Omnibus

X / Onnozelheid

Ook is 't onnozel, als ze een keind op je afsturen, en dat durft dan niet goed bij je komen. Daar wordt Chef altijd een beetje wee van. Wat heeft hij ooit de schaapjes gedaan? En dan trekt hij een soort liefelijk smoel, maar dat is 't hem juist... dan lopen ze nog harder. Want Chef, als hij erg lief wil doen, dan grijnst hij als een lelijke oude aap. In Godsnaam rapen ze de aal-

[p. 37]

moes dan maar op van de grond en kuieren wijder. Jochem heeft daar niet veel weet van. Jochem is gauw tevree, als hij maar centen ziet. En wie aardigheid aan kinderen heeft, die moet dan maar trouwen en werken gaan op het land.

Ja ja, werken op het land. Daar hebben Chef en Jochem wat tegen. Ze weten niet precies, hoe of dat op de duur wel bevallen zou, maar wél weten ze, dat werkvolk op het land altijd vol zit met kwaaie streken en grappen. Altijd willen die lui, dat ze mee komen helpen. Alsof ieder mens zijn eigen taak al niet had. En altijd worden ze nagejouwd door dat manvolk. Jullie hebben maar een best leventje, altijd Zondag! - schreeuwen die dan. En als ze 't klaarspelen kunnen, dan halen ze ook lijfelijk kwaaiigheid uit met hen. Chef zal nooit vergeten, hoe hij en z'n maat eens, helegaar zonder erg, want dit keer was 't werkvolk hen zo echt welgezind, neergedaald zijn in een afgedamde sloot, om paling te helpen rapen. En toen heeft er een zomaar per toeval een mop bagger laten vallen op Chef zijn kop. Van die taaie halfdroge bagger, waar je mee te vechten hebt om er onder uit te komen. Hè, wat had Jochem toen graag, in de nacht, met een polsstok, die dam doorgestoken. Maar Jochem ziet al z'n leven in de verte Veenhuizen wenken en daarom doen ze nooit wat, waar dienders aan te pas kunnen komen.

Ook hebben de lui op het land eens twee centen voor ze neergegooid in de klaver en toen ze die rapen kwamen, zaten ze meteen vol onder de rooie mieren. En ze hebben drie uren lang krom gelopen van 't brandzeer en nog 's avonds waren ze akelig en bekant dronken daarvan. Nee, ze weten 't goed... van 't manvolk moeten ze 't doorgaans niet hebben. De vrouwtjes die hebben tenminste een meelijdend hartje en die geven. Allenig, als de kerels op d'r rit zijn, feestvieren, de zatlap uithangen of op een feest of boelhuis verkeren, dan is er nog wel eens wat geld van los te krijgen. Maar anders... Chef zowel als Jochem hebben viermaal zoveel op met vrouwpersonen, als met manmensen.

Ze hebben, die Juni-ochtend, dan ook nog moeten ervaren, dat ze bij manke Kobus Maaien, waar ze nog nooit zonder twee halfies van 't erf zijn gegaan, al aan 't voorhuis hoorden roepen, door de boer eigens die zijn poot verzwikt had achter de zeist: ‘Niks nodig, mannen! Duvel maar op!’

Niks nodig? Da's wat moois. En ze kwamen niet eens wat brengen of aansmeren. Hebben die lui niks nodig? Nee, maar Chef is 't die wat nodig heeft en Jochem heeft wat nodig. Centjes hebben ze nodig. Om te eten en veur d'r arme bloeigies van kindertjes. Ze vertellen dat, bar aangedaan, tegen de stoepmeid en die gaat nogeens horen en komt weerom (een hellelijke roodhaar van een meid) en ze zegt: ‘tóch niks nodig.’

‘Wat is dat hier ineenze?’ vraagt Jochem streng. ‘Wat is hier gebeurd, sinds voorverleen week?’

[p. 38]

‘Niks anders, dan dat de baas z'n voet verstuikt heit. Hij lelt in de kaaskamer te schretten als een keind.’

‘Och gossiemijne dan nogan toe,’ klaagt Jochem, alsof 't hem zwaar aangaat, ‘en daar motten wij onder lijen? 't Is rechtevoort een mooie wereld. En is daar nou niks an te doen?’

‘Niks zegt de knecht van Stravers; nou en die is ziekendrager in dienst geweest.’

‘Hoe lang leit de baas al zo? Drie dagen? En zou daar niks an te doen zijn? Ik zal hem belezen, ga 't maar zeggen, ik kom al, ik ben d'r al.’

En hij sjokt achter de meid aan en doet z'n fijnste prevelement.

‘Baas, niet langer meer hoef jij zo te lijen. Ik zal jou belezen.’

‘Kan jij dat?’

‘Kannen? Kannen? Durf je dát nog te vragen ook? Heel de streek, van Krimpen tot aan Oudaan, weet ommers dat Jochem dat kan. Zeg nou maar niks meer, hoor baas.’ En hij strijkt over de danig vuile poot, prevelt wat schrikkelijke nonsens en zegt ineens: ‘adé. 't Is voorbij. En gaan nou maar lopen al doet 't nog een hortje pijn. Morgen is alles over.’

De boer staat op, rust op het verzwikte been en een woeste pijnscheut trekt door heel zijn lijf. Maar hij zal niet schretten waar mannen bij staan. Hij verzet zijn poot nog eens en nog eens, hij voelt, echtig, dat het gaat... hij loopt.

‘Man, wat ben ik jou in de schuld?’

‘Een kwartje maar, meer niet,’ zegt Jochem onderdanig.

‘Wát? Een kwartje? Man, je kijkent wel halskoppig! Dan ha'k net zo goed de dokter kannen laten kommen.’

‘Of de veearts,’ zegt Jochem gram. ‘Is jou een kwartje nog te veul, om ineens genezen te zijn, door wat ik vermag? Betaal mijn arbeid dan maar niet, hoor, en dat ik je dan niet weer terug belees zodat je nog wel een maand op je dooie rug zou kannen liggen, dat komt, omdat jouw vrouw, ja, omdat jouw vrouw altijd goed veur mijn en m'n maat is geweest.’

Toen wier manke Kobus Maaien beschaamd en hij vier z'n knip. ‘Hier,’ zei hem zuur, ‘'k wou, dat ik 't zo ree verdienen kon.’ Maar de vrouw, die 't spul aangehoord had, douwde Jochem stilletjes nóg wat in z'n hand. Aan de deur van 't voorhuis zag hij, dat Chef ook maar gekomen was. ‘'t Is over, Chef,’ loech hij welgezind. ‘Hij kan weer manken.’

‘En nou nog m'n jongie,’ kloeg de vrouw, ‘'t keind heeft toch zó'n barre paalhoest.’

‘Haalhoest? Neeë, daar weet ik eigens niks veur. Ik kan allenig zere armen en benen belezen. Gendag.’

‘Ik wist niet dat jij...’ begon Chef.

‘Hou den moel!’ gebood z'n maat.

Op de dijk, vroeg Chef, die daar toch ook echt geen halve rooie duit meer

[p. 39]

van begreep: ‘Jochem, ik wist van z'n leven niet dat jij belezen kan.’

‘Belezen? Belazeren bedoel je. Drie dagen had die gierige pestvent al gezeten op z'n gat; z'n eigen drek zou hij vreten zó gierig, en de dokter was natuurlijk niet gehaald. Nou, en voor een verstuikte voet staat drie dagen en 't dan maar weer eens proberen. Dan gaat het van eigens. Zelf meegemaakt. Nou kan jij de kunst ook, Chef. D'r is gemakkelijk geld mee te verdienen, as ze maar stom genog bennen.’

Aan zulke zaken had Chef wel drie schooihuizen lang werk, om over na te denken. En precies drie huizen wijerop wist hij 't goed: ‘dokters... die worren slapende rijk. O zo!’

Maar gelukkig, want hoe lang was 't bakkie koffie bij meneer de organist alweer geleden, gelukkig, ze naderen ‘het Zwaantje’. Toen ze aan de uitweg kwamen, die daaromtrent op Koekoeksveer aan de Lek staat, hoorden ze precies de toeter van de elfurenboot. Dus vijf uren waren ze onderweg, nog geen uur gaans hadden ze afgelegd en mager is de visvangst. Maar ze gaan welgemoed op ‘het Zwaantje’ aan, want daar is lafenis. Jochem heeft wat tegen die boerenherbergen. D'r is geen bierpomp: dus ook geen lekbier te bekomen voor een vrindelijk gezicht. En toch... in een boerenherberg kunnen mannen als Chef en Jochem binnenstappen en een neutje bestellen. Bij de hoge omes in de steden, daar mot je met een boordje aan komen. Daar kan een arm mens voor z'n eigen goed geld nog niet eens een glaasje water bekomen. Allemaal ijdelheid. Nee; dán in ‘het Zwaantje’, daar wordt iedere cent eerlijk geacht een cent te zijn, of die cent nou komt uit de handen van een baron of van een bedelaar.

En waarom reppen die twee mannen zich daar ineens zo? Wat maakt die grote lijven daar zo tierig en vlug? Ha ha, ze hebben gerucht van zingende mannen gehoord; er is feest in ‘het Zwaantje’. En feest, dat betekent geld in een arme sloeber zijn broekzak. Daar moeten ze schielijk 't fijne van hebben. En toen ze de deur, die op ongewone wijs wagenwijd open stond, inkwamen, roken ze 't al. Hè, lekker... bier, sigarenrook en stof; stampende poten, en galmende zang. Daar hielden ze van. Daar doe je zo lichtelijk aan mee, ook zonder dat het je geld hoeft te kosten. Ze traden in en een ‘hiep, hiep, hiep... hoera! was hun welkom. “Kermisgasten, mannen!” riep er een. ‘Kannen jullie op je kop staan?’

Hè?... ba... op je kop staan. Op je eigen kop. En dat bij zo'n gewicht. Jochem grauwelde, als hij d'r aan dacht.

‘Nee,’ riep hij watergauw weerom: ‘wel op jouw kop. Maar ik kan toveren.’

‘Toveren? Hij kan toveren, mannen! Nou, tover dan!’

‘Geef op, een bierfles, dan zal ik je laten rillen. Nee, mannen, geen leeg. Komt de arme tovenaar nou helegaar geen glaasje bier toe? Alzo... we

[p. 40]

nemen dat flesje bier bij zijn strot, we douwen de beugel open, we gooien de kop in de Oost-Westen wind... allé.’ En Jochem liet het bier, met een straal in zijn keel lopen, zonder te slikken, zonder dat zijn gorgel bewoog.

‘Ba! Is dat toveren? Da's kullen. Dat kannen wij hier ook!’

‘Goed, maar dan ook doen! En wedden om een sigaar.’

Dat nam de ander aan, maar och, de sukkel; eer een minuut verstreken was, zat hij helegaar onder het bier. En Jochem, de tovenaar, won zijn sigaar, die brak hij in twee stukken, douwde de stukken tegen elkaar en zie... hij kon gewoon gaan roken. Daarmee won hij vijf sigaren, van 't nadoen zonder dat het lukte. En toen, met al z'n vet en vlees, zou hij klimmen door het gat van een briefkaart. Hij vouwde wat met een schaar en zie, er kwam een pierdun papierlint uit, waar heel de vent in kon. En toen stopte hij drie centen in z'n neus, die hij geen tien tellen daarna kon schudden uit z'n ene schoen. En als slot van de voorstelling liet hij 't hondje van Zwaantje, de dochter uit ‘het Zwaantje’, halve centjes kakken. De mannen in de herberg lachten zich bekant buikteer d'r van. Maar toen Zwaantje de halfies hebben wou, want ze waren uit háár hondje komen vallen, toen dochters de meesten, dat ze d'r echtig in blijven zouden. En... ze kreeg ze. En ze kreeg nog meer. Want Jochem vertelde, en hij werd woest van 't plezier, dat hij eigens verwekte, dat er nog een hoop halfies zaten in beur eigen neus. Die wou ze óók wel hebben en Jochem tapte ze af, drie, vier, vijf, zes, zeven, acht, negen en een is tien... pang, meteen had ze een zoen te pakken, een prachtige, rake zoen, een schooierszoen met nasmaak van baardstoppels, en bier. Van de alteratie liet ze een schreeuw en de halfies vielen op de wit geschuurde vloer. Rustig raapte Chef ze op; meer deed Chef niet, want meer kon hij niet.

‘En nou jij, gladekker!’ riepen ze naar de arme Chef, ‘kan jij niks?’

‘Niks,’ zei hij meewarig. ‘Ik bin zo geleerd niet.’

‘Hij kan allenig maar goed met de hoed rondgaan, mannen,’ verklaarde Jochem met pleizierige ernst en douwde Chef naar 't midden. En toen haalde hij daar toch nog een mooi centje op ook. En ze mochten daarna blijven. Meedoen.