Bethlehem dat is het broodhuys

te weten gheestlicke Liedekens ghedichten of Leyssen, die de Herderen by Bethlehem snachts hun Vee wakende singen met verlanghen na de comste Christi

[p. 3]

Bethlehem oft Broodhuys.

T'eerste Veld-Lied

nae de wijse Psalm 74.

Hebreus. Proselytus. Salomon. Adon.

H. T'Groot dagh-licht schoon des Weerelts ooghe claer,
Verborghen is, t'aerdsch aenschijn swart bespannen,
Met t'nachtsche cleed. P. uyt d'ooghen wilt dan bannen
Den doodschen slaep, o Herders nu eenpaer.

S. Des Winters nacht die coude is langh en swaer

Verdrietigh vald ons Herders op den Velde
Doch goe toesicht dient ons dat van t'ghetelde,
Schaep-kudde wy niet een en worden quijt.

A. Den wolf of Leeu die gaet rontom altijt

En loerd met vlijt of loos hy mocht betrapen,
Ons traeg en luy als die de wacht verslapen,
Der schapen moord en scheynding is sijn lust.

A. Dat niemant dan in hutt of bedd' en rust

Maer laet elck voort ter wacht ghewapend commen,
Ons Honden trau dat die ooc niet verstommen
Want daer aen is oock veel gheleghen siet.

P. Hebreus vriend. H. wat ist. P. singht ons een Lied,

Op dat den tijd te minder ons verlanghe.
Ghy Salomon met geest verweckschen sange
V snaren soet oock paren doet accoort.

S. Iabel brocht ons eerstmael de hutten voort

Sijn broer Iubal de soet gheluydsche Vedel,
En fluyt oock mede om onse sinnen edel,
Verlichten in traendals doorlijden hier.

A. Verhaelt in sang hoe t'loose valsche dier

Ons voordees laes, bedroogh en dede sneven,
Met loghentael en hoe sy zijn verdreven,
Wt wellust soet in jammerlijck verseer.

[p. 4]

 

Hebreus singht op de wijse des 1.Psal.

 

H. O Herder groot o Davidt die al meer,

 

Als David of zijn Zoon zijt, Davids Heer,

 

En wortel self, u Harpe wilt my leenen:

 

Dat ick ons yet van Eden singh met eenen,

 

Ons ouders hoe dat hen te deele wert,

 

Voor t'blijdste hof het droefste dal vol smert.

 

Een aerden klomp heeft God besielt bespraect,

 

Een aerden klomp hem tot een beeld gemaect

 

Een aerden klomp die doch so veel wil wesen,

 

Denckt wat ghy waert, en wat ghy wert nae desen,

 

Mensch kent u self uw's selfs kennisse wis,

 

Een goed begin om Godt te kennen is.

 

Maer wat God is gheen menschen tongen vroed,

 

En konnen dat ghenoegh uytspreken, goed

 

Is hy alleen en niemant meer waerachtigh,

 

Wijs, trauw, oprecht ja heylig en almachtig,

 

Dan die yet deugt heeft, dat van Godt alleen,

 

Waer's u beroem o Mensch ghy hebt doch gheen.

 

Siet tot sulck beeld ghy mensch gheschapen waerd,

 

Maer nijdicheyt van Satan oud ghebaerd

 

Een dochter self doods moeder door de sonde

 

Heeft ons ghebaerd t'wreed schepsel in voorstonde,

 

Want schepsel Gods en is de dood doch niet,

 

Maer door de sond' is komen al't verdriet.

 

Gheen Tempe noyt versierd Elisi veld,

 

En was so schoon alst hof waer in ghesteld,

 

Den Mensche was om bewaren en bauwen,

 

Godt gaf hem daer sijn woort om op betrauwen,

 

T'ghebod was t'brood en sijnder zielen aes,

 

T'welck hy verliet en wert des doods eylaes,

 

Der Slanghen woordt t'Sirenigh valsch geluyd,

 

Bedroogh Adams sijd-ribsche nieuwe bruyd

[p. 5]

 

Dats' onbedacht haer bruydegom dede eten,

 

De bitter dood eylaes sonder haer weten,

 

Aen t'lustigh fruyt als aen vergiftigh brood.

 

Des duyvels nijd invoerde aldus dood.

 

Dit ging recht toe als man die in zijn land,

 

Claer tarwe zaeyt maer nijdigh zijn vyand,

 

Ter wijlen dat de Menschen slapen traeglijc,

 

Sijn oncruyt fel hy daer in zaeyt t'is klaeghlijc,

 

Aldus int hert der menschen t'loghen saet,

 

Gesayt brenght voort ter weerelt alle quaet.

 

Of ghelijck een die van Ierusalem

 

Na Iericho reyst onbedacht/ en hem,

 

Vind inde hand der wreede moordenaren,

 

Ter dood ghewond berooft sijnen dierbaren

 

Schat, daer toe noch naeckt uytgetogen bloot

 

Dus quaem den mensch door sonden in den nood.

 

Sijn eerst verderf uyt hoogmoed is ontstaen,

 

Want lust als Godt te zijn in hoogheyt saen,

 

Iae goed en quaed te weten Eva sinnen,

 

Trock van t'gebod dat sy moste beminnen:

 

Gheloofde licht uyt jonsten sonder haet,

 

En goed te zijn, verradelijcken raed.

 

Benijdster van Gods werc ghy oude draeck

 

De Vrouwe slecht ooc met uw's vals oorsaec

 

Ghy loos bevocht en socht oock wel de beste

 

Gheleghentheyd, en d'alderswackste veste,

 

Als schalck vyand om comen in de stad,

 

Tot roof gheneyght en tot vernielen plat.

 

Seer schadigh is met Satans boden loos,

 

Te houden spraeck als Eva want altoos,

 

Een stadt die sprac gaet met den vyand plegen

 

Wort van hem haest in sijn geweld gecregen,

 

T'schalcks tongh is vuyr en kancker is zijn woord,

 

In Ioabs mond was vrede, int herte moord.

 

Vermond vyand tscheen Eva niet en wist,

 

Hoe groot t'nijts vuyr in u was noch wat list

 

In uwen sin om t'mensch gheslacht vernielen

 

En moorder van d'onsterffelijcker zielen

[p. 6]

 

Veelsins den mensch soect ghy door listen snel

 

Den Hemel noch te wislen voor de Hel.

 

S'vleesch swackheydt noch u voor een Eva dient,

 

Daer door ghy loct te zijn des weerelts vriend,

 

⁺En maeckt tot haer lust appelen gheneghen

 

Soo Esau verhongerd niet den seghen,

 

Noch voor gheboort aensagh maer t'moes gherecht,

 

Alsoo vaert oock hier menigh sondaer slecht.

 

Eva sagh aen den boom hoe dat van dien

 

Goed g'eten waer en was lieflijck t'aensien,

 

Om dat hy wijs con maken veel doen weten,

 

Sy nam sy at sy gaf, haer man heeft g'eten

 

Ooc vande vrucht twelc dra gedaen was maer

 

T'heeft lang gesmert om de nasmake swaer.

 

Ghy twee maer een dijn oogh seghel is los

 

En zijt geverft met schaemtigh wangen blos

 

V gruwt u selfs en vlecht u vijg-blaerschooten

 

Ghy bergt u voor diens oogen t'al ontblooten

 

Misdaed u wroegt strafweerdigh vreest ghy seer

 

Voor t'schoonste schoon aenschijn, u vreughd wel eer.

 

Den soetsten troost (doe ghy stont int gebod)

 

Ia een ghemeen t'saem-spreker was u Godt!

 

Tot groot vermaeck, en jonstighe dienaren

 

V t'alder tijd Gods suyver Enghels waren

 

Int soetste Hof waer buyten all' onvreught,

 

Ghebannen was en vloeyde in volle jeught.

 

Dit was te recht de gulden weereld wel,

 

Vol alles goeds maer hebt lichtveerdig snel,

 

Eylaes o mensch dees Heerlijckheyd verloren

 

Daer toe wat noch wort uyt u bloed geboren,

 

S'doodts fellen strael te lijden onderdaen,

 

Is worden laes, niemant mach voorby gaen.

 

Den Vader goed als een recht rechter cloec

 

Voor vierschaer roept en doet eerst ondersoec,

 

Der slanghen vloeck gaet eerst om t'eerst verleyden,

 

t'Wijfs vonnis volght daer nae word onderscheyden,

+ apo.18.17

[p. 7]

 

Den man zijn straffe: onschuld nae menschen aerd

 

Hielp niet, elck hooft bleef met zijn schuldt beswaerd.

 

Groot moeder van dees groote weereldt bracht,

 

Hebt ghy in noot u self en u gheslacht,

 

T'wijl negenmael nieu hoornich wordt Dyane⁺

 

Veel bangigheyt en smert is onderdane,

 

Die stoc vrauw is van haer kinds vangenis,

 

Haer prickelt veel wanschapen langenis.

 

Maer als d'uyr is en dat den mensche dan

 

Den kercker ruymt en comt soo hy best can,

 

Dat ongewoon schoon sonnenlicht aenschauwen

 

Al t'vrauwen Lijf lijd doods pijnig benauwen

 

Bedochtet Kind dit zijn Moeders gedoogh,

 

Ten sage haer geen tijdt met onweerd' oogh.

 

Dan is de Vrouw s'Mans onderworpsel noch,

 

Met will' en macht, maer al int goede doch,

 

T'gaet quaelijck daer beleeftheydt is verschoven,

 

En t'onverstand de Reden gaet te boven,

 

D'een d'ander moet een hulpe zijn bequaem,

 

Want veel drucs erft den man ooc van Adam

 

Gy beste Vaer groot herder en aertsch Heer'

 

Dat Engelijc broodhuys spijs de u niet meer,

 

T'veldt dat vervloeckt is, draecht voor u ghebrekigh,

 

Fel doorns scherp, en distelen stijf stekigh,

 

Dus tegen t'land moet gy met commer groot,

 

En aenschijns sweet betalen daeglicx brood,

 

Ay aerden klomp, ellendighen slijckhoop,

 

Na dat voleynd is u kort levens loop,

 

Moet weer tot eerd' aldaer u wormen eten,

 

Dus ghy bevreest in dootsschaduw geseten,

 

Als ballingh zijt in nachtsche duysterheyd,

 

Daer alle dingh is ydel en arbeyd.

 

O groot versuym o mangelinge onvroet,

 

De bitter doodt in plaets van 'tleven soet,

 

Verdriet voor vreugt veel sieckten voor gesonde

+ De Maene

[p. 8]

 

Noch in't ghemoed de smertelijckste wonde,

 

Dat Godt verwrocht ghepaeyt sijn niet en magh:

 

Vliet droeve nacht, en haest u blijden dagh.

Wijse des 74. psalms.

P. HEbreus vriendt, u droef sangigh gheclagh,
Geeft my vermaec en vald my onverdrietigh
Als wandel-gast die ruyschend borne vlietigh
En koele schaeuw ghevonden heeft tot rust.

S. Al meer en meer groeyd in my hoorens lust,

Soo Bye nae tijm is guls om garen honigh,
Nae sulcken sangh den Herders ongewonigh
Verlanght mijn hert o Heber lieve vriend.

A. Een droncxken uyt mijn vles hebdy verdient

Waert Nectar soet ic sout u geeren schencken

S. Wt mijn snapsack een beetken kaes daer t drincken,

Seer wel opsmaect wil ick u schincken mild,

P. Als dichter goed voor niemand swichten wilt

Heman Calchal Ethan des Israhyten,
Noch Darda oock en doen u geen verwijten,
Dat ghy daerom van sangh soud sijn gestild.

Eynde des eersten Veld-Lieds.