Logo DBNL
Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus (1610)

Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

(1610)–Lodewijk Makeblijde–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De X L V I. lesse.
Van verscheyden sorten der goeder wercken.

Hoe veel sorten van goede wercken zijn-der?

+ Den Enghel Godts Raphael bewijst-der ons besonderlick dry.

1. Bidden. 2. Vasten. 3. Aelmoessen gheuen.

Ende Christus bevestight de selue by S. + Mattheum in't seste; besonderlick leerende hoe dat elck deser sorten ghedaen moet wesen.

Hoe worden in dese dry sorten alle andere goede wercken besloten?

Om dit te begrijpen, soo hebben wy te bemercken, dat alle goede wercken gheschieden Gode, oft ons-seluen, oft onsen naesten.

Alle de diensten, eerbiedinghen, ende sacrificien die men Gode bewijst, worden besloten in het ghemeyn goedt werck van bidden.

Alle lichamelicke penitentien, ende lijfkastijdinghen, die men sijn eyghen seluen aendoet, worden besloten in het vasten.

Alle dinghen die men sijnen naesten nae siele ende lichaem tot sijnen troost doet, worden begrepen in de aelmoessen.

Soo dat niet sonder redene den H. Augustinus +

seght, dat de rechtveerdicheydt des mensche binnen dit leuen in dese dry sorten van goede wercken gheleghen is.

Wat is bidden?

Wat bidden is, leeren ons de H. Vaders.

Den H. Damascenus seght: Bidden, is ons herte in Godt opheffen. +

Den H. Basilius a schrijft: Bidden, is iet goedts van Godt begheeren.

Den H. Chrysostomus b seght: Bidden, is t'samen met Godt spreken. Dit gheschiedt om hem te louen, oft om eenich goedt te begheeren, oft om het quaedt te verbidden.

Hier uyt bevinden wy, dat bidden niet anders en is, dan (soo S. Augustijn c leert) ons herte van alle aerdsche dinghen tot Godt opheffen; ende t'samen met hem sprekende, verheffen sijne weerdicheydt, oft hem dancken ouer sijne mildtheydt, oft verbidden sijne rechtveerdicheydt, oft versoecken sijne liberale goedertierenheydt.

Waerom moeten wy bidden, nae dat Godt allen onsen noodt weet; ende gheneghender is om ons deughdt te
doen, dan wy om die van hem te begheeren?

Om ons weerdich te maken van Godt te ontfanghen het ghene dat Godt ons noodelick siet, ende begheert te gheuen. Want als wy bidden, 1. wy veroodmoedighen ons. 2. wy bekennen Godts goedtheyt. 3. wy achten groot sijne gauen. 4. wy bedroeuen ons, dat wy ons tot hem niet beter ghedraghen en hebben. 5. wy maken een opset van ons te beteren, ende sijne gauen wel te ghebruycken. welcke dinghen ons weerdich maken om van Godt nae onsen noodt gheholpen te worden, die anders niet en souden verdienen, oft iet salichlick van Godt ontfanghen.

Wat is vasten?

Vasten, is te vreden wesen met eene maeltijdt 's daeghs; ende den gheheelen dach alsulcke spijse te deruen, als de H. Kercke dan verbiedt.

Wat spijse verbiedt de H. Kercke op vasten-daghen?

In den H. Vasten, den welcken besluyt viertich dagen voor Paeschen, verbiedt sy vleesch, met het ghene dat daer af valt, als smeer, vleeschsop: item suyuel, dat is, boter, kaes, ende melck. Sy dispenseert nochtans ghemeynlick voor sommighe in suyuel, uyt noodt der krancker menschen. Op alle andere vasten-daghen en verbiedt sy maer vleesch, met het ghene dat daer in het sieden oft braden af valt; ende vet.

Waerom verbiedt de H. Kercke dese spijsen?

Dit en doet sy niet om dat sy quaedt zijn,

maer om dat de deughdt van dese spijsen het lichaem te vroom ende rebel maeckt teghen den gheest.

Leght de redenen wat breeder uyt, waerom dat de H. Kercke het vasten inghestelt heeft.

1. Om het weerdich exempel Christi nae te volgen: van wien S. Mattheus schrijft, dat hy + viertich daghen ende viertich nachten gevast heeft.

2. Om de lesse Christi te wercke te stellen, die by S. Mattheum ghevraeght zijnde van de Discipelen van S. Jan den Dooper, waerom dat sijne Discipelen niet en vasteden, andwoorde: De dagen sullen komen als den Bruydegom + hen-lieden afgenomen sal worden, ende dan sullen sy vasten.

3. Om dat het vasten tot alle tijden onder Godts vrienden in groote weerde ghehouden is. a Moyses heeft tweemael viertich dagen ende viertich nachten ghevast. b Elias heeft viertich daghen ende viertich nachten ghevast, reysende nae den berch Horeb. Den Prophete Daniel c heeft gevast de dagen van dry weken. Dauid d seght van sy-seluen: Mijne knien zijn kranck gheworden van 't vasten, ende mijn vleesch is verandert om d'olie; te weten, te eten. In de nieuwe wet hebben de H. Apostelen nae Christi doodt terstondt vasten-daghen inghestelt, ende besonderlick de viertich daghen voor Paeschen; soo den H. Hieronymus e getught. Dit vasten is oock terstondt van alle heylighe mannen ende vrouwen t'alle tijden, tot onsen tijdt toe, in de H. Kercke ghedurichlick ghebruyckt geweest,

nae den raedt van den H. Apostel Paulus, 2. Cor. 6. 5.

4. Om de schoone vruchten die den mensche aenkomen door het vasten. Het vasten is een besonder remedie 1. tegen Godts tornih-heydt ende straffe: want door het vasten zijn + die van Niniue de verschrickelicke verwoestheydt hunner stadt ontgaen. Door het vasten is Esther, Mardocheus, ende de gantsche Jodsche natie ontkomen de ghemeyne vermoordinghe die Aman ouer hen nu ghesloten ende bevolen hadde. Door het vasten is + Bethulien verlost gheweest, met Judiths handt, van die sware belegheringhe des Assyrischen leghers. Teghen a Josaphat waren opghestaen de Ammoniten, Moabiten, ende die van Syrien: hy heeft een alghemeyn ghebedt met vasten ingestelt; sijne vijanden hebben malckanderen vermoordt, ende hy heeft + den roof ghekregen. 2. Om den vleesche sijne wellusten te onttrecken, sijne dertelheydt te temmen, ende bequamer te maken tot gheestelicke oeffeningen. 3. Om den geest in Godt op te heffen, ende vromicheydt te gheuen in + deughden. 4. Om den duyuel te verdrijuen.

5. Om den hemel te verdienen.

Wat leeren ons de H. Vaders van het vasten?

+ Den H. Cyprianus seght, dat door het vasten in ons verdrooght wordt de poel-plaetse der sonden.

Den H. Athanasius leert, dat wy door het vasten wederkeeren tot het Paradijs: het geneest de sieckten, het veriaeght de duyuels, het verdrijft alle quade ghedachten, ende suyuert de siele.

Den H. Chrysostomus schrijft, dat het vasten + de moeder van alle goederen is, ende rene meestersse van alle dinghen: item, dat het de spijse onser sielen is.

S. Basilius den grooten leert, dat het vasten + den mensch vroom maeckt teghen alle onsielicke vijanden, ende dat de Enghelen gheerne zijn by de ghene die vasten.

Den H. Ambrosius noemt het vasten eene + groote deughdt: item een hemelsch beeldt, het leuen der Enghelen, de doodt der sonden, een remedie onser salicheydt, de wortel der gratie, het fondament der suyuerheydt.

S. Leo den grooten noemt het vasten + een sacrificie om Godt te versoenen.

Hoe is te verstaen het ghene dat Paulus leert: dat in de laetste tijden sommighe sullen aftreden van het ghelooue, ghebiedende te deruen spijsen die Godt gheschapen heeft om te nutten?

Dat is te verstaen, seght S. Augustijn, van + de ghene die de spijse verbieden als onsuyuer ende quaedt, lochenende dat Godt die gheschapen heeft: de welcke den H. Apostel berispt, leerende dat alle Godts creature goedt is. Alsoo en verbiedt de H. Kercke de spijse niet; maer alleen om dat wy, het ghene dat sinnelick goedt is deruende, Gode beter souden dienen. Soo dat, om eenighe goede redene de spijse te verbieden, altijdt ende in alle Godlicke wetten ghebruyckt is gheweest.

In de wet der nature spreeckt Godt tot Adam: Eet van alle de boomen des Paradijs,+

maer van den boom der wetenheyt van goedt ende quaedt en eet niet: want op wat dach dat ghy daer af eet, soo sult ghy de doodt steruen. Desen boom met sijne vruchten was goedt: de redene waerom dat Godt soo stranghelick verbiedt daer af t'eten, is, om te beproeuen Adams ghehoorsaemheyt, ende hem weerdich te maken meerdere gratie. Nae den ouervloedt der wateren spreeckt Godt tot Noe ende + sijne kinderen: Al dat hem roert ende leeft, sal v wesen tot eene spijse; uytghenomen dat ghy het vleesch niet en sult eten met den bloede. Dit verbiedt Godt, om te beletten dat sy door het eten van den bloede niet bloedtghierich en souden worden, ghelijck hy op de selue plaetse ghetuyght.

Ten tijde van Moysis wet heeft Godt veel spijsen verboden. Ten eersten, a beesten die eenighen mensch ghedoodt hadden. Ten 2. b vleesch dat van de beesten te voren gheproeft was: sy moesten dat den honden voor werpen. Ten 3. c het vet des inghewandts van d'ossen, schapen, ende gheyten. Ten 4. d de dieren die herknauwen, maer den klauwe niet en klieuen, als peerden kemels, hasen, verckens: want dese waren onsuyuer voor hem gherekent. De vischen die sonder e vlummekens ende schellen waren, en mochten sy niet eten. De f voghels die van der rauen nature waren, ende alle roofvoghels, waren hen verboden. Eleazarus heeft hem lieuer g laten dooden, dan dat hy eenighe verboden spijse soude eten, teghen het ghebodt der wet Godts. Soo oock de h seuen Machabeen met hunne moeder. Dit heeft Godt ghedaen, niet dat dese spijsen quaedt waren,

maer om de kinderen van Israel te oeffenen in sijne ghehoorsaemheydt, ende om dat sy, met alle dese cermonien hen besich houdende, gheenen tijdt en souden hebben om op den dienst der afgoden te peysen.

In de nieuwe wet heeft Christus ghevast; ende de H. Apostelen hebben ghevast, soo dat Paulus seght, a dat hy seer veel gevast heeft, ende b prijst ons het selue aen in verscheyden manieren, als een alderbequaemste instrument om salicheydt te wercken.

Wat is aelmoessen gheuen?

Door medelijden ter eere Godts eens-anders ellendicheydt te hulpe komen ende versoeten.

Wat leert ons de H. Schrifture van aelmoessen te gheuen, oft onsen naesten bermherticheydt te bewijsen?

Godt spreeckt door sijnen Prophete Micheam: Ick sal v, ô mensch, te kennen gheuen + wat goedt is, ende wat den Heere van v begheert: voorwaer recht te doen, ende bermherticheydt te beminnen, ende sorghvuldichlick te wandelen met uwen Godt.

Paulus leert, dat de bermherticheydt het kleedt van eenen Christen mensch is, seggende: Doet v-seluen aen, als uytverkoren Godts + heylighen, de binnenste der bermherticheydt, goedertierenheydt, oodmoedicheyt, manierelickheydt, verduldicheydt.

Wat leeren ons de H. Vaders van de aelmoessen?

Den H. Cyprianus leert, dat door aelmoessen + onse sonden ghesuyuert worden; ende bewijst dit met dry Schrifturen, Tobiae 4. 11.

Prou. 15. 27. Eccli. 3. 33. dat Godt daer door versoent wordt, ende dat Christus niet dickwijlder en beveelt als aelmoessen. Luc. 12. Matth 5. item 19. item 13. Luc. 19. &c.

+ Den H. Augustinus seght, dat Christus in het laetste oordeel alleen ondersoeckt wercken van bermherticheydt: want alle sonden worden door aelmoessen gheransoeneert; ende voeght daer by: Aelmoessen en helpen niet, dan als men sijn quaedt leuen verandert. Hy + leert oock, dat Godt de menschen in de vruchten straft, om dat sy van hunne vruchten geene aelmoessen en doen.

Den H. Gregorius Nazianzenus a schrijft, dat deught doen aen eenen-anderen, een Godlick werck is.

S. Chrysostomus b vermaent ons, dat aelmoesse d'alderghewinnelickste konste is: want sy geeft ons het eeuwich leuen, maeckt ons in den hemel woonsteden, leert ons Gode ghelijck worden.

Den H. Hieronymus c segt, dat den oppersten wech tot de volmaecktheydt is, al sijn goedt den armen gheuen.

Den H. Leo d seght, dat aelmoesse als een ander Doopsel is ende e dat sonder aelmoesse alle d'andere deughden niet en helpen.

Den H. Gregorius f leert, dat het rijck Godts soo veel weerdt is als ghy hebt: item, dat Gode niet rijckers opgheoffert en wordt, dan eenen goeden wille.


Vorige Volgende