haer vreught verwaerdt recht, Isralytische ooren,
S'vleeschs vuylen lust sy liefde noemt en daer
Is haer ghevlect der lieden van eenpaer,
L. Doch wie daer in hier wandeld sal gheslaghen
Sijn aldermeest, ten jongsten dag der dagen,
In eeuwicheyt. Ock ist niet wonder dan,Ga naar margenoot+
Dat yemant daer spreect geeren of singt van?
H. Can water soet uyt bitter ader spruyten, Ga naar margenoot+
Een herte daer God met zijn woord is buyten
Hoe can dat in den Heere maken vreughd,
In rechten geest vercondighen zijn deughd?Ga naar margenoot+
P. Nu Heber dan en ghy ooc Lamech beyde
Singht gheestlijcx yet om onser zielen weydt,
Een traentgen most uyt den wijn-kelder soet,Ga naar margenoot+
Brenght voort en schenckt tot Troost van ons ghemoet.
| |
De wijse des 74. Psalms.H. Van Adam noch te singen dunct my goed
Nu hulpe doet o God Heer der Heyrscharen,
Als Adam oud was honderd dertich jaren,
Doen wan hy Seth een Beeld ghelijck als hy
Seth hiet hy want Eva sprac God heeft my,
Ghesteld nu by een ander zaed verheven,
Voor Abel die van Kain doodt is bleven,
Siet van dit zaet Gods kinders quamen af.
L. Noch een geslacht quam voort van Kain straf
Het welc men gaf naem kinderen der menschen
Een volc dat volgde al na zijn s'herten wenschen
Welcx oeffening al tydelijck was meest,
Maer t'ander volck van Seth heeft Godt gevreest,
T'liet s'Heeren geest hem straffen en bewegen
Want Seth heeft siet een sone oprecht gecregen
Wiens naem is sone alsmen te rugghe speld,
| |
[pagina 16]
| |
H. Nu Enos vroom den godvruchtighen Held,
Heeft ingesteld Godtsdienstigheyd bequame,
Doe riepmen aen des Heeren hoogen Name,
Ghepredickt werd van sijnen wille en raed,
Dit Geestelijck puyr Godts kinder-barig zaed,
Dat niet vergaet maer eeuwig blijft in wesen,
Wert mondelinge al voort gesaeyt na desen,
Want by Gods-volck heeft oydt geweest zijn woord,
L. Getuychnis claer wel weerd te zijn gehoord
Wist Adam voort wt s'Heeren mond te brengen,
Wat heerlijck schoon geselschap ouderlingen
Was daer vergaerd somen wel dencken can.
Adam voor eerst, Seth, Enos en Kainan,
Daer toe den man Mahalaleel oock mede,
Iared, hier by, ende Enoch goed van zede,
Met ander veel meer vrome in groot getal.
H. Wie ist die ons te recht betuyghen sal,
Wie eerst voor al aenving de letter conste?
Of Enoch niet te schryven eerst begonste
Al zijn voorseg in Boecken soomen acht.
Hy heeft voorseyd vant goddeloos geslacht,
Dat onbedacht niet op den Heer wil schaffen,
Hoe dat den Heer oordelen sal en straffen,
Hun wercken quaet en boose woorden herd,
L. Hy leydend' hier een godlijck leven werd
Wt d'eerdtsche smert van Gode wech ghenomen,
Mathusal quam van hem, van wien is comen
Den vader van Noe die Lamech hiet.
En Lamech sprack van Noe desen siet
In ons verdriet ons troosten sal eenpaerlijc,
Ia in ons moeyten en arbeyd groot beswaerlijck,
Gy d'eerde die vervloeckt is van den Heer.
H. Nae t'rechte zaedt verlangt was dickwils seer.
Maer meer en meer in Noes tijd verminderd
| |
[pagina 17]
| |
Is Gods gemeente en met afval verhinderd
Doorlust des vleeschs en onreyn buyten-trauw
Al t'mensch-opset was boos in Godts anschauw,
Hy creech berauw dat hy hier op der eerde,
Den mensche schiep, den welcken hy begeerde,
Te met te doen met alderley gediert.
L. Maer Noe heeft Godts-woort altijds geviert,
En hier verciert dees doncker erge wereld,
Gelijc een licht met deuchden schoon bepeereld,
Gantsch onvermengt met boose duysterheyd
Een Godlijck goed leven heeft hy geleyd,
Godlijc geseyd, is een groot woord gesproken,
Gods goeden aerd is hier al in beloken,
Noch bleef hy staen als al de Weerelt viel.
H. Met zijn gesin in het gemeen verniel,
Hem God behiel, en voor t'verderven seker.
Wel hondert Iaer en twintig hy een preker
Der boeten was, en der vroomheyd oprecht.
Maer t'volc versteend en acht niet wat hy segt,
Niemant en legt sijn boosheyd af besijden,
Soo dat den Heer niet langer en wilt lijden,
Dat sijn genaed' het volck tot weelde treckt.
L. Sijn rechter hand ter wraken hy uytstrect
Die lang verweckt door Toorn was geheven,
T'nat Element word lossen Toorn gegeven,
In den afgrond en quam daer uyt geschorst.
De bornen al verschoorden d'eerd' haer borst
En als verlost, is t'wat cruyt gesprongen,
Dat boven is gecarckert en bedwongen,
En hangt gestopt in Hemels sluysen groot.
H. Athon Atlas noch Pelion ter nood,
En mochten bloot, hun hoofden uyt den golven
Niet steken op, maer lagen overwolven,
Van desen vloed wel vijfthien ellen diep.
Den Dolphijn snel int swemmen vreugt nu schiep,
| |
[pagina 18]
| |
Daer voortijdts liep licht voetschen hart om hooghe,
Ia t'selfs wie weet of doe ter tijd ooc drooge,
Haer hoornen hiel die Phebe heeft den naem
L. Thetis als doe was met haer dochter t'saem
Maer een lichaem, vermengt was onder ander
Elck vliet of beke en oock den cleenen mander
Zijn bedde crom mocht wesen elck ghemeen.
Den Oceaen versmolten al in een,
Vind nergens geen baerschutsche strand noch sponde,
Der Eerden cloot hy over al int ronde,
In zijn blauw cleet verberghende bevanght.
Ga naar margenoot+H. Siet een slecht houdt dat wonder veel belanght,
Hoe't drijft en hangt op t'water al waer binnen,
De Borghers zijn, met al de Borgherinnen,
Der Weerelt vrijd, en sweven hier en daer.
Al Kains zaed der menschen kinderschaer,
En oock die haer van Seths gheslacht aenhinghen,
In sonden siet hoe zy al t'saem verginghen,
Een ongheteld ontalbaer volck planteyt.
Ga naar margenoot+L. Want door eens mans eerste ongehoorsaemheyd,
Wijt uytghebreyd al veel sondaren waren,
Maer uytgheroeyt, hoe ist eylaes ghevaren,
Der slangen zaet haest weder wasdom nam.
Een vervloect zaet van den bespotter Ham
Ghesproten quam t'geslacht der Cananyten,
T'groot Babels rijc en ooc der Sodomyten,
Vijf steden zijn van dit volck al bewoont.
H. Maer siet omhoog wat spits hem daer vertoond,
Die ongehoont den Hemel schijnt te dreygen,
Int ruyme veldt Sineac, wat is eyghen,
T'voornemen doch van al dit volcx bestaen.
Den Hemel hoog, wat, willen zy hem gaen
Beclimmen saen of ist uyt een beduchten,
| |
[pagina 19]
| |
Der wedercomst des zondtvloedts om opvluchten,
Waer door zijn sy aldus int werck vervroyt,
L. T'is om een naem eer sy worden verstroyt,
En sooder noyt niet dan Hebreeusche sprake
Ghebruyckt en was, gheviel een wonder sake.
Die gladt af sneedt al t'voornemens bedrijf.
Tspraecks werring als des Menschen ongerijf,
Is stracx al stijf daer onder t'volck gedrongen
D'een d'ander con zijn herte met der tonghen,
Niet toonen meer al was hy noch soo schalck
H. Riep een om steen men bracht mortel of calck,
En stijl voor balck en wildemen een stellingh,
Doen steylen op (siet wat een groote quelling.)
Men brackse al af in plaets' van hoogen meer
Riep yemant om een boor of avegeer,
Hy creegh veel eer een beytel of een schave,
Of voor een bijl en schoppe, spa of grave.
Daer bleef dan t'werck men moster scheyden uyt,
L. D'een track naer Oost met volc van sijn gheluyd,
En d'ander Zuydt een ander volck wiens woorden,
Gheleken best nae West of som nae Noorden,
Wel honderd-fout verstroyt ter weerelt in,
Maer Heber hiel de sprake in sijnen sin,
Die haer begin hadde in den hof van Eden,
(Ist somen acht) soo doen oock diemen heden
Hebreeuwen noemt als afcomstich van hem.
H. Een Vader van al Hebers kinders Sen,Ga naar margenoot+
Is soo de stem der schrift getuyght van desen,
Quam Abram af die eerst hadde sijn wesen,
t'Vr in Caldeen en naemaels tot Haran.
Wt Godts bevel vertrock hy oock daerGa naar margenoot+
van,
Tot in Canaan want Godt had hen bejegend,
Met schoon belofte als dat in hem gesegend,Ga naar margenoot+
Alle gheslacht op Eerde soude zijn.
| |
[pagina 20]
| |
Ga naar margenoot+L. Nu her belooft is t'licht van eeuwich schijn
Ga naar margenoot+Wt rechter Lijn van Abraham te dalen,
Ga naar margenoot+Bevesticht noch is op verscheyden malen,
Ga naar margenoot+Toesegh geschiedt van t'Saligmakig zaedt,
Ga naar margenoot+O Sterre schoon al s'Menschen toeverlaet,
Comt op en gaet wt Iacob haest geresen,
Och wie sal dan int leven mogen wesen,
Ga naar margenoot+Als dit geschiedt waer toe ons hope staet.
Proselytus zinget weder op de wyse des 8. Psalms.
ZOo brood verslaet den hongher groot becleven,
Op zulcker maet hebt t'samen ghy verdreven,
Verlangh met sangh en tijds vervelen my,
Van herten danck u daer van t'samen zy.
Derde Veld-Lieds eynd. |
|