|
| |
| |
| |
VIII Van een te laten vrijer
Viermaal verdomd, - docht hij, teruggaand over den dijk op Water-Snoodt aan: - 'k bin toch maar een lamme donderhond. Zoo'n pril zacht keind... en ik. Maar neeë toch, wat zegt leeftijd, wàt zijn jaren. 'k Zal ommers veur 't lieve keind goed zijn. Wat kan ze méér believen? Zou ze meerder vragen in heur verwachtingen? Mogelijk was 't keind wel danig blij, enkel maar bleu. Zou ze van mijn bunzig kunnen zijn? Bin ik gien rechtgeschapen man, gien waren boer, gien gragen jongen veur een elk boerendochtertje? Ze wordt thans ommers de vrouw op een groot en best-avanceerend bedrijf. Kan zoo'n keind dat toch in de wereld nooit veul zou worren anders, méérder verlangen?
Maar dien avond laat maakte hij het toch maar aan moeders bekend. En deze zegde heur zeg. Na den avondeten, zonder aanloop openbaarde hij 't: ‘'k Gaan trouwen!’ En dâlijk zocht hij van heur oogen af te lezen, hoe ze dat wel vond.
‘'t Was mijn bekend!’
‘Dat bestaat niet!’
‘Met Geertruida de Goei, een keind, dat veur drie jaar nog met heur haar op den rug liep.’
‘'t Is waar, maar 't zal!’
‘Mijn best, jonk. Onze Gieljan is oud en wijs genog, zeg ik ook maar. En de jonge meidegies worren van eigens oud.’
‘Dus je zeit gien nee'?’
‘'t Zou ommers niet baten, keind.’
‘Neeë 't zou niet baten. Dankie veur 't woord moeders.’
| |
| |
‘Gien dankwoorden verstaan! Ik heb er ommers gien deel 'an gehad!’
‘Moeders, je mot daar overheen. Ik bin nou eenmaal dáárin straf.’
‘'t Is goed zoo. Een jonkman zijn bed mot gien lange jaren leeg staan. En ik kan hier dat keind deur de moeilijkste tijen heen helpen. Dat je mijn bint veurbij gegaan Giel, dat is weer je ouwe aard die in je gist. 't Beste keind zal d'r van mijn niks om hoeven te verduren. Breng heur nou maar gauw 'n keer hier.’
En zoo gebeurde dat. Geertrui kwam op een avond. Maar niet te zamen met heur Gieljan, want die was alvast vooruit gefietst. Ze wou dat in 't eerst zoo graag. Ze zat ievers in de keuken op een wrakken stoel en gaf netjes bescheid; het keind was wèl beleefd. Gieljan zijn moeder vond heur een schuw en poover meidje, dat maar kwalijk praten kon.
Maar, wel een welig lijfje en werksche handen. Ze nam dat zeer jong meidje in moederlijke bescherming op, deelde dra vele wijze raadgevingen rond en praatte druk (zij het eerst van allen) over den trouwdag.
Maar Geertruida weerde zich door schuchterheid.
Ze was iel als een ochtend in April; 't was of heur gedachten dan ook komen moesten door een nevelig veld heen. Ze had nog zoo zelden rechtaf aan trouwen gedocht. En hier die oude vrouw Beijen... dat mensch wou de suikerklontjes al inslaan.
‘'k Dink,’ zegde ze bangelijk wat dagen daarna tegen Gieljan, ‘'k dink Giel, dat jouw moeder zoo gestreng zal zijn veur mijn.’
| |
| |
‘Neeë kind, achter heur kouwe oogen is 't wel teer genog. Dat zal je ervaren.’
‘'k Bin van heur wat bang.’
‘Niet doen m'n keind. En van mijn?’
‘Nou niet meer.’
‘En doen je 't graag? Gaan je met mijn graag meê naar onze woning, later?’
‘'t Huis bij jullie is me zoo groot en zoo vreemd. 'k Bin dat geringer gewoon Giel.’
‘Dat went.’
‘Ja, 't zal wel wennen. 't Mot wennen.
‘Bin ik veur jou goed genog, zacht genog?’
‘Jaat! Jaat Giel!’
‘Gaan we wat naar de kaai den avond? 'n Elk hier in de buurt weet het nou tòch.’
‘Ja, dan maar.’
En dien avond haalde hij heur tegen 't schemeruur. Hij had voor zijn jong bruidje een aardigheid bedocht: een fraaien donkerblauwen omslagdoek had hij uit de stad gehaald. Hij legde 't dun wollen vachtje om heur schoudertjes en streek met blije onhandige harde werkershanden een plooiing glad.
Maar ze gaf hem geen arm. 't Wier in die dagen ten avond wat kil, en daarom zal 't zijn, dat Gieljan Beijen, sloom voortstappend naast dat zwijgende meidje, dwers door haar moeders smalle land, danig grilde over zijn lendenen. De pijp van 't watergemaal op den Oûwaterschen Damweg liep met hen meê, de avondhemel was vreemd en veelkleurig. Een peerse lap lucht, als de spiegeling van bloeiende hei, hong over Polsbroek. Gekomen aan den eersten Tiendeweg tilde hij heur in zijn machtige armen over de teenen horde, een vlechtwerk van heur
| |
| |
vaders handen nog. Ze verkikte niet, al nepen zijn handen ook in heur heupen; neen, kleinzeerig was die Geertruida niet...
Ze kwamen daarmeê op den Tiendeweg, een ruige kaai langs àl de landerijen, alwaar de bramen gaargestoofd door de nazomerzon, op plokkers hongen te wachten. En ze aten er de goede vruchten als kinderen. Ze vergaten den tijd en vergaten de buurten, die op geringen afstand er toch nog maar waren.
Daar, zoo veilig uit het oog van de menschen, wieren zij blijer en vrijer. Hij zegde: ‘zie Geertrui, zie mijn nou braambeziën eten; bin ik nou de ouwe Heemraad? ik bin ommers een jong, trouwgraag bloed.’
En zij weerom: ‘jaat zeg dàt wel, een ouwe man bin jij gansch niet Giel.’
Dat gaf toen veraseming. Ze hadden van bramen hun buiken vol, en zegen tevreden neer langs den waterkant. Ze zat in heur doek zoo aardig, gelijk een keind dat voor oud vrouwtje speult. Gieljan aaide de kwastjes. Hij vroeg: ‘een mooie doek?’
‘Jaat wèl mooi. Wat oudachtig wor' ik er deur.’
‘'k Hem er zoo gien verstand van.’
‘Neeë Giel, maar 'k bin er blij meê.’
‘En nou 'n elkeen hieromtrent er van afweet dat wij trouwen gaan Geertrui, durf ie noù met mijn wel deur de buurten te gaan?’
‘Jaat ik.’
‘Dankie.’
Hij nam Geertrui haar hoofd in zijn handen; kuste heur op den mond. ‘krijg 'k weeral gien ènkel zoentje van jou weerom?’
| |
| |
Ze kuste hem vluchtig en hij begon daarvan te trillen en te brommen van binnen. Naar zijn oogen trok weer zoo'n aangenaam kleurenfloers... och toch gelukkig, al 't lieve was nog niet verdroogd in zijn lijf. Hij wier d'r weemoedig en verjufferd van. Z'n woorden kwamen dronken achter zijn tong vandaan; onhandig wier hij als een eerste minnensgast.
En 't meidje wier klein in heur nieuwen doek, zóó klein. Ze docht mogelijk: nou gaat Gieljan Beijen wild worren... en van woeste aanhaligheid was ze zoo danig bang. Hij dwerrelde maar door, raar en onstuimig. Gansch zijn liefdelust wier wakker; elke tel maakte hem jonger.
Toen keek ze op naar zijn sterk gegroefd hoofd tegen de avondlucht. Ze zag dat om z'n mond trillers liepen... z'n oogen wieren glimmerig... toch, oudachtig en moei was dat hoofd. Ze wier zoo bang. Ze was zoo gering tegen hèm.
En hij: plots stond de ouwe vrijer recht naast haar. Toen, haastig, bukte hij zijn eigen en greep het bange vogeltje onder de oksels. Ze gaf een schreeuw. Woeste angst klotste door haar lijf. Maar 't was niet noodig geweest. Want zóó verdwaasd was die late vrijer niet, of hij had voor heur bangheid eerbied. Ze gleed weer uit zijn armen, wier teêr neergelegd op het vochtige gras... en haar was niets gekrenkt.
Ze dierf in de stilte daarop in lange niet terzijde zien. Och arme vent, daar zat Gieljan Beijen weer, als een zwaar schuldige gast. Z'n handen knepen elkaar, z'n oogen keken zoo schamend. 't Meidje wier d'r verdrietig van. Zoo'n goeie, zoo'n trouwe jongen.
| |
| |
Hij had zijn bruidje alleenig maar wat willen kussen. Ze was zéker wel te argdenkend geweest. Thans kwam ze dat deemoedig weer goed maken. Heur handen zochten de zijne, willig liet Gieljan dat toe. Zwaar kon 't hem niet meer beroeren, al aaiden die jonge vrouwenvingers zijn handen ook. Maar dat het lief van Geertruida was, ja zeker, dat deinde naar zijn bevinding toe.
Hij stond toen maar weer op, en thans om weerom te gaan. Brocht heur gelaten naar de hofsteê terug, en liep schielijk van daar heen naar het oude Water-Snoodt. Onderwege vochten in zijn zwaren moedeloozen kop velerhande willen.
Oud dat is oud, docht hem ten ende, en stapte in de bedsteê, waarin hij al zoo'n kwastigen trekker, een beddeleeuw had hangen.
En dàt laat zich ree verstaan, Gieljan had heel wat te vernemen om zijn late voornemen met dat pril dochtertje. Hij verdroeg al die aardigheid om zijn vrijerij in degelijke berusting. - Ze kannen ons getwee niet raken met hun lacherige schampwoorden -, docht hij doorgaans.
Ons getwee. Och hij wilde dat zoo gaarne zeggen. Geertruida en hij, tezaâm verzakend àlle anderen. Een vreemd, maar onverwoestbaar verbond. Een gezin van twee elkander gezinden. Daar zou en mocht geen spie tusschen komen. Maar 't jonge meidje was zoo willoos. Ze vond àlles wel goed, omdat het heur alzoo aangezegd was. Maar haar verdoken verlangen vroeg mogelijk àndere vreugde? Hij was niet zeker daarvan. Ze konden saâm toch wel gelukkig zijn later, alleen door bereide goedheid
| |
| |
al. Maar toch... mocht hij heur dan binden?
Want al zou hij dan tende gelukkig worden, 't keind zelve ging mogelijk droge dagen tegemoet met hem. Hij docht toen menigmaal aan zijn eigen verbond met Aaigie te Steyn, en dan neep de verschrikking zijn keel samen. Zou dit arme meidje eens even zoo zeer ongelukkig zijn, als hij toen in die jaren? Ja; want wat gaf het toendertijd, dat Aaigie eigens wel lievigheid bood. O, als toch, ondanks zijn beste voornemen, dat moederskeindje te koesteren en er in teerheid meê om te gaan, de liefdeloosheid slapen kwam tusschen hun kussens; als hun huwelijk zou òndergaan in dat vreemde ongrijpbare, dat hij nog zoo verdoemelijk goed kende... ach arm jong meidje dan.
Hij kwam er nog menigmaal, en sindsdien altijd belast met zulksoort bange gedachten. Zijn oogen wieren er onbestemd en schamend van. Hij dierf ze nooit lang meer vestigen op zijn bruidje, of maar te laten rusten in die van heur moeder. En op 't lest docht hem: hier mot schielijk wat 'beuren. 'k Bin het rechtevoort ontwend met schuldige gedachten over mijn eigen rond te loopen. De rust mot weerom kommen...
En hij trad toen tende resoluut bij zijn meidje binnen en sprak met heur daarover. ‘Dink ie,’ vroeg hij bewogen, ‘dink ie dat jij al je jaren naast mijn blij zal blijven deurleven?’
‘Dat zal toch wel, Giel; dink ie dan van niet?’
‘'k Bin eigens ommers niet gelukkig gewist met m'n Aaigie in Steyn. 'k Hieuw niet van heur. Maar van jou wel Geertgie, 'k hou veul van jou! En ik wil
| |
| |
jou vast niet het ongeluk in helpen. Waarom zeg ie mijn nooit of ie wel graag...’
‘Dat is jou toch bekend, Gieljan.’
‘Wat mot mijn bekend zijn? Je praat nooit uit. Je bint misschien wel bang veur mijn?’
‘Bang niet.’
‘Maar zeg 't dan toch, keind. Ik bin zoo bar ongerustig.’
‘Giel... je vraagt mijn dingen, die ommers moeders 'anbelangen.’
‘Moeders? Maar wil je eigens graag?!’
‘'k Zal ommers van je lééren houwen.’
‘Ik dink van niet m'n kind. Ik dink... ja nou gaan 'k jou wat zeggen. Hoor! 'k Hem veule jaren geleën van een daggelderskeind echtig veul gehouwen.’
‘Jij?’
‘Jaat, veul. Ze was mijns gelijke niet, maar 't was zoo'n lief smoelgie en een butterzacht hart. Toen liet ik heur loopen, omdat moeders 't zoo wou. Maar moeders joeg mijn daarmeê de ellendigheid in. Keind, ik kan jou nooit of nooit zeggen hoe 'k mijn dat 'antrok. De dagen wieren zwaar veur mijn. Twee jaren bin 'k toen (moeders wou het) met Aaigie in Steyn getrouwd gewist. Een vloek wier dat, en toch mocht ze me graag.
Ik hou van jou veul. Maar Geertgie, Geertgie, als de lauwheid veur mijn in jouw hartjie zit... dan gaan er wéér zulke zware jaren kommen, maar dan nou veur jou! Mot je d'r van huilen? Bin je d'r ook bang veur? Zeg dat dan gerustig m'n keind. Kom nou'r is hier, kom nou. Zoo is het goed. Laan 'k jouw haartjes nog maar 'ns aaien hè. Je bint een
| |
| |
veuls te best moedertje; ik mag jou in de akeligheid niet schoppen. Denk nou maar niet 'an je moeder veur dezen éénen keer. 't Betreft jouw eigen leven m'n duifie. Ik hem wèl naar moeders geluisterd... en je weet het hè, zwarigheid is m'n loon gewist.’
‘Giel, Giel... 't wordt mijn zoo moeilijk. Je het gelijk... ik hou' niet bar veul van jou. Maar we binne' al zoo ver, en moeders wil 'et zoo zeer. En ik bin d'r niet zeker van, of ik jou veur den kop mag stooten. Want ik dink: Giel het wat lievigheid in zijn eenig leven best noodig -. Heb ie 't al niet slecht genog gehad, veur jaren.’
‘Och, je bint zoo braaf, 'k had 'et altijd wel gedocht, m'n keind.’
‘Je mot nou niet kwaad op mijn zijn...’
‘Neeë duifie, zeker niet. Ik zal gaan, ik zal opschuiven veur den ware, veur de jeugdigheid. Ik had eer zoo wijs motten zijn. Maar 'k zal 'an jou aardig blijven dinken. 't Mot dan maar... mijn tijd is ommers vort!’
‘O Giel, en wou ie dan zóó maar?...’
‘Ik gaan gerustig. 't Eene doet zeer en 't andere doet zeer. Maar wat weegt hier 't zwaarst? Ik weet noù, jouw jong leven weegt het zwaarst. We zallen gelach vernemen en veul kwâpraat uit de buurten, maar kwaaier zou 't zijn as we dat wouwen veurkommen. Dan gong weer een jong hart kapot.’
Haar oogen wieren groot en klaar om die ware woorden. Ze stak heur Giel een bevende hand toe en ze wou wat zeggen, dat in tranen verloren ging. Maar de ander begreep haar, ook zònder verklaring. Hij nam resoluut dat jonge handje aan en kuste het met langzame smartelijke aandacht. Toen keerde hij
| |
| |
zich van heur af. Maar bij de deur vloog ze hem achterna. Eén oogenblik, het laatste van hun ongelijk samenzijn, was ze wild en erg oprecht. Haar armen vlijde ze rond zijn harden hals. En zóó, lachend en krijtend, kuste Geertruida heur scheidenden jongen vurig. ‘Dankie! dankie! beste jongen dankie!’
Hij bleef toen hard; gaf één zoen op heur mondje weerom en zegde: ‘blijf altijd liéf 'an mijn dinken, en nou, gendag.’
De avond ontving hem met koeleren zoen. Kracht denderde door zijn polsen en beenen. Veel spot nadien doorstond hij, voornaam glimlachend. Zijn leven ging door.
En breeder werd dat mannenleven nu, alsof het alleen op offers kon gedijen. Gieljan zijn kop wier hoekig en zijn oogen wijs. Hij zag al neer op een nieuw opgroeiend jongensgeslacht, dat zich maar matig roerde. Er wier gevrijd en getrouwd; jonkvolk vloog uit en het vormde gezinnen, maar alles naar de regels van de vaderen. Nieuwigheden kwamen het land niet op, of het moest weeral een nieuw machien zijn dat knechten deed uitsparen. In 't Polderhuis, daar was hij thans een vertrouwde; hij verstond goed de Keuren en heel de bestuursmachinatie. Met afzien en leeren uit het dagelijksche doen, was die kennis speulenderwijs naar hem over gewaaid. En toen Gieljan den weg door de paperassen wist en meermaals (als grootste landbezitter onder de Heemraden) den voorzitter, hun ouwen Schout, bij ziekte vervangen had, wier de lust in hem klaar, méér van de administratieve in- | |
| |
deeling der waterschappen te weten. Hij vond thans ree de geschriften en de connecties. En alom wier gezegd: in beslagenheid gaat onze Gieljan Beijen zijn vaders weg op -. En bevoegden kregen erg in hem; zoo mijnheer de Baron, die Dijkgraaf was van den Lekdijk Benedendams en van den IJsseldam.
Als vervanger van een Districtheemraad wier Gieljan toen, op des Dijkgraafs dringen, verkozen tot Hoofdingeland en gauw daarop, bij een sterfgeval, benoemd tot Hoogheemraad. Het Koninklijk Besluit, houdende zijn benoeming tot dezen voornamen post, kwam krek op zijn vijf-en-veertigsten jaardag af. Hij wist natuurlijk van de voordracht uit het Besturend Collegie, maar toch gaf de benoeming een blijen schok. Hij had in die dagen allang de meening opgegeven, dat hij toch maar tot onnuttigheid zou worden in zulk gewichtig Bestuur. Maar een ànder gevoel zat daar thans voor insteê: hij wou en zou gunter sterk zijn en krachtig meêwerken aan het welzijn van 't zoo groote dijkgebied. Hij trad, om 't zoo te zeggen, met van plicht en aanpakdrang stijf opeengeklemde lippen het Dijkhuis in.
Natuurlijk legde hij zijn heemraadsfunctie van Vliet en Dijkveld gelijk toen neer. In zijn steê kwam daar Dingemand Aantjes op den stoel, ditkeer weer een vrijgezel, die stemrecht had van zijn blindgeworden vader. En al was 't voor veule buurtlui een ding om meê te lachen, het ontroerde Gieljan Beijen diep, dat ook déze Heemraad om het meidje van vrouw de Goei kwam. Maar deze vrijer vocht vuriger voor zijn begeerd vogeltje. Hij, bij de gratie
| |
| |
van zijn jonger bloed, trouwde fluks: een mooie stoet met tilbury's en Schalkwijker sjeezen, de zwiepen met blommen versierd.
Gieljan stond bij het passeeren van al die vlugge hoeven over den dijk tevreden toe te zien. Dingemand Aantjes zijn gespan was een lieve lust in 't spetterende zonlicht. Z'n bruidje zat er zoo fijntjes naast hem op die wiegende tilbury; ze wierp met langen armzwaai tusschen het grut de fonkelende suikerklontjes. Aardig zicht was dat. Gieljan raapte een gesuikerden mangel op, waar 't stof van den dijk aan kleefde. Maar Does, Gieljan zijn ruige hond, was een verlekkerde snoepgraag en knauwde smakelijk op dit suikeren restant van den baas zijn langsgaand geluk.
Toen de stoet goed voorbij was en ook niet meer flitste tusschen de boomen van 't dwarse rijpad in de verte, wier Gieljan niet droevig. Want een àndere ambitie begon te verwarmen zijn oud hart. De avond is goed, óók voor de verslagenen, docht hij, gansch vrij van bitterheid. In het Dijkhuis gunter te Jaarsveld aan de Lek, dáár lag zijn taak.
Op de oude woning ‘Water-Snoodt’ daar groeit een man naar de macht toe en een vrouw daalt er de zwakheid in. De oude vrouw Beijen kan thans niet werken meer; ze zit stil en mummelend op het hooge plankier recht over de vuurplaat, en van daar bestiert ze de huiselijke doening. Heur opzicht is streng, en de twee dienende meiden zouden de vrouw graag zien dooddragen, daar uit de krakende zorg. Ze heeft van heur Gieljan (het bijzondere jonk, het keind der vele lasten) vernomen, dat
| |
| |
Geertruida zijn vrouw niet worden zal. ‘Och,’ zegt ze bitter: ‘dwalende gekken worren nóóit oud en wijs.’
Maar haar oude jongen lacht vrindelijk op dat verwijt. Hij komt niet in verweer.
‘Mot je om mijn lachen ook nog, kwaaien aap?! Wie mot van jou arven, stuk ongeluk?! Als ik straks mijn oogen dicht doen..., vreemden zallen hier over vader zijn grond kruipen.’
‘Mijn hart is niet te koop.’
‘Je bint, zoo oud wor je niet, een blaag, een snotjong. Praats as een stadsman. Wie, hiervandaan, hoor je ooit zulksoort dingen verkonden? Heel de buurt gaat weer om ons lachen; altijd om Giel, altijd om Giel, van jongsaf aan.’
‘'t Keind mòst mijn niet moeders, ik bin veuls te oud ommers. 'k Zal wel in de eenigheid braaf blijven; tra, la, la! hopsasah!! Lachen maar ouwe, d'r is narigheid genog!’
‘'t Is zonde! 't Is schande! Dat lacht met zijn eigen ellendigheid en heit er eigens gien weet van! Je lijkent wel onnoozel, je het van den hoogen molen een klap gehad! Wou die nakende neet jou niet? Jou niet?! Tachentig bunders best koeiland, veur eigens? Onbezwaard?! Zestig stuks hoornvee? Hokken vol keuen? Alles hecht, huis en stallen?! Wou 't keind van een de Goei jou niet? 't Is godgeklaagd; dáár! Maar 't is weeral gelogen Giel, ik kin jou. Je het heur vrij laten gaan; naai mijn maar gien ooren 'an. 't Arme jonk was van eigens veul te verheugd hier boerin te maggen worden. En 't zal zooals het verloopen is, ook niet in den zin van vrouw de Goei zijn. Je bint nog altijd krek wat je
| |
| |
vroeger was: op 't stuk van een vrommes etepeteterig -. En nou praat ik daar niet meer over, verstaan! 'k Hem gansch gien zinnigheid, om me in m'n grijze jaren om jouw wijfachtigheid te laten storen. En vraag mijn ook maar gien raad meer, je doen tòch je eigen believen. Ik hem er echtig verdriet van.’
‘Maar moeders, hoor nou toch moeders, ik zal 't je verklaren...’
‘Hou den moel!’
En Gieljan zweeg. Toen hij op zekeren Zondag daarop met moeders naar de kerk reed, passeerden ze 't gespan van de weduwvrouw de Goei, nabij de afspanning. Moeders week streng af met heur oogen.
|
|
Auteursrecht onbekend