Omnibus

V / Het gevecht om de ruimte

‘Morrie!’ riep Jochem welgezind en stak z'n hand uit. Meteen had hij er een klodder vuile verf in. ‘Asjeblieft,’ zee de ander, ‘en laat me nou maar gauw met rust.’

‘O, is 't zo gesteld? Maar waar ik sta, daar staan ik. De weg is niet van jou. En niet van mijn. Maar van de maatschappij, waar Chef? Waar ik sta, daar staan ik.’

[p. 18]

En Chef zei: ‘maar we motten meneer niet in de weg lopen. Maggen we allenig eris kijken?’

‘Kijk!’

‘En misschien worden we dan wel uitgeportretteerd ook. Kommen we d'r op, baas?’

De schilder keek de ander eens aan. Recht in z'n kleine oogjes. ‘Je lijkt wel een keu,’ zei hij tot Jochem hardvochtig en diepte een dubbeltje uit z'n vest. ‘En duvelen jullie nou op!’

‘Mag ik effies kijken?’ vroeg Chef onderdanig. ‘Effies maar?’

‘Hij heit er vestajes van, hoor meneer,’ verklaarde Jochem, ‘onze Chef daar zit een artiest in. Waar Chef?’

Chef keek allenig maar. En omdat hij héél aandachtig keek, daarom welde er water uit zijn mondhoeken. En toen Chef dat fijne spul zag en met studie had afgekeken, toen zee hem zachies: ‘nee.’

‘Wat?’ vroeg de schilder.

‘Nee.’

‘Meneer, dat is zoveel as: kladderbroek, je kin d'r gien sodehannes van,’ verduidelijkte Jochem.

‘Zo, dat is nog al wat. Hoe heet jij?’ En wie ben jij?’

‘Ik? Ik hiet Chef van m'n eigen en ik bin, ja, wat bin ik? Koopman, loopman, edelman en bedelman, ik bin zogezeid van alles wat de pot schaft. Ik kan goed balen sjouwen ook.’

‘Maar hij heit er een vervloekte hekel an, meneer de schilder. En... niet te veul gezeid: ikke ook.’

‘En edelman, wat mankeert er aan m'n werk? Ik hoor graag critiek.’

‘Maar eh, ik bin maar...’

‘Fris van de lever, man. Van je hart geen smoorkuil maken! Wát mankeert er aan?’

‘'t Is allegaar zo klein!’

‘Klein?’

‘Ja... op een hopie.’

‘Hij bedoelt, 't zit allegaar een bietje in elkaar gedrold,’ verklaarde Jochem 't geval, maar de schilder keek hem vuil aan. Die had het maar niet op Jochem.

‘Juustem,’ zei Chef.

‘A zo... geen perspectief. Maar dat heb jij lelijk mis, vadertje. Kijk nog maar eens goed: kom d'r eens recht voor staan? Wát een diepte, wát een ruimte. Drie plans. Zie je niet, dat ik zelfs golving in het terrein heb aangebracht, om meer diepte te bereiken?’

‘'k Zie drie kerktorens op 't portret en d'r zijn er maar twee.’

‘Nou kijk eens op. Die derde daar, die je niet zien kan met het oog, die heb ik er bij moeten schetsen, om de diepte nóg meer reliëf te geven. Wijder kán het toch niet.’

[p. 19]

‘Ja meneer.’

‘Wat betekent dat? Ben je 't eens met me of niet?’

‘Nee meneer.’

‘Wel duivel nog an toe. Ik heb je toch alles goed uitgelegd. En ik ben vakman. Ik zeg je dat het niet wijder kán.’

‘Ja meneer.’

‘Kerel, je maakt me nog eens gek, jij met je “ja meneer, nee meneer.” Ik sta daar m'n tijd te verhangen aan een schooier, die 't beter weet dan ik. Ik: een man van 't stiel. Kan jij soms schilderen?’

‘Ikke? Nee meneer.’

‘Nou. En wat heb jij dan weet van de diepte, hier in dat immense polderland? Zo wijd als je hier de wereld ziet op doek, zie je haar nergens.’

‘Ja meneer.’

‘Wijder?’

‘Ja meneer.’

‘In een boom klimmen?’

‘Nee meneer.’

‘Op een toren?’

‘Nee meneer.’

‘Ja, wat geeft het nou eigenlijk, die dieperigheid?’ wierp Jochem er ineens tussen.

Chef en de schilder beiden, ze keken naar des bedelaars maat met echte verachting en toen vond Jochem wijders geen woorden meer. Daar nam de schilder het woord weer op, negeerde Jochem alsof die met z'n driehonderd pond hier niet bestond en beet dan Chef toe:

‘Donderse vent. Heb jij 't dan dieper, heb jij 't dan ooit ergens wijder gezien?’

‘Ja, dat heb ik!’

‘Maar dat kán niet, zeg ik je toch; schooier!’

En toen wier de schooier gram. Er trok over z'n zachtmoedig wezen een vlaag van beestigheid en macht. Hij hief z'n eigen op, hoog op en zie: Chef, de schooier, de luizenvent, wier langer. Z'n kop sloeg omhoog uit de vetkwabbers van z'n nek. Hij greep toe, vatte dat stadse ventje, met z'n penselen en z'n bulletjes en z'n verfplank en z'n smoesjes vierkant beet, en kwakte 'm op de dijk.

‘Wat?! Help! Moord!’

‘Nee meneer. Gien moord. Helegaar gien moord.’ En Chef kroop op z'n knieën naar het heertje en douwde hem z'n hoed weer op de kop. Naast het kronkelende wezen zeeg Chef neer, eerst op z'n knokels, toen, plat als de ander, op z'n buik. Ze lagen daar als twee smekelingen dwars over de dijk, maar Chef hield goed vast. De zon scheen fel door 't rijpe doorblomde dijkgras.

[p. 20]

‘Hier!’ zei dof dan Chef. ‘Hier. Kijk nou goed.’

‘Ja,’ piepte de ander bang.

‘Ja meneer,’ spotte Jochem, die tegen een koolstoof hing van de lach.

‘Juustem. Ja meneer! Zeg dat wel... meneer! Nou ben ik de meneer. Nou weet ik het. Kijk nou eens, dwars deur dat gras?! Is dat effen wijd. Kin jij een eind daarvan zien? 't Gaat effectief over in de wolken! Een bos is het. Een hele wereld is het, meneer. Ja meneer! En nou weet jij meteen, waar 't wijd is. En waar 't wijer niet meer kán. In 't kleine gras, meneer!’

Toen stond Chef op. En ook de ander schorrelde overend. Met vreemde ogen keek die, even maar, in 't wezen van deze schooier. ‘Ik wou je gien pijn doen, hoor,’ zee Chef lijzig. En hij kuierde wijder. Toen ze omkeken, stond het schildertje z'n broek af te kloppen. En Jochem nam een pruim uit het dure pakje rooktabak, dat hij maar weer, en passant, meegenomen had uit het fluwelen jasje, dat verloren in die koolstoof had gehangen. Ja: wat ieverans verloren hangt, dat hoeft geen naam van eigenaar te hebben. ‘'t Was mooi, Chef,’ loech Jochem.

‘Een schijtvent,’ vond Chef, ‘dat is het’ en toen zei Chef niet veel meer, maar keek naar de einder. Zo was die Chef nou eenmaal; in z'n hart een grote droevige lobbes. En toen zijn ze nog bij een daggelder achterom geweest, waar ze brood kregen met uitgebraaie spek en wijders bij de Heer Bovenmeester, die een cent liet brengen, eerlijk te verdelen. En waar zijn ze al niet meer geweest? Als dat allegaar eens vermeld wier, door Chef of door Jochem, als ze daar plezier in hadden, dan zou d'r een hele roman uit te schrijven zijn. Maar met zulke flauwe kul hielden deze mannen zich niet op. Ze moesten wijderop, verder; op IJsselstein aan. Want in IJsselstein, daar zijn slaapkitten. Maar zouden ze, omdat IJsselstein nog zo ver was, de oude organist overslaan? Van z'n leven niet; omdat de oude organist mild gaf en aardig praten kon. Toen ze het franshuis naderden, zagen ze 'm al in de tuin staan. Hij vocht met de ringelrupsen, vong ze met een peteroliedoek en hieuw hele toespraken tot ze, terwijl hij ze fijnneep.

Zo was die man, 'n echt gezellige prater.