Omnibus

XXVIII / Vliegende tering

Kobus hoort Chef en Jochem wel komen. Kobus hoort alles en kent elk geluid. Maar 't kan hem echtig niet meer van die stoel af halen, wat er roert over z'n werf. Van z'n bed naar de hoepmakerij en daar z'n ganse dag aan schaaf, rondijzer of spilt, stil geduldig en bekwaam; van de hoepmakerij naar de etenstafel met het uitgesleten bruine blommetjeszeil er op, van 't eten weerom naar 't werk en van 't werk naar z'n hobbelstoel... per dag nog geen honderd bedachtzame passen. 't Is, of Kobus zijn oud rimpelhoofd hoger en schrieler is geworden, of z'n ogen daar in wegzakken achter wallen en zo zoetjes aan naar binnen gaan kijken. Neen, het beroert hem niet, dat die twee bedelgasten daar weer binnen komen.

Maar Geert, die aan het dooie vuur zit, komt schielijk overend. Geert is blij, dat er volk aanloopt, al zijn 't dan maar twee dijkrabauwen, want nou die drie meidjes gestorven zijn, is ook Kobus geworden, als ware hij eigentlijk al dood. En volk brengt gerucht mee.

Daar staan ze al in de deur en groeten vrindelijk, zo 't van bekenden past. Meteen stappen ze naar binnen, want ze weten uit de ervaring, dat dat tóch gevraagd zal worden, als ze 't zelf al niet deden. Eerst bekomen ze hun

[p. 111]

centjes, ieder een. Dat is een mooi beginsel van Geert; ze begint altijd met de geef. Want daarvoor zijn ze ommers ook gekomen. En dán pas wordt er een woordje of wat losgelaten. Ze vertellen hun dag. Wat er alzo voor aardigs geschied is tussen Krimpen en hier. Want eergister zaten ze nog dáár, onder de rook van Rotterdam. Maar al vertellen ze véél, ze denken ook in dit huis nog (al is 't weer aardig ver van de Fuik af) aan 't vermaan van de molenaar. En over de witkop, die weggehaald is uit ‘'t Zwaantje’, praten ze niet. Vrouw de Gilder slaat wel drie keer haar handen in elkaar, kijkt zo eens naar Kobus en wordt weer stil. Kobus hoort niks van wat die mannen allemaal weten. Zulke ouwe onnutte mispels leven maar voort. Die weten niet wat vliegende tering is. Waarom leven nou juist zúlke stinkkerels door en waarom... Kobus hobbelt en kijkt door het raamt.

Er staat nog wat prut met water, dat nog altijd koffie heet, op 't eenpitsoliestel. Ja, Chef en Jochem lusten wel een tas troost. Ze lusten eigentijk ook wel een boterham, gelijk ze voor veertien dagen, op dezelfde tijd, nét zo'n soort trek hadden hier. En toen ook, en ook daarvoor, en weer dáárvoor hebben ze telkens gezegd: ‘nou vrouw... as ik je niet ontrief dan...’ alsof ze tevoren al niet wisten, wat er in dit kleine goede hoepmakershuis op hen wachtte: koffie en wat brood.

En voorts leedverhalen. Veel leedverhalen. Hoe ze de een voor de ander afgestorven zijn en als poppen van doorzichtig was, bleek en vroom, op schragen gelegen hebben; hoe ze uitgedragen zijn, zonder dat Kobus tranen kon laten - waar Kobus? - en dat Kobus daar nou zo maar zit te wiebelen en z'n pijp niet meer lust.

Ja en wat moet je, bedelaar zijnde, en dat al wel tienmaal krék zo gehoord hebbende, onder 't kauwen van rooieweitse boterhammen, daarop dan wel zeggen? Chef wist het niet; Chef had z'n hele aandacht nodig om zonder dat de ander het zag, naar Kobus te kijken. En zelfs Jochem wist het niet.

Ze keken gedwee naar de drie meisjes-portretten met de matzilveren roosjes in de bovenhoeken, ze knikten een keer vrindetijk mee, vonden 't óók echtig bar en ineens zei Jochem: ‘vrouw de Gilder, wat heb ie toch 'n hoop Pausen hangen.’

‘Ja, Jochem, daar is Kobus z'n moeders opoe al mee begonnen. En van Pius IX hebben we d'r vier, maar allegaar differente.’

‘O... zijn 't veulal van dezelfde? Ik docht al, wat een hoop... zoveel Pausen bennen d'r niet eens gewist.’

Zie, nu moet toch zelfs Kobus glimlachen; éven maar. Chef loopt heel secuur al die bruine oleographieën langs. Al die Pausen zegenen vrindelijk, ze zijn allemaal gezeten in dezelfde soort stoel.

Daarover weet Geert nog veel. Benedictus de Vijftiende heeft ze gekocht in Rotterdam, zeven weken na z'n dood voor half geld. En van Pius XI zou ze eigenlijk wel graag zo'n ouderwets bruin portret hebben gehad, maar

[p. 112]

rechtevoort maken ze alleen maar van die witte pampieren portretten, niks deftig!

Chef vindt het ook niks deftig. Eigenlijk vindt hij er geen bliksem aan, al die dooie Pausen aan de muur, maar hij begrijpt best, dat dees portretten gekocht zijn uit veel geloofstrouw. En Geert zegt: ‘ik ken ze, ja, ik ken ze. Als je 'n heel leven lang tegen die wezens aangekeken hebt, dan weet je hoe of ze allegaar bestonden van binnen. Da's waar. Dat wordt dan een soort familie op het lest.’

Jochem zegt daarop bloedernstig: ‘je gaat mogelijk met ze praten op de duur.’

‘Jaat, en 't mankeert er nog maar aan, das ze je antwoord gaan geven. Maar veul nood is ze toevertrouwd zo in de allenigheid, mannen.’ Geert moet weer in d'r ogen wrijven, maar Chef zegt:

‘Wij hadden vroeger bij ons thuis...’

Alleman kijkt naar Chef. Bij ons thuis - heeft Chef gezegd. Daar kijkt een mens nou éven vreemd van op, als wanneer een regendruppel zou gaan praten en zeggen: toen ik nog in de hemel hoog te glanzen toen...
‘... toen had moeder een portretje van een ouwe oom die allang dood was. 'n Geelachtig portretje in 't ovale. En er was geen betere mens op heel de wereld ooit geweest, dan die ouwe ome die al zo lang dood was. Hij was wel een beetje aan de drank geweest en dan verkwanselde hem z'n moeders spullen, dat hoorde ik achterhand; hij zat ook graag achter het meid aan... ja... maar dat kan je in je bloed hebben, nietwaar. Een beste ome. D'r was geen betere ome op heel de wereld...’

Uit is 't verhaal. Chef kijkt rond, vergenoegd eerst, maar dra hulpeloos. Hij ziet niets dan starre ogen. Zelfs van z'n maat. Wat is dát toch ook voor een onnozel verhaal? Waar slaat het op? Op de drie dochtertjes die heen zijn, of op de bruine zegenende Pausen in hun geboende lijsten? Of nergens op? Chef voelt brak water in z'n mond komen van ontdaanheid? Wat zal hij nu nog zeggen gaan? Zál hij nog wat zeggen durven, hij die z'n verstandige maat daar dreigend van stilte tegenover hem ziet staan? Maar hij moet ommers wat zeggen. Hij was toch nog niet echt klaar en hij heeft het toch om te troosten bedoeld.

‘Dooi mensen bennen maar gelukkig,’ zegt Chef met engelendun stemmetje. ‘Erg gelukkig, zeg ik. Want ze laten niks dan liefde achter en liefde gaan ze tegemoet.’

Kobus kijkt naar Chef. En hij houdt éventjes op met hobbelen. Er zit meer rimpel in z'n wezen, dan Chef gedacht had. Wat is Kobus oud. En wat kijken z'n ogen raar.

‘Omdat ik eigens kinderloos bin, daarom zal 'k 't rechte er niet van vatten, maar jullie roosten eigentlijk vreugdig zijn Kobus,’ zegt Chef dan nog.

‘Jaat,’ zegt Kobus, ‘dat is naar waarheid, maar een mens is maar een mens.’

[p. 113]

Omdat Kobus weer hobbelen ging, zijn ze weg getrokken. En Jochem gaf het wijders maar op, z'n maat te beleren; 't hielp ommers toch niets. Die voor onnozelheid geboren is... had hij willen zeggen... maar Chef vatte Jochem tóch wel, al zei Jochem er niets van. Ouwe maats kunnen ook praten met de ogen; wél zo goed.

Van Kobus de Gilder tot het Eiterse gaanpad, slaan ze als regel zeven huizen maar over, want daar wonen, in een braaf rijtje naast elkanderen, de zwartjannetjes, die vromer zijn dan God. Wat zijn dat eigentlijk... Zwartjannetjes?

Jochem weet het niet en Chef ijst al te veel, van wat hij ervan heeft horen verhalen. Die mensen lachen niet meer. Ze zijn hun eigen dominee en zó vast en zeker uitverkoren, dat ze maar niet meer geven langs de deur, aan verdoemden die de honderdvijftig psalmen niet van buiten kennen. Ellendig zijn, dat is maar gebrek aan vertrouwen en wederstreving van de rechtvaardigmaking.