Geiten

[p. 5]

Camilla Ilari, nourrice de Napoléon, à son nourrisson:
mon fils, je t'ai donné le lait de mon coeur,
aujourd'hui je n'ai plus
à t'otfrir que celui de ma chèvre.
Ajaccio, août 1799

[p. 9]

Bij wijze van poortje

Coba Meiblom, ik denk de laatste tijd veel aan jou. En nu ga ik de geschiedenis van je eenvoudig leven schrijven. Dat ik daartoe ooit nog eens komen zou, stond van heel vroeger al voor mij vast. Want we hebben lange jaren samen iets gemeen gehad: ons beider genegenheid voor de Lange Linschoten, die weelderig-beboomde boerenbuurt tussen Oudewater en Woerden. Ik ken alle buurten uit dit gewest, Coba, en ik ken ze goed. Van al die buurten houd ik op zekere manier, van de ene wat meer, de andere wat minder; maar met meer of minder is niet goed aangeduid, hoe ik eigenlijk aan jouw Lange Linschoten verknocht ben. Ik vind dit buurtschap deftig. De boeren, die langs de grote rivieren wonen, zijn voornamer van aard, dan de achterlanders. Maar de bewoners van Linschoten zijn bijzonder gemerktekend door de plechtige statigheid van dit klein landsdeel. In 't hart van jouw Linschoterbuurt ligt het kasteel, waar de laatste jonkersfamilie op verarmd is; toen werd het lusthof van een rijk burgerman. Zonder precies te begrijpen waarom dat triestig was, werd je vader (ik zie die pezige mollenvanger nog lijfelijk voor me) koud als hij aan die terneergang dacht. En toch heeft hij, tevens stroper zijnde - ja, Coba, ik zeg dat van je vader, want het is de volle waarheid - een mensenleven lang geslopen, om de jonker en zijn betaalde stropervanger kunstig te wederstaan. Omdat jouw vader veel beter schieten kon dan de laatste der jonkers, was het jachtrecht voor de heren, maar het wild voor hém. En ik weet niet, of hij van de rijke burger die 't Huis bij opbod en afslag kocht, ooit nog wild slinks heeft weggepikt. Er was op 't lest ook geen koddebeier meer, die daartegen waken moest; wellicht vond vader Meiblom er toen niets meer aan.

De integrale luister van het Huis is henen, dat is waar. Er toeren geen stoeten voorname heren met zeer trotse vrouwen meer heen, men ziet er geen koninklijk-schone rijpaarden meer en 't weelderige hek van de oprijlaan is in al die jaren reeds niet meer verguld. Een nieuw verguldsel zou de rijke burger best kunnen betalen, maar hij weet misschien wel niet, dat dat zo hoort. Jij echter, Coba, en al de meidjes en knapen van de Lange Linschoten, hóé steenoud ge ook geworden zijt en wáárheen ge zijt uitgevlogen, gij alleen weet precies hoe het behoort en wat een jonker betaamt. Ge weet het omtrent dat hek, maar ook weet ge hoe de kasteelheer zijn jonkvrouwe behoort te hanteren, welke eer een freule toekomt en welke vrijheden de opgroeiende jonkertjes. Maar helaas, Coba, zonder geld geen luister. De laatste jonker heeft lang gevochten tegen deze kille wet, maar toen hij begraven werd, nam hij de glorie die zijn geslacht eigen was en die

[p. 10]

voortkwam uit het trots bezit van 't Heerlijk Huis, mee tussen de zes planken. Daarom is er op gans-aparte manier om dit verscheiden getreurd. En niet alleen door de familie, óók door heel de buurt, de vroegere horigen. Zeker door de Meibloms.

Maar al is het hek niet verguld meer, de bomen zijn gebleven, de bomen die ouder zijn dan het Huis, gelijk het is zijn laatste gedaante, ontmanteld van de fortificaties, ingericht tot lustverblijf van edelen, die geen oorlog-op-eigen-houtje meer voeren mogen. De Lange Linschoten is thans een dartel stroompje. Men zegt, dat het in vroeger eeuwen als waterloop door 't hart van Holland van grote betekenis is geweest, maar daar hebben wij beiden toch geen verstand van. Wél van dartelheden, dáár weten we over mee te praten, waar Coba?

Ach, dat dartele stroompje. Het ligt zo diep in de dijken, daarom kan een mens er zich altijd ten volle in bekijken. Dat water is zwart, want het loof der oude bomen laat maar matig zon door. Dat water is klaar en doorzichtig, veel helderder dan 't water is uit broeierige veenpoldersloten. En zwart klaar water spiegelt beter dan de rijkste geslepen spiegel uit Venetië, van 't soort zoals er een hing in je ouderhuis, omdat je grootmoeder een van de jonkers heeft gezoogd. Je weet het nog wel, er zat een barst in een hoek die je bijna niet zag. Een spiegel spiegelt in vormen en in kleuren, doch domweg de eigen kleuren die hij vangt... maar de Lange Linschoten spiegelt ook de gesteltenis des gemoeds en dat weten wij beiden.

Weet jij nog, Coba, hoe jij eens, amper achttien zal je geweest zijn, een lange jonge man zag oprijzen achter het elzehout vandaan, jodenpruim is dat hout geheten, daar in de Linschoten? Hij droeg het uniform van de rijksveldwacht en je vond, dat hij er een edele beschermer van een zeer edel heer in geleek. Hij droeg zijn blauwe rok zo waardig. En wat waren zijn ogen fel. Heb je liever, dat ik erover zwijg, Coba? Ik kan het verstaan. De uit Linschoten geborenen zijn te voornaam om meewaren te vragen. En gelijk het later met je is gegaan, is het misschien wel beter voor je geweest. Een dievenvanger kan toch geen stropersdochter huwen, dat heb je zélf indertijd ook wel begrepen. Sommige dingen evenwel, zijn beter te begrijpen dan te verknauwen. Maar er bestaat verdriet, en je hebt het ervaren, dat in de gedachtenis een grauw leven toch nog wat opsiert. Je bent je buurt uitgetrokken, je man achterna gelijk dat betaamt, en jou is gebleven de herinnering, als een broze bloem, doch bloeiende in al de seizoenen. Denkende aan je arm ouderhuis, heb je een mensenleven lang het zwartklare wondere water voor ogen gehad, de weelderige bomen, de rijkdom van het Heerlijke Huis en al de wondere verhalen van vroeger, die rond dat bospaleis spookten. Je hield herinnering aan de

[p. 11]

schoonste man ooit geschapen, herinnering aan de lieflijke hoge kwakels, die als wit siergarnituur losweg gestippeld lagen over de Linschoten, aan de geheime paden en toepaden die door de wijde tuinen van het Huis slingerden, om verloren te gaan in het oerwoud de Haar, dat ook al toebehoorde aan het ridderbezit. En zou zoveel fraai-gesierde herinnering nu niet opwegen tegen die ene grote droefenis? Ik ga zelfs nog verder, Coba. Misschien is je leven wel rijker geweest met de behouden droom, dan het geweest zou zijn in de vervulling. Door de herinnering aan wat geweest is en het niet-aflatend verlangen naar wat had kúnnen zijn, heb jij de omgeving waar je kind bent geweest, versierd leren zien. Linschoten werd een lommerrijke droomtuin, waar je in gedachten immers toefde, als je uitkeek over het open boomloze polderland, waar je je leven hebt geleefd.

Coba, jouw leven is nu voorbij. Het lichtje van je herinnering, met een bevende kleurenkrans eromheen stralend, is met je levenslicht mee uitgedoofd. Maar ik heb weet van wat jij in verdoken herinnering bewaarde; daarom ontsteek ik wederom dat licht en ik zal het laten schijnen. Het is een geringe schijn, Coba, want je bent maar een eenvoudig meidje geweest, er is maar een gewoon vrouwspersoon uit je gegroeid. Toch zit soms in het kleine het grote verborgen. De grootste planeet verschijnt voor onze ogen als een nietige pinkelende ster en menig groot man die boven ons is gesteld en waarvoor wij beiden beven, is nietig van innerlijke makelij. Aan de macht noch aan de geleerdheid is het gelegen, Coba, of een mens het aanzien waard is.

In het zwarte water van de thans zo tamme Linschoten hebben wij beiden naar ons wezen gestaard. Jij zag een meisje weerspiegeld, dat dacht te breken van een verdriet, dat haar later adelen zou; ik keek in de ogen van een zoeker naar het hart van mensen, die in het hart van Holland leven. Maar we staarden toch in hetzelfde water, Coba Meiblom.