Logo DBNL
Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus (1610)

Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

(1610)–Lodewijk Makeblijde–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De X L I X. lesse.
Van de twee eerste uyterste, de Doodt ende het Oordeel.

Hoe veel uyterste zijn-der die den mensche toekomen?

Vier: te weten,

1. De Doodt. 2. Het Oordeel. 3. De Helle. 4. De Hemelsche glorie.

Waerom worden die ghenoemt uyterste?

Om dat de Doot et eynde onses leuens is, ende het laetste dat ons in dese wereldt moet ouerkomen.

Het Oordeel Godts is het laetste van alle oordeelen die geschieden moeten: soo dat daer geen wederroepen van dat tot eenich ander en is.

De Helle is het laetste quaedt dan den sondaer moet ouerkomen, ende is onveranderlick, soo dat hy daer in moet blijuen inder eeuwicheydt.

De Hemelsche glorie is het laetste goedt dat de Heylighen moeten ontfanghen, ende en sullen dat in der eeuwicheydt niet verliesen.

Komen sy ghelijckelick allen menschen toe?

Neen-sy: maer de twee eerste ouerkomen allen menschen; de Helle alleen den genen die in doodt-sonde steruen, ende gheene gratie en verkrijghen, eer Godt sijne sententie spreeckt;

de Hemelsche glorie alleen den ghenen die in Godts gratie van dese wereldt scheyden.

1. Van de Doodt.

Wat is de Doodt?

+ Den H. Augustinus seght dat de Doodt is eene aflegginghe van een swaer pack onses lichaems; soo nochtans, dat men niet mede en draghe een swaerder pack der sonden, die den mensch werpe in de Helle: het welck waer vallen in de tweede Doot, die veel swaerder is dan d'eerste. Dus is de Doodt eene beroouinghe van het leuen: het welck dan gheschiedt, als door Godts beschickinghe de siele uyt het lichaem scheydt.

Hoe is de Doodt in de wereldt ghekomen?

De Doodt en was in de wereldt niet, als Godt den mensch geschapen heeft: want hadde hy ghebleuen in de eerste gratie, hy soude tot het rijck Godts, sonder te steruen, opghenomen gheweest hebben; maer om dat hy onghehoorsaem is gheweest sijnen Gode, ende + van de verboden vruchten door het ingheuen des serpents gheten heeft, soo is uyt de sonde, als een straffe der seluer, a de Doodt in de wereldt ghekomen.

Wie zijn de ghene die moeten steruen?

Alle menschen die leuen ontfanghen hebben, niet alleen sondaers, maer oock rechtveerdige, gelijck ons de b H. Schrifture leert; soo dat niemandt dit ontgaen en kan.

Waerom moeten oock de rechtveerdighe steruen, is de Doodt eene straffe van de sonde?

Hier af gheeft ons redene den H. Apostel tot de Romeynen in't vijfste: Om dat alle menschen + in Adam gesondight hebben. Bemerckt dat het ghebodt Godts gegheuen aen Adam, ghingh aen de nature: soo dat Adam dat onderhoudende, soude de menschelicke nature bewaert hebben; dat ouertredende, heeft die gantsch verloren, ende der sonde onderworpen: want alle de ghene de menschelick ontfanghen zijn geweest, hebben in Adam Gode wederspannich gheweest, ende zijn daerom der Doot onderworpen; gelijck sy al in Adam Gode ghehoorsaem souden hebben gheweest, hadde hy de verboden vruchten niet gheten, ende niet ghesondight.

Is allen menschen eenen sekeren tijdt van steruen ghestelt?

Den H. Prophete Job, in't viertienste capitel + sijnder Prophecije, bediedt dit met dese woorden: Kort zijn de dagen des menschs, 't getal sijner maenden is by v: ghy hebt sijne eynden gestelt, die niet en sullen mogen voorby ghegaen worden.

Kan den mensch den tijdt sijner Doodt weten?

Neen hy, Dit leert ons Ecclesiastes in het + negenste: Den mensch weet sijn eynde niet. Christus seght by S. Lucam: Weest bereedt: + want ter ure als ghy niet en meynt, sal den Sone des menschs komen. ende den Apostel: Ghy-lieden + weet dat den dach des Heeren alsoo komen sal, ghelijck den dief in den nacht.

Wat hebben wy te bemercken in de Doot van eenen goeden rechtveerdighen mensch?

1. Dat sy in de H. Schrifture eenen slaep genoemt wordt: want hunne lichamen sullen eens verweckt worden van die tijdelicke ruste tot het eeuwich leuen. Van Dauid wordt geseyt: + Aldus is hy ontslapen met sijne vaders, ende begrauen in Dauids stadt. ende van Lazaro + spreeckt Christus: Lazarus onsen vrient slaept, maer ick gae om hem van sijnen slaep t'ontwecken.

2. Dat sy het eynde van alle hunne onsekerheydt, strijdt, arbeydt, ende ellenicheyt is. + Daerom seght Ecclesiasticus: Beter is de Doodt, dan een bitter leuen.

3. Dat sy is den doolijdt tot het eeuwich leuen, den tijdt van victorie ende triomfe, den dach hunner bruydloft ende krooninghe, het handtschrift hunner versekertheydt ende + salicheydt. Daerom seght S. Jan: Salich zijn de doode die in den Heere steruen, ende den + Wijsen-man: De sielen der rechtveerdige zijn in de handt Godts. dat is, in de bewaernisse + ende in't rijck des Heeren. Godt heeft-se gheproeft, ende sijns weerdich ghevonden. Sy moghen singhen beter dan Maria, de suster van Moyses, doorkomen zijnde de roode zee; ende beter dan Dauid ontkomen zijnde veel + swaricheden: Ghy hebt ons behouden van de gene die ons pijnighden; ende die ons haetten, hebt ghy beschaemt.

Wat hebben wy te bemercken in de Doodt des sondaers?

1. Dat sy hem ouerkomt teghen sijn herte,

ende daerom hem seer swaer ende bitter valt: want hy dit leuen, dat hy bemint heeft, verlaten moet.

2. Sy is hem bitter, om dat hy verlaten moet al sijn goedt dat hy vergadert heeft, al sijn gemack dat hy ghesocht heeft, ende alle sijne vrienden die hy lief ghehadt heeft. Daerom seght seer wel Ecclesiasticus: O Doodt, + hoe bitter is uwe ghedenckenisse den mensche die vrede heeft in sijne goederen!

3. Dat den tijdt van deughdt te doen hem onttrocken wordt.

4. Dat sijn lichaem terstondt sal verrotten, ende dat hy voor al sijn goedt niet beeruen en sal, dan stanck, wormen, ende motten. Daerom vermaent ons Ecclesiasticus: Veroodmoedight + seer uwen gheest: want de wrake des vleeschs van den ongodlicken sal wesen het vier ende den worm. ende Isaias: Onder + v sal de motte ghestroyt worden; ende v decksel sullen wormen zijn. Mathathias, vader van de Machabeen, seght: Des sondaers glorie + is dreck ende wormen.

5. Hem beswaert sijn voorgaende leuen, ende alle sijne wellusten worden hem verandert in bittere galle.

6. Het scherp Oordeel Godts, ende de aenstaende lanckdurighe eeuwicheydt, ende tormenten, die hy met sijne tijdelicke ghenoechten te volghen, Godt verghetende, verdient heeft.

Wat vruchten sullen wy uyt de aenmerckinghe der Doodt trecken?

1. Dat wy ons niet en moeten betrouwen op dit tijdelick leuen, het welck Dauid noemt +

+ eene schaduwe, ende S. Jacob eenen domp 2. Dat wy onse hope ende troost niet en moeten stellen op de creaturen: want sy bedrieghelick zijn, ende hinderlick ter salicheydt.

3. De Doodt niet vreesen, maer verwachten; altijdt wakende ouer ons-seluen, ende goede wercken doende. Soo vermaent ons Ecclesiasticus: + Voor de Doodt werckt rechtveerdicheyt, want in de Helle en is gheene spijse te + vinden. ende Christus: Den nacht komt, wanneer dat niemandt en kan ghewercken.

2. Van het Oordeel.

Hoe veel Oordeelen Godts is den mensch onderworpen?

Twee: want den mensch kan in twee manieren bemerckt worden, soo ons leert den + H. Thomas.

1. Hy kan bemerckt worden als eenen besonderen persoon: ende soo blijft hem een besonder Oordeel, dat hem geschieden sal terstondt als hy ghestoruen is: in het welck hy loon ontfanghen sal, soo hy in het lichaem ghedaen sal hebben, goedt oft quaedt; ende dat niet geheelick, maer alleen nae de siele, want het lichaem verwacht sijne verweckinghe. + Van dit Oordeel spreeckt Paulus: Den menschen is gestelt eens te steruen, ende daer nae het Oordeel.

2. Hy kan oock bemerckt worden als een deel van het gantsch menschelick gheslacht: ende soo blijft hem een alghemeyn Oordeel, in het welck het heel menschelick geslacht, ende een-

ieghelick in't besonder, nae de alghemeyne verrijsenisse des vleeschs, loon ontfanghen sal in siele ende lichaem nae sijne wercken.

Van dit algemeyn Oordeel spreeckt onsen Salichmaker by S. Mattheum: De mannen + mannen van Nineue sullen opstaen in het Oordeel met dit gheslacht, ende sullen dat verdoemen. ende by S. Jan: Het woordt dat ick ghesproken + hebbe, dat sal hem oordeelen in den uytersten dach. Item by S. Mattheum in't vijfentwintichste, ons voorhoudende de maniere van dit Oordeel.

Wie sal Rechter zijn in dat Oordeel?

Christen onsen Salichmaker, soo ons + voorhoudt den seuensten artijckel van den Credo; Van daer sal hy weder komen oordeelen leuende ende doode: ende soo ons S. Peeter in de Wercken der Apostelen bewijst; Hy + heeft ons geboden den volcke te prediken, ende te ghetuyghen dat hy't is, die van Godt gestelt is eenen Rechter der leuende ende doode; te weten, nae sijne a menschelicke nature: b want hy nae die nature het hoofdt van de gantsche Kercke is; waer uyt volght, dat hy oock nae die nature macht moet hebben om te vonnissen.

Is dit Oordeel verschrickelick?

Het is soo verschrickelick, dat de Heylighen selfs pleghen te beuen, als sy daer op peysden.

S. Job op desen dach lettende, vervult met vreese, seght: Wat sal ick doen, als Godt sal + opstaen om te oordeelen? ende als hy vraghen sal, wat sal ick hem andwoorden?

+ Ick hebbe altijdt Godt ghevreest als baren op my swillende, ende sijne swaricheyt en hebbe ick niet konnen verdraghen.

+ Den H. Arsenius Abt, in sijn uyterste ghevraeght zijnde waerom dat hy soo beefde ende vreesde, andwoorde: Mijne kinderen, dat is eene salighe vreese; ende en is niet nieu, maer heeft gheduert alle mijn leuen.

+ Van dit Oordeel schrijft Isaias: Huylt, want den dach des Heeren is nae by, als eene verwoestinghe sal hy van den Heere komen. + Item: Den Heere sal als eenen stercken uytgaen, als eenen oorloghs-man sal hy de tornicheydt verwecken: hy sal krijschen ende roepen, op sijne vijanden sal hy versterckt worden. Ick hebbe altijdt ghesweghen, ick hebbe stil geweest, ick hebbe verduldich geweest: als eene vrouwe die in barens noot is, sal ick spreken; ick sal verstroyen ende verslinden te samen. + Item: Sy sullen gaen in de speloncken der steenrotsen, ende in de diepe kuylen der aerde, van het aenschijn der vreese des Heeren, ende van de glorie sijner Maiesteyt, als hy opstaen sal om d'aerde te slaen.

Waer uyt sal dese verschrickelickheydt spruyten?

Vyt dese vijf dinghen. 1. uyt den Rechter. 2. uyt sijn gheselschap. 3. uyt de omstanden van het Oordeel. 4. uyt de beschuldighers. 5. uyt de pramende conscientie. Dit sullen wy besonderlick verklaren.

Wat is in den Rechter, dat ons doet beuen?

+ 1. Sijne macht. Dauid seght: Ghy zijt vervaerlick, ende wie sal v wederstaen? ende Ec-

clesiastes: Al wat hy wilt, dat sal hy doen: sijn + woordt is vol machts; noch hem en mach niemandt segghen, Waerom doet ghy alsoo? S. Job noemt hem Verheuen in vromicheydt. + Hy spreeckt van sy-seluen: a Daer en is niemant die van mijne handt verlosse. Ick sal wercken, ende wie sal dat afkeeren? Jeremias b seght: Alderstercksten, grooten, ende machtighen; Heere der heyrscharen is uwen naem. Hier uyt volght, dat hy niet en kan belet worden in alles wat hy doen wilt.

2. Sijne wijsheydt. Van hem seght S. Job: + Sijne ooghen zijn op der menschen weghen, ende alle hunne ganghen aenmerckt hy, ende Ecclesiasticus: Daer en is niet verborghen + voor sijne ooghen. Hy is eenen c insiender, bekenner, ende d ondersoecker der herten ende nieren: niet een e gepeys en is voor hem verborghen. Hier uyt volght, dat hy niet en kan bedroghen worden.

3. Sijne rechtveerdicheydt. Dauid f seght: Hy sal de wereldt oordeelen in rechtveerdich-heydt, ende de volcken in ghelijckheydt. Den Wijsen-man g seght: Godt en sal niemandts persoon uytnemen, noch en sal niemandts grootheydt ontsien: want den kleynen ende den grooten heeft hy ghemaeckt, ende den Apostel: Een-ieghelick sal sijn pack draghen. +

4. Sijne onbeweghelickheydt. Noch woorden noch ghiften en sullen daer helpen. Den Wijsen-man segt: Hy en sal niemants bidden + verhooren, noch voor de verlossinghe iet ontfanghen, ende Sophonias: Hun-lieden siluer + ende goudt en sal hen niet verlossen in den dach van des Heeren gramschap.

5. Sijne tornicheydt. Sophonias seght: Met +

den viere van sijne heeten toren sal het heel aerdrijck verslonden worden. ende wederom: + De stemme van des Heeren dach is bitter: daer sal den stercken gepijnight worden. Dien dach is eenen dach der gramschap, der tribulatie ende benautheydt, der verderuenisse ende + der ellendicheydt. Isaias seght: Sijnen toren is bernende, sijne lippen zijn vervult met verstoortheydt, ende sijne tonghe als een verslindende vier.

Wat eene benautheydt sal het dan wesen voor de quade, als sy hen sullen moeten presenteren voor desen Rechter, dien sy soo dickwijls om eene kleyne ghenoechte vergramt + hebben! De broeders van Joseph in Egypten ghekomen zijnde, ende hoorende hem segghen, Ick ben Joseph uwen broeder; en konden niet spreken van vreese. Esther is + van haer-seluen ghevallen in de teghenwoordicheydt + van Assuerus. Daniel aensiende den Enghel, heeft ghebeeft. De soldaten aen + het graf Christi, zijn in sijne verrijsenisse als doodt gheworden. De soldaten die Christum quamen vanghen, hoorende dat woordt, + Ick ben't, zijn achterwaerdt ter aerde ghevallen. Wat sal het dan zijn in den dach der tornicheydt ende wrake?

Wat is in't gheselschap des Rechters, dat ons doet beuen?

1. Dat wy daer sullen compareren voor alle + de Enghelen ende Heylighen. Zacharias hier af sprekende, schrijft: Den Heere mijnen Godt sal komen, ende alle sijne Heyligen met + hem. Den Wijsen-man seght: Hy sal sijne grouwelicke gramschap scherpen tot eene lan-

cie, ende met hem sal vechten den omganck der aerde teghen de onverstandighe.

2. Voor alle menschen, soo S. Jan leert: a Ende alle ooghe sal hem sien. ende den H. Paulus: b Wy moeten al vertoont worden voor den Rechters-stoel Christi, opdat een-ieghelick ontfanghe nae dat hy ghedaen heeft.

Wat omstandicheden zijn-der in dit Oordeel, die ons doen beuen?

Besonderlick vijf. 1. Het c verschrickelick gheklanck der Enghelscher trompetten. 2. d De gantsche wereldt staende in't vier. 3. e Het vertooch der conscientien voor alle de wereldt. 4. Het f verwachten der verschrickelicker sententie van de eeuwige verdoemenisse. 5. g Dat de goede van de quade ghescheyden sullen worden.

Wie zijn-se die ons in dat Oordeel sullen beschuldighen ende doen beuen?

1. Alle Godts lieue Heylighen sullen opstaen teghen den sondaer.

2. h De Heydenen sullen opstaen teghen de quade Christenen.

3. i Alle de creaturen sullen opstaen teghen de sondaers.

4. De duyuels sullen gheweldichlick hunne neersticheydt doen.

Hoe sal onse conscientie dit Oordeel verschrickelick maken?

Om dat de boosheydt vol vreese is, (seght den Wijsen-man) soo gheeft sy eene getuygenisse k der verdoemenisse: want eene verbaesde conscientie beducht haer altijdt van wreede straffinge. Dit is sulcke pijne, dat sy onver-

draghelick is; ende sal den sondaer meer beschamen ende verwinnen, dan duysent ghetuyghen.

Wanneer sal dit Oordeel gheschieden?

+ De Discipelen Christi vragen hem: Heere, sult ghy in desen tijdt Israel het rijck weder gheuen? Hy andwoordt: Het en staet v niet toe, te weten de tijden ende stonden, die den Vader ghestelt heeft in sijne macht. Ende by S. Mattheum van desen dach klaerlick sprekende, + seght hy: Van dien dach ende ure en weet niemandt, noch de Engelen der hemelen, dan den Vader alleen. Verstaet onder den Vader de twee andere persoonen, want sy eenen + Godt zijn. Marcus seght, dat den Sone dien dach niet en weet. Dit verstaen sommighe van den aenghenomen Sone, ende niet van + den naturelicken Sone, ende segt dat hy dien dach wel weet, maer wordt gheseyt niet te weten, om dat hy die kennisse niemanden en veropenbaert, ende hem houdt als oft hy dien niet en wist. Den Vader weet dien wel, want hy den Sone ende den heyligen Gheest deelachtich ghemaeckt heeft van die wetenheydt.

Staet in de H. Schrifture niet van den tijdt des uytersten Oordeels?

Jae't, daer staen dry dinghen.

+ 1. Dat het onvoorsienlick komen sal, gelijck in den tijdt van Noe den ouervloedt der wateren + den menschen ouerquam.

2. Dat dien dach aenstaende is. Den H. Jabobus + seght: Siet, den Rechter staet voor de

deure. S. Jan vermaent ons: Kinderkens, het + is de laetste ure, ende ghelijck ghy ghehoort hebt dat Antichrist komt, soo zijn-der nu veel Antichristen ghekomen: waer uyt wy weten, dat het de uyterste ure is.

3. Sy gheeft sommighe sekere teeckenen, die eenen weynighen tijdt voor het Oordeel hen vertoonen sullen: als a Dat Antichrist komen sal: die met groot gheweldt het rijck Christi sal bestormen. 2. b Dat Elias sal komen prediken teghen Antichrist. 3. Dat daer teeckenen sullen voorgaen c in den hemel, d in de aerde, ende e in de zee. 4. f Dat de gantsche wereldt sal verbranden.

Wat profijt sullen wy uyt dese kennisse trecken?

Wy sullen dese leeringhe dickwijls hebben in onse memorie; ende nu soo leuen, dat wy in dien dach der benautheden moghen g vry ende gherust zijn, ontgaen de schaemte der sonden voor de gheheele wereldt, ende beeruen de sententie der salicheydt met de uytverkorene.


Vorige Volgende