Omnibus

XXXVI / Onschuldig veroordeeld

Speelt de duvel met ons, arme mensen? Daar ineens, om de draai vandaan, kwam Aaltje aan, Aaltje Bakhuis met een bellenman, een hardloper. Ze droeg de bom-bas. 't Was lang geleden, dat Chef en Jochem nog een bombas gezien hadden, dat pleizierige rinkelbom-tuig van de Duitse kermissen. Maar Aaltje Bakhuis? Hoe kwam die hier? Zat ze dan niet braaf weggedouwen in 't wijvenspinhuis van Rotterdam?

Maar daar zag Chef het al; 't was Aaltje eigen niet, al leek ze er bar veel op. Dat moest dan wel een zuster zijn. Ze vroegen het.

‘Aal? Die zit. Twintig jaar en onschuldig. Altijd een zachtaardig en goed keind geweest thuis.’ Rrring! een wilde stamp met de bom-bas.

‘Ja, dat zee ik ook al tegen m'n maat. Die Aal, die zit vast onschuldig. Hoe kannen ze zó iets vuilaardige doen van 't gerecht. Ik heb Aaltje al z'n leven graag gemaggen. Een zacht vrommes.’

‘En ik heb ook nog niks dan goeds van Aaltje horen vertellen,’ wist de bellenman, ‘en aan Kee te oordelen (ze is toch ook uit hetzelfde nest) mót het wel een goei meid zijn.’

Kee gaf een stamp met de bom-bas.

‘Hoe gaat het, zo samen langs de dijk?’ vroeg Chef en Chef keek fel naar Kee, het vieze oudachtige vrouwmens van de logementen.

‘Och... langs de dijk goed, maar op 't logement zitten ze altijd achter me an te sarren om onze Aal. Maar ze willen me wél allegaar mee op toer

[p. 131]

hebben, de jongens. Allegaar. Ja, want Kee kan veul, waar Henkie: Kee kan centjes losmaken.’

Henkie vond, dat Kee veul kan. ‘Nou gaan we de leste tijd maar niet op logementen slapen, maar bij de boeren. Dat is goekoop ook. En best, hè Kee, samen in een berg; als de broei maar eerst uit het hooi is.’

‘Als Kee er in is, is er broei zat, waar Henkie?’ loech Jochem.

‘Zo Jochem! Ze willen me allegaar maar wát graag meehebben, de jongens,’ hitste Kee. ‘Maar ik zeg maar - ik blijf bij m'n vent. We bennen niet jong meer, maar elkander welgezind.’

Rrrt-tsjang-boem!

‘Jullie roosten ook een meid zoeken, mannen. Zo allenig is maar allenig. Als je wat mankeert, of als je kleren kapot gaan...’

‘Dan steken we een vent overhoop, of slaan 'm met een stuk ijzer op z'n kop, kruien 'm de sloot in en Chef gooit met peper, waar Chef? Nou, en dan trekken we z'n kleren aan, nemen al 't moois uit z'n kissie en kuieren wijerop.

‘Hè vuile spotter, jij zal nog eens stikken in je woorden! Hè wat een doerak!’

Rrrt-boem-tsjang!

‘Henkie, ga jij maar mee, ga maar weg van dat luizentuig uit de bajes. Ze stinken veels te veel om een ordentelijk vrouwmens mee te krijgen op d'r toer.’ En Henkie deed het. Hij deelde natuurlijk de verachting voor Chef en Jochem met Kee, hij liet z'n dwaze bellen rinkelen, hij kwam gedwee achter de bom-bas aan. En in z'n eigen dacht Henkie: ik wou dat Kee kapot was. -

Er schemerde wat voor z'n bange ogen van moord en peper, van ijzeren staven, kruiwagens. Maar Henkie dierf de eenzaamheid niet meer aan. Hij kon er niet aan denken, hoe 't met hem gesteld zou zijn, als in hij in de nacht niet meer achter die ouwe logementmeid liggen kon, als een andere heur liefde kreeg en haar strekens tevens. En ook was Henkie bang, dat ze hem verwurgen zou, aleer hij kon weggelopen zijn. Want ze hoorden bij elkaar, twee gammele stukken mens, bijna ten ende van hun baan. En hij keek maar éénmaal om, naar de twee vrije maats, eenmaal naar de vrijheid die hij vreesde. Rrr-tsjang-boem, tsjien! Het concert begon en de bellenman deed z'n gekke sprongen trouw, volgde trouw.

Toen zei Chef tegen z'n maat: ‘Jochem...’

‘Ja Chef? Of ze keinderen hebben soms?’

‘Nee, Jochem. Maar hoe vindt dat tuig elkaar toch, hè, zo twee...’

‘Op 't logement.’

‘Jawel, maar hoe kan dat accorderen?’

‘'t Accordeert ook niet.’

‘Wil je me weer niet verstaan, Jochem?’

[p. 132]

‘Liever niet, oud wijf.’

Maar Chef kon 't niet harden. Hij moest erover praten.

‘Ben je soms verliefd geraakt, Chef,’ vroeg z'n maat pleizierig.

‘Nee, Jochem. Maar ze zee: ‘jullie zijn zo allenig.’

‘En dat loog ze dat ze borstre, want we zijn getweeën.’

Daarop zweeg Chef. En hij overwoog: Wat is dat toch raar. Alles in de wereld is ingedeeld en saamgevoegd. Alles grijpt in elkaar, als raadjes van een machien. 't Een beweegt, omdat het ander beweegt. Alle mensen kroelen overdag over 't land of door de stad, maar ten avond vindt elkeen z'n eigen kokkie. Alleen bedelaars van ons slag niet, die hebben niks van eigens. Alles wat ze zien, grond en huizen en vee en gerij, alles is van de mensen, niks van Chef en niks van Jochem. Maar Henkie heeft wat van eigens; Henkie is niet allenig. Kee is van hum. En hij is van Kee. En heel de rotzooi kan vergaan, maar Kee is van hum en hij is van Kee. Hoe kon een mens van onderop aan zo'n vrouwmens geraken. Hoe kan je tevoren weten, dat ze dat wil; meelopen door de buurten met een bom-bas en 's avonds willig met je slapen gaan in een berg. Hoe vindt een dijkloper ievers een mispel, net als hij, die óók nievers bij hoort en daarom bij hum hoort. En wat is zo'n wijf vuil. Hij vergeet, dat hij eigens óók niet lekker ruikt. Hij tobt daarover. Hij is zich halvelings de eenzaamheid bewust.

Een rijke meneer trouwt met een freule. Een boer met een boerendochter. Een daggelder met een stoepmeid. Een zware jongen met een lel van de straat, dat danst in 't schipperskwartier. Maar hij, Chef, een man van onderop, een vent levend van de geef, oud, verhanseld, vuil en zwaar... wat is er ievers in die zekere orde voor hém weggelegd? Niks. Niks!

Rrr-tsjang-boem met de bellen, hoort hij in de verte. En hij denkt, dat hij Aaltje Bakhuis uit de vrouwenbajes nog liever hebben zou dan... zoals nou... niks. Aaltje Bakhuis die doelloos en bijna dood, in de vrouwenbajes zit; een meid van 't logement, die gewend is, langs de dijken te slieren, gewend mee te lopen met een man van zijn slag. En hij kijkt op naar Jochem, z'n maat sinds jaren. Z'n maat zegt, dat ze bij de teenschildertjes rond de Paardelaan achterom zullen kuieren en Chef kuiert achterom bij de arme teenschildertjes rond de Paardelaan. Want sterk is de band van zoveel jaren vrindschap en gehoorzaamheid, al ben je ook al die tijd onnut alleen geweest.

‘Jochem, waarom leven we eigentlijk vort?’

Jochem wil zeggen: ‘omdat doodgaan toch maar het laatste is, dat een mens kan willen, oud wijf,’ maar ineens kan hij dat niet zeggen. Hij heeft ook de bellen en de bom-bas gehoord, ver (en dan klinkt dat aardig), heeft ook wel even gedacht: 't is een afgesleten oud kreng van een wijf, maar toch nog juust genoeg voor zo'n oude afgesleten kreng van een vent als Henkie en... als Jochem zelf. Maar lang duurt nooit die mijmerij bij Jochem. Hij slaat z'n maat, zachtjes voor zijn doen, op de schoeren. Elk ander mens

[p. 133]

zou neergestort zijn bij zo'n liefelijk klapje. ‘De meidjes, Chef, ze zijn in de huizen de onrust, en langs de dijken zoveul as de tien plagen. Een koopman heit an z'n eigen meer dan genog. Wij zijn nou eenmaal aangewezen, om tot het end, niks te hebben. Geen grond, geen huis, geen meubels en kleer; niks.’

‘En ook geen wijf?’

‘Ook niet. Alles is voor de anderen. Maar omdat ze geen van allen alles compleet hebben, zitten ze overal nét zo te hunkeren naar 't een of het ander, als wij. Allenig: wij vragen niet wijex, dan een homp leverworst te maggen bekommen. En dat is ree te behalen. Maar die in de huizen wonen, willen kalekoenen. En die een wijf heeft, wil er twee, of een ander. Daarom zijn wij nog het gelukkigst, want we vragen het minst, allenig maar een homp leverworst.’

Chef zegt: ‘je hebt wel gelijk, Jochem,’ maar hij denkt, of liever hij wordt gedreven, om telkens maar weer te denken: zonde, dat Aaltje Bakhuis in de kast zit. En daarop doordenkend ziet hij heur voor z'n ogen dwarrelen, jonger, dertig jaren jonger. En hij ook jonger, met een fijne snor onder z'n neus. Een vent van zwier. Een vent met wild bloed. Een die vechten wil voor z'n mooie meid. Haho! Wie wil vechten met de jonge Chef, vechten om een jonge meid?

Ze staan op de deel van Gijs Gaaihorst, vóór Chef ontwaakt is uit z'n droom van jeugd en kracht.

Bij Gijs Gaaihorst dient een dartele stoepmeid, een van Jos de Duvel uit Willige Langerak. Een meid, ondeugender dan doodkistengoed van een cent het el.