Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

[p. 366]

De L. lesse.
Van de Helle, ende van de Hemelsche glorie.

3. Wat is de Helle?

Het is eene plaetse in't midden van de aerde, die Godt gheschickt heeft tot eene ghevanghenisse voor alle de ghene die hy van sijn rijck in der eeuwicheydt om hunne sonden sal verwerpen.

Hoe veel plaetsen zijn-der in de aerde voor de sielen der menschen die gepasseert zijn?

Daer zijn-der vier. De eerste is de plaetse der ouder Vaderen, die voor de komste Christi heylichlick ghestoruen zijnde, in eene sekere plaetse vergaderden, ende verwachteden daer de komste van den Salichmaker. Dese ⁺ plaetse (soo ons S. Thomas leert) noemt de H. Schrifture ^a Den schoot van Abraham. Waer af S. Augustijn ^b dese redene gheeft: Om dat niemandt in die plaetse en quam, dan door de verdiensten des gheloofs, ende om dat Abraham het eerste exempel des gheloofs van Godt den menschen ghestelt is gheweest want Abraham hem aldereerst van het gheselschap der ongheloouige afghescheyden heeft, ende heeft een besonder teecken sijns gheloofs van Godt ontfanghen. Dese plaetse is gantschelick gheijdelt ende gheweert door Christi komste: soo dat nu ons den hemel Abrahams schoot gheworden is.

De tweede is de plaetse der kinderen die

+ D. Thomas 3. p. q. 69. 2. 4.

a Luc. 16. 22.

b Aug. l. 12. c. 34. super Gen. ad literam.

[p. 367]

sonder Doopsel steruen. Dese plaetse was verscheyden van de eerste, nae de leeringhe van S. Thomas; ende sal blijuen in der eeuwicheydt, ⁺ want de erfsonde hen aenkleeft in der eeuwicheydt.

De derde is het vaeghvier, daer ghesuyuert worden de gene die in de gratie Godts steruen, maer niet gantsch suyuer en zijn van alle schuldt. Hier af hebben wy ghesproken in de sestienste Lesse.

De vierde is de plaetse van de gene die door hunne eyghene boosheydt ende quaden wille de eeuwige tormenten verdient hebben. Van dese plaetse spreeckt Christus: Den onnutten ⁺ knecht werpt buyten in de uyterste duysternissen; daer sal weeninge zijn, ende krijsselinge der tanden.

Wat leert ons de H. Schrifture van de Helle der verdoemde?

1. Dat sy in het diepste der aerde is. Dit bewijst ons Paulus schrijuende van Christo: ⁺ Dat hy opgheklommen is, wat is dat, dan dat hy oock nederghedaelt is, ten eersten in de onderste deelen der aerde? dat is, tot de Helle, soo ons leert den vijfsten artijckel van den Credo; het welck Oseas voorseyt hadde: O Doodt, ⁺ ick sal uwe doodt wesen; ick sal uwen bete wesen, ö Helle.

1. Dese plaetse is vol duysternissen. Job ⁺ noemt-se het duyster landt, bedeckt met de duysternisse der doodt. Die duysternissen sullen ghevoelick zijn, ende pijnighende den verdoemden, meer dan die van Egypten. ⁺

3. Het is eene plaetse van confusie; want Job, sprekende van die, seght: Het landt der ⁺

+ In Supplem. q. 9. a. 6.

+ Matth. 25. 30.

+ Ephes. 4. 9.

+ Oseę 13. 14.

+ Iob 10. 21.

+ Exod. 10. 21.

+ Iob 10. 22.

[p. 368]

ellendicheden ende donckerheydt, daer de schaduwe der Doodt is, ende gheene orden oft gheschicktheydt, maer de eeuwighe grouwelickheydt in woont.

4. Daer sal den worm der conscientie eeuwelick ⁺ knagen. Isaias schrijft, dat hunnen worm niet steruen en sal.

5. Daer is een seer krachtich ende geweldich vier, dat nochtans gheen licht en gheeft; soo ⁺ dat Christus die plaetse noemt De uyterste duysternisse. S. Jan noemt dese plaetse ^a Den poel des viers. Ecclesiasticus, sprekende van de verdoemde, seght ^b aldus: De vergaderinghe der sondaren is vergadert grof vlas, ende hun-lieden voleynden is eene vlamme viers. ⁺ Dauid gheeft eene ghelijckenisse: Ghy sult-se stellen als eenen ouen des viers; den Heere sal-se in sijne gramschap verstooren, ende het vier sal-se verslinden.

6. Daer is eene onverdraghelcke koude. ⁺ Job spreeckt hier af: Van de sneeu-wateren moet hy ouergaen tot de ouergroote hitte.

7. Den eygenen sanck is daer geschrey, ende krijsselinghe der tanden. Dit leert Christus ⁺ Matthei in't achtste, ende Luce in't dertienste.

8. Hunnen dranck is, segt Dauid, ^c vier ende solfer, ende den windt der onwederen is het deel van hunnen kelck. Het ander deel is ^d Sy sullen drincken van den wijn der tornicheydt Godts. ende wederom: ^e Der draken galle is hunnen wijn, ende venijn van aderslanghen ongheneselick.

9. Het is eene plaetse vol van alle sorten ⁺ van pijnen. Den rijcken vreck noemt de Helle Eene plaetse der tormenten.

+ Isaię 66. 24.

+ Mat. 8. 12

a Apoc. 20. 14.

b Eccli. 21. 10.

+ Psal. 20. 10.

+ Iob 24. 19.

+ Matth. 8. 12.
Lucae 13. 27.

c Psalm. 10 6.

d Apoc. 14. 9.

e Deut. 32. 33.

+ Lucae 16. 28.

[p. 369]

10. Den sondaer sal daer ghestraft worden, soo hy hier ghesondight heeft: dat is, in de selue mate, ende met de selue dinghen. Van de selue mate spreeckt den Engel in de Openbaringhe van S. Jan: Soo veel als sy haer gheglorificeert ⁺ heeft, soo veel tormenten ende droefheydt gheeft haer. Van de selue dinghen spreeckt den Wijsen-man: Door de dinghen ⁺ daer iemandt mede ghesondight heeft, sal hy ghepijnight worden.

11. Den verdoemden en sal niet gheschieden nae hunne begheerte. ^a Dauid seght: De begheerte der sondaren sal vergaen.

12. Daer sal onverdragelicken honger ende dorst zijn. Dauid leert: Sy sullen hongher lijden ⁺ als honden. Godt spreeckt door sijnen Prophete Isaiam: Siet, mijne knechten sullen ⁺ eten, ende ghy sult hongher lijden: siet mijne knechten sullen louen ouermidts het verheughen des herten, ende ghy sult roepen van rouwe des herten, ende van bedrucktheyt des gheests sult ghy huylen.

13. Alle dese tormenten zijn eeuwich Isaias seght: Hunnen worm en sal niet steruen, ende ⁺ hun vier en sal niet uytghebluscht worden. Christus spreeckt in sijne sententie: Gaet van ⁺ my ghy vermaledijdde in't eeuwich vier.

Wat hebben wy op dese pijnen te bemercken?

1. Dat alle dese tormenten den sondaer bereydt worden van de rechtveerdicheyt Godts. Hoe groot dat dese is, sult ghy weten uyt Godts bermherticheydt, die oneyndelick is. Dit zijn als twee armen Godts. Die de grootte van den eenen weet, die weet oock de grootte van den

+ Apoc. 18. 7.

+ Sap. 11. 17.

a Psalm. 111. 10.

+ Psalm. 58. 7.

+ Isaiae 65. 13.

+ Isaię 66. 24.

+ Matth. 25. 41.

[p. 370]

anderen. Den H. Apostel Paulus noemt de ⁺ verdoemde vaten der tornicheydt ende des schimps: maer de salighe noemt hy vaten der bermherticheydt ende der glorie.

2. Hoe luttel dat de wereldtsche menschen dencken waer dat sy henen reysen, ende hoe nae dat sy hunnen eynde zijn.

3. Hoe veel dat eene verdoemde siele souden doen, om nae tien-hondert-duysent iaren verlossinghe te verkrijghen, mocht haer die gheschieden.

4. Hoe licht dat het nu is, de helsche tormenten te ontgaen, ende het rijck Godts te beeruen.

⁺ 5. Dat ons Moyses seght: Och oft sy wijs waren, ende verstonden, ende hunne uyterste voorsaghen!

+ Rom 9.
2. Tim. cap. 2.

+ Deut. 32. 29.

4. Van de Hemelsche glorie.

Wat is de Hemelsche glorie?

Den loon ^a die Godt sijnen ghetrouwen dienaren belooft heeft.

Wat sal in dese eeuwige glorie zijn?

1. Alle die daer plaetse krijghen, sullen ^b Koninghen zijn van een glorieus rijck.

2. Sy sullen Godt aenschouwen in de schoonheydt sijns Godlicken wesens.

3. Daer en sal ^c niet wesen dat bedroeuen sal,

4. Glorie ende rijckdommen sullen daer wesen.

5. De Heylighen sullen blincken ghelijck de Sonne in der eeuwicheydt.

6. Sy sullen vol van vreughdt ende troost wesen.

⁺ 7. Paulus seght dat het noyt in't verstandt

a Lucae 22. 29.
Ioan. 17. 24.
Iacob. 1. 12.

b Lucae 22. 29.
Iacob. 2. 12.

c Isaiae 49. 10.

+ 1. Cor. 2.

[p. 371]

des menschs geklommen en is, 't ghene dat Godt sijnen uytverkorenen bereydt heeft.

8. Dit sal eeuwichlick duren, sonder verminderinghe oft eenich vernoeyen.

Wat is ons van noode om dit rijck te verkrijghen?

1. ^a De gratie Godts.

2. ^b Een leuende ghelooue in Christum.

3. ^c Oeffeninghe der goeder wercken.

4. ^d Verwinninghe aller tentatien.

5. ^e Patientie in het kruys.

Wanneer verkrijght den mensch dit eeuwich goedt?

De siele verkrijght dat terstondt nae de doodt, 't en zy dat daer eenighe schuldt in het vaeghvier te suyueren blijue: het lichaem nae de alghemeyne verrijsenisse des vleeschs; die gheschieden sal als dese wereldt vergaen sal, ende Godt ten oordeele komen.

Den Wijsen-man seght: De benedictie ⁺ Godts haest haer tot den loon des rechtveerdigen, ende in snelle eere maeckt sy sijne voordtganghen vruchtbarich.

Godt spreeckt tot S. Jan in sijne Openbaringhe: ⁺ Siet, ick kome terstondt, ende mijnen loon is met my, om te betalen eenen-ieghelicken nae sijne wercken.

Paulus dit wetende seght: Ick begeere ontbonden ⁺ te zijn, ende met Christo te wesen. Volght dan, dat de ghene die gheen belet en hebben, dat is, gantsch suyuer zijn, terstondt met Christo gaen, ende worden deelachtich der eeuwigher glorie.

a Act. 5. 11.

b Ioan. 3. 16.

c Matth. 25. 34.

d Apoc. 21. 7.

e Matth. 10. 22.

+ Eccli. 11. 24.

+ Apoc. 22. 12.

+ Philip. 1. 23.