Logo DBNL
Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus (1610)

Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

(1610)–Lodewijk Makeblijde–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De X L I I I I. lesse.
Van de vruchten des H. Gheests, Euangelische raden, ende deughden der kinderen.

Hoe veel vruchten des H. Gheests zijn-der?

+ Den H. Apostel, schrijuende tot de Galaten, verhaelt dese twelf: 1. Liefde. 2. Vreughdt. 3. Vrede. 4. Verduldicheydt. 5. Lanckmoe-

dicheydt. 6. Goedtheyt. 7. Vriendelickheydt. 8. Saechtmoedicheydt. 9. Ghelooue. 10. Eerbaerheydt. 11. Kuyscheydt. 12. Reynicheydt.

Waerom worden dese deughden vruchten des H. Gheests ghenoemt?

Om dat den H. Gheest in ons woonende, door ons, als goede boomen, dese schoone vruchten voordtbrenght. Ende ghelijck men eenen boom bekent uyt sijne vruchten, soo oock uyt dese vruchten bekent men eenen goeden Christen ende rechtveerdighen mensch.

Hoe veel Euangelische raden zijn-der?

Daer zijn-der besonderlick dry: 1. Ghewillighe Armoede. 2. Eeuwighe Reynich-heydt. 3. Volkomen Ghehoorsaemheydt.

Waerom worden sy Euangelische raden ghenoemt?

Om dat sy ons van Christo met sijn eygen exempel gheleert, ende in't Euangelie met ghewichtighe woorden van hem gheraden worden.

Wat onderschil is daer tusschen de raden Godts, ende tusschen de geboden Godts?

Den H. Augustinus gheeft dit onderschil. +

1. Raden en zijn simpelick ter salicheydt niet van noode; hoedanighe zijn, dat men den maeghdelicken staet sal houden, dat men wijn ende vleesch sal deruen, dat men alle sijn goedt den armen sal geuen: maer de geboden zijn simpelick ter salicheydt van noode; als, dat men de rechtveerdicheydt sal onderhou-

den, dat alle menschen het quaedt sullen schouwen, ende het goedt doen.

2. De raden dienen voor bequameren ende lichteren middel om te komen tot eene meerdere glorie: de gheboden dienen voor eenen noodelicken middel om simpelick tot de glorie te komen.

3. Sonder de raden te onderhouden, konnen wy de eeuwighe straffe der helle ontgaen; want wy in die niet gehouden en zijn: sonder de gheboden te onderhouden, en konnen wy de verdoemenisse niet ontkomen, 't en zy dat ons de penitentie ter hulpe kome; want tot + alle sondaers spreeckt Christus: 'T en zy dat ghy penitentie doet, ghy sult al te samen desgelijcks vergaen.

+ 4. Den H. Ambrosius seght: De raden zijn bouen de wet; sy worden met een vermaen aenghepresen, ende locken den vrijwillighen: de gheboden verbinden oock den onghewillighen.

+ 5. Den H. Hieronymus leert: In raedt seght den gheuer sijn goedtduncken, in ghebodt seght hy sijnen wille. Den raedt en verbindt den ondersaet niet, het gebodt verbindt ende noodtsaeckt den dienaer. Die ongedwongen opoffert dat geraden wordt, verdient meerderen loon, dan die ghedwonghen vervult dat hem gheboden was.

Bewijst ons dat Christus de voorseyde dry Euangelische raden onderhouden heeft.

De ghewillighe Armoede heeft hy onderhouden; + want den H. Apostel schrijft: Ghy weet wel de gratie onses Heeren Iesu Christi;

dat hy om uwen wille arm gheworden is doen hy rijck was, op dat ghy door sijne armoede rijck soudt worden. Hoe groot dese armoede Christi gheweest is, leert hy ons, als hy spreeckt van sy-seluen: De vossen hebben holen, + ende de voghelen des hemels nesten; maer den Sone des menschs en heeft niet daer hy sijn hoofdt op neder legghen mach.

De eeuwighe Reynicheydt heeft hy onderhouden; want hy alleen van eene a maeghdt gheboren is: van hem alleen wordt gheseyt, dat hy is b een blinckende schijnsel des eeuwichs lichts, ende eenen spiegel sonder vlecke van Godts Maiesteyt; item dat hy is eenen Enghel van grooten rade, ende blijft eenen gheestelicken c Bruydegom der heyligher maeghden.

De volkomen Ghehoorsaemheyt heeft hy onderhouden; want hy van sy-seluen segt by S. Jan d : Ick ben van den hemel gedaelt, niet om dat ick mijnen wille doen soude, maer den wille van hem die my ghesonden heeft. Ende Paulus schrijuende tot de Philippensen, houdt + hen dese wonderlicke ghehoorsaemheyt Christi voor: Hy heeft sy-seluen veroodmoedight, onderdanich gheworden zijnde tot de doodt toe, ende dat tot de doodt des Kruys. Hy heeft oock dertich iaren der weerdigher maghet sijner moeder, ende Joseph eenen timmerman, ghehoorsaem gheweest; soo van hem S. Lucas schrijft: Ende hy is met hen-lieden nederwaerdt + ghegaen, ende is ghekomen te Nazareth, ende hy was hen-lieden onderdanich. Hier uyt is't kennelick genoech, dat Christus dese dry deughden geoeffent, ende met sijn eyghen exempel ons aenghepresen heeft.

Waer wordt in het heylich Euangelie de ghewillighe Armoede gheraden?

+ Matthei in't neghentienste, daer Christus spreeckt tot den ionghman: Is't dat ghy wilt volmaeckt zijn, soo gaet verkoopt dat ghy hebt, ende geeft dat den armen, ende ghy sult eenen schat hebben in den hemel; ende komt + volght my. Het selue beschrijft S. Lucas in't achttienste.

Voordt Christus tot alle menschen sprekende + by S. Mattheum seght: Alle die achterlaet, huys, oft broeders, oft susters, oft vader, oft moeder, oft huysvrouwe, oft kinderen, oft ackerlanden, om mijnen naem; die sal hondertfout ontfangen, ende het eeuwich leuen besitten.

Leert ons de H. Schrifture, dat sommige desen raedt Christi naeghevolght hebben?

+ Jae sy: want Matthei in't vierde staet, als Christus sprack tot Petrum ende Andream, die vischten in de Galileusche zee, Komt nae my, ende ick sal v doen worden vischers der menschen, dat sy terstondt, verlatende de netten, hem gevolght zijn. Ende voordtgaende van daer, heeft hy geroepen Jacobum ende + Joannem. ende sy terstondt verlatende de netten, ende hunnen vader, zijn hem ghevolght.

Vyt den naem van alle de Apostelen spreeckt + Petrus tot Christum: Siet, wy hebben alle dinghen verlaten, ende zijn v ghevolght, wat sal ons dan gheworden?

Christum ende de Apostelen hebben ghevolght de tweeenseuentich Discipelen, tot de welcke Christus seght: a Gaet henen; siet, ick

sende v ghelijck lammeren onder de woluen; en wilt gheen borse draghen, noch male, noch schoenen. a In wat huys dat ghy ingaet, in't selue huys blijft etende ende drinckende van't ghene dat sy hebben: want eenen werckman is sijns loons weerdich.

Dese zijn naeghevolght alle de geloouighe van de eerste Kercke, soo wy hebben in de Wercken der Apostelen, daer aldus staet: De menichte + der ghener die gheloofden, hadden een herte, ende eene siele; ende niemandt en seyde iet sijn te wesen van 't ghene dat hy besat, maer alle dinghen waren hen ghemeyn.

Dese ghewillighe Armoede onderhouden noch hedensdaechs alle religieuse persoonen; soo dat sy oock Gode belofte van Armoede vrijwillichlick doen.

Wat kan ons verwecken tot dese ghewillighe Armoede?

1. Dat Christus ons die raedt, als verre het beste, ende met sijn heylich exempel ons selfs die leert.

2. Den grooten loon die den armen belooft wordt Matthei in't vijfste: Salich zijn de arme + van geeste, want het rijck der hemelen hen toebehoort. item in't neghentienste: Ghy die + my gevolght zijt, als den Sone des menschs sitten sal in den stoel sijner Maiesteyt, sult oock sitten op twelf stoelen, oordeelende de twelf gheslachten van Israel. item by S. Marcum: + Hy sal ontfangen hondertmael soo veel (te weten, als hy verlaten heeft) nu in desen tijdt, ende in de toekomende wereldt het eeuwich leuen.

3. De onnoodicheydt van dit tijdelick goedt;

+ want Ecclesiasticus leert: Het beghinsel van eens menschs leuen is water ende broodt, ende kleedinghe, ende een huys bedeckende de leelickheydt.

+ 4. Dat den Apostel Paulus Timotheo voorhoudt: Wy en hebben niet gebrocht in dese wereldt; 't is oock sonder twijfel, dat wy van hier niet wechdragen en mogen: maer hebbende voedsel, ende daer wy mede gedeckt mogen worden, hier mede laet ons te vreden zijn.

5. De maledictien die wy in de H. Schrifture vinden teghen de rijcke. 1. Christus seght: + Lichtelicker is het eenen kemel door d'ooghe eener naelde te gaen, dan den rijcken mensch te komen in het rijck der hemelen. + Waer af hy dese redene gheeft: Ghy en kont Gode niet ghedienen ende Mammon; dat is, den afgode der rijckdommen. 2. Den H. Apostel noemt de ghene die tot aerdsche dinghen + ghesint zijn, Vijanden des Kruys Christi: het welck Kruys ons Christum bloot ende naeckt voorhoudt. 3. De verschrickelicke wee die Christus + in't Euangelie gheeft: Wee v ghy rijcke, want ghy hebt uwe vertroostinghe, want den + Wijsen-man seght: Die het goudt bemint, en sal niet gerechtveerdight worden. Wee den genen die dat volgen, ende allen onwijsen sal daer door verdoruen worden.

6. Het vonnisse van Lazarus ende van den rijcken Vreck dat ons Lucas beschrijft. Van den + armen Lazaro staet: Den bedelaer is gestoruen, ende is ghedragen van de Engelen in Abrahams schoot. Van den rijcken Vreck staet: Oock soo is den rijcken gestoruen, ende hy is begrauen in de helle.

Waer wordt in het H. Euangelie de Euangelische Suyuerheydt gheraden?

Dit hebben wy in de woorden Christi, Matthei in het neghentienste; want als sijne Discipelen gheseyt hadden, Is des menschs + sake soo met sijne huysvrouwe, (te weten 1. dat den man vader ende moeder laten moet, ende sijner huysvrouwe aenhanghen, 2. dat sy twee in een vleesch zijn, 3. dat desen bandt niet en kan ontbonden wesen) soo en is't niet oorbaerlick te trouwen; heeft Christus hier op gheandwoordt: Sy en vatten al dit woordt niet; + maer die vatten't, den welcken dat gegeuen is. Want daer zijn verscheyden besnedene: onder andere, die hen-seluen versneden hebben om het rijck der hemelen. Die't vatten mach, die vatte't. Sy-seluen versnijden, is, alle vleeschelicke wellusten verloochenen, om sijne maeghdelicke Reynicheydt ter eere Godts te bewaren. Met dese woorden bewijst ons Christus, dat hy dese deughdt niet en ghebiedt, maer alleen raedt, latende eenen-ieghelicken vry in sijne verkiesinghe.

Wat leert ons den H. Apostel van de Reynicheydt?

In sijnen eersten brief tot de Corinthien in't seuenste leert hy 1. Dat de Reynicheydt des lichaems goedt is, als hy seght: Het is + den mensche goedt, gheene vrouwe te raken.

2. Hy leert dat beyde de staten, te weten den houwelicken staet, ende den maeghdelicken staet, van Godt beschickt worden. Een-ieghelick + heeft sijne eyghene gaue, (seght hy) den eenen aldus, maer den anderen alsoo.

3. Hy vermaent ons, dat den maeghdelicken staet beter is dan den houwelicken staet. Want sprekende van den houwelicken staet, seght + hy; Is't dat sy hen-lieden niet en onthouden, soo laetse houwen; want 't is beter houwen dan bernen; den seluen staet alleen uyt noot toelatende: maer van den maeghdelicken staet segt + hy; Van de maeghden en hebbe ick gheen ghebodt des Heeren, maer ick gheue raedt, om dat ick ghetrou soude zijn. Zijt ghy onghebonden van eene huysvrouwe, en wilt geene huysvrouwe soecken.

4. Hy gheeft twee redenen van desen sijnen raedt.

De eerste is, want hy selfs verkoren hadde + sonder vrouwe te wesen: Ick segghe den ongehouden ende der weduwen; het is hen-lieden goedt, is't dat sy alsoo blijuen, ghelijck ick.

De tweede is, om dat eene maeghdt beter + op Godt peyst den eene ghehoude: Die met eene huysvrouwe is, die is besorght met de dinghen die dese wereldt aengaen a ; maer eene maeghdt, die denckt het ghene dat den Heere aengaet, dat sy mocht heylich zijn aen lichaem ende aen gheest. Hierom raedt den H. Apostel der weduwen, dat sy niet houwen en souden; + want het haer saligher is, soo te blijuen: ende voeght daer by; Ick houde voorwaer, dat ick oock den Gheest Godts hebbe.

Zijn-der sommighe die desen raedt van reynicheydt onderhouden hebben?

+ Jae't: want Paulus ghetuyght dat van sy-seluen. Alle de Apostelen hebben oock suyuerlick gheleeft nae hunnen roep. S. Jan is altijdt maeghdt ghebleuen: ende in Apoca-

lypsi stonden omtrent het Lam, op den berch + Sion, hondert ende vierenviertich duysent die met de vrouwen niet besmet en zijn gheweest; want sy zijn maeghden, seght de Schrifture.

Waer in is gheleghen de Engelsche Reynicheydt?

1. De Enghelen zijn verre nae den wille, ende nae de nature, van alle lichamelicke corruptie: dit volghen wy nae, als wy den wille hebben om alle vleeschelicke genoechten gantschelick te versaken.

2. De Enghelen en sullen niemermeer hunne reynicheydt veranderen: dit volghen wy, als wy die oock soo onveranderlick onderhouden, ende door belofte Gode opheylighen.

3. De Enghelen hebben eenen afkeer van alle sonden: soo moeten oock de maeghden, als bruyden Godts.

4. Sy aenschouwen Godt, ende louen hem in der eeuwicheydt: soo moeten oock, die in suyuerheydt leuen, Godt altijdt voor ooghen hebben, ende in sijne lofsanghen hun leuen bekommeren.

Wat sal ons bewegen om dese deughdt in weerde te houden?

1. Dat Christus ons die deughdt raedt, ende met sijn exempel leert.

2. Dat de maeghden bruyden Christi zijn, + ende Christus den gheestelicken Bruydegom van alle de ghene die suyuerlick leuen.

3. Dat den Sone Godts van eene maeghdt + gheboren is, ende de Moeder Godts altijdt maeghdt ghebleuen is.

4. De maeghden verdienen ende verkrijgen

eene eeuwighe memorie; soo ons den Wijsen-man + leert, als hy seght: Hoe schoon is eene suyuere generatie met klaerheydt! hare ghedenckenisse is onsteruelick; want sy is by Godt bekent, ende by de menschen.

+ 5. Dat dese deughdt in den hemel wesen sal nae de verrijsenisse des vleeschs, soo dat alle menschen gelijck sullen wesen den Enghelen Godts.

6. Dat de maeghden in den hemel verscheyden priuilegien sullen hebben. Ten 1. a sy singen eenen nieuwen sanck, dien niemandt anders singhen en mach. 2. b Sy volghen het Lam al waer dat gaet. 3. c Sy hebben den naem des Lams, ende sijns Vaders, gheschreuen in hare voorhoofden. 4. d Sy worden ghekleedt met witte langhe kleederen. 5. e Sy draghen palmen in hare handen, tot een teecken harer victorie ouer het vleesch.

7. Den Wijsen-man leert, dat de Reynicheyt den mensch verheft aldernaest Gode; dit zijn + sijne woorden: De onbederuelickheydt doet Gode aldernaest zijn. Ende dit is het alderopperste ende alderweerdichste dat men van dese deughdt soude konnen segghen.

Wat middelen gheeft de H. Schrifture om de Reynicheydt wel te bewaren?

+ 1. Dat wy ons vleesch met sijne wellusten souden kastijden ende verloochenen. Desen middel + gheeft ons den H. Apostel in verscheyden plaetsen. In den tweeden tot de Corinthien: + Mijne alderliefste, laet ons ons-seluen suyueren van alle onsuyuerheydt des vleeschs ende des gheests, volmakende de heylichmakinge in

de vreese Godts. Dit leght ons den heylighen Petrus uyt, ende vermaent ons wat opender tot het selue: Mijne alderliefste, ick bidde v-lieden, + dat ghy als vremdelinghen ende pelgrims v onthoudt van vleeschelicke lusten die teghen de siele strijden. Hier toe verweckt ons den H. Paulus, 1. door Christi exempel: Altijdt het steruen Iesu Christi in ons lichaem + om draghende, op dat het leuen Iesu oock geopenbaert worde in onse lichamen. 2. door sijn eygen exempel: Ick kastijde mijn lichaem, + ende brenghe dat onder bedwanck; op dat ick by auendturen, als ick den anderen gepredickt hebbe, selfs niet verworpen en worde. ende wederom: Met Christo ben ick ghekruyst; ende + ick leue, nu voordt niet ick, maer in my leeft Christus. 3. door den eysch van onsen roep: Wie Christo toebehooren, die hebben hun + vleesch ghekruyst met de gebreken ende quade lusten.

2. Ons oeffenen in oprechte deughden, nae den raedt van den seluen Apostel: Ick bidde + v broeders, door de bermherticheydt Godts, dat ghy uwe lichamen wilt geuen tot eene leuende, heylighe, ende Gode behagende offerande. En wilt niet gelijck worden deser werelt, maer in eene nieuwicheyt des sins proeft welckn dat Godts goeden, ende behagelicken, ende volmaeckten wille is. Hoe grootelick dat dit remedie helpt, bewijst ons Paulus schrijuende tot de Galaten: Ick segge v; wandelt in + den gheest, ende ghy en sult de lusten des vleeschs niet volbrenghen.

3. Dickwijls met behoorlicke bereydinghe, deuotie, ende eerbiedinghe nutten het H. Sacrament des autaers. Dit remedie wijst ons den

+ H. Prophete Zacharias in't negenste, sprekende van Christi komste: Wat is sijne goedtheyt, oft wat is sijne schoonheydt, dan de terwe der uytverkorene, ende den wijn maeghden voordtbrenghende?

Waer wordt in het H. Euangelie de volkomen Ghehoorsaemheydt gheraden?

+ Dit hebt ghy 1. by S. Mattheum in't sestienste: Doen seyde Iesus tot sijne Discipelen: Soo wie nae my komen wilt, die verloochene sy-seluen, ende neme sijn kruys, ende volghe my nae.

+ 2. Matthei in't vierde, daer Christus tot Petrum ende Andream seght: Volght my nae, ende ick sal v visschers der menschen maken. ende sy terstondt verlatende de netten met het schip, zijn hem ghevolght.

Wat kan ons verwecken tot dese Ghehoorsaemheydt?

1. Het weerdich exempel a Christi, ende sijnen goeden raedt.

2. Het exempel der b Enghelen, die Princen wesende in het glorieus rijck Godts, ons, door Ghehoorsaemheyt die sy Gode bewijsen, komen bewaren.

3. De weerdicheydt van dese deughdt. Samuel + segt tot Saul: Meynt ghy dat den Heere begheert brandtofferen ende slachofferanden, ende niet veel meer dat men der stemme des Heeren onderdanich zy? Onderdanicheydt is beter dan slachofferanden; ende ghehoorsaem zijn, is meer dan offeren het vet van rammen.

4. Om de versekertheydt, Godt spreeckt door

den Wijsen-man: Die my hoort, sal sonder + vervaertheydt rusten, ende ouervloedicheydt gebruycken. ende wederom: Eenen onderdanigen + man sal victorie spreken.

5. Verscheyden goederen die den ghehoorsamen belooft zijn by Isaiam: Is't dat ghy + wilt, ende my hoort, soo sult ghy de goederen der aerde eten. Meerdere beloften hebt ghy by den Wijsen-man: Mijnen sone, en laet dit van + uwe ooghen niet ontvlieten. Bewaert de wet ende den raedt, ende het sal uwer siele leuen wesen. Dan sult ghy getrouwelick wandelen in uwen wech, ende uwen voet en sal niet struyckelen, ende uwen slaep sal soet zijn: want den Heere sal aen uwe sijde wesen, ende uwen voet bewaren.

6. Want de Gehoorsaemheyt de eygene deught der Christenen is. Den Wijsen-man seght: Het herte des rechtveerdigen sal Gehoorsaemheydt + ouerdencken. Den H. Petrus vermanende de nieu-bekeerde Christenen tot een suyuer leuen, noemt hen kinderen der Ghehoorsaemheydt: + ende hen voorhoudende de oeffeninghen van hunnen roep, seght; Vwe + siele suyuer makende in de Gehoorsaemheydt der liefde.

Is't goedt, dese dry Euangelische raden met belofte te aenveerden?

Het is seer goedt: want Gode te belouen iet dat hy selfs ons raedt, is een werck van groote affectie ende liefde tot Godt: maer het is van noode, dat den ghenen die Gode belooft, ghetrouwelick oock hem sijne beloften, met de hulpe sijner gratie, betale.

Dauid seght: Belooft ende betaelt den +

+ Heere uwen Gode, ende Ecclesiastes vermaent: Hebt ghy Gode iet belooft, en vertreckt niet dat te betalen; want eene ongetrouwe ende sotte belofte misnoeght hem; maer wat ghy belooft hebt, betaelt dat.

Wat deughden betamen de kinderen?

+ Den H. Bernardus gheeft-der ons principalick dry.

1. Eerbare schaemte: de welcke is als een eerlick uytwendich kleedt der kinderen.

2. Stilswijghen: het welck is als het cieraet van hunnen hoofde.

3. Ghehoorsaemheyt: dese is als eenen schoonen tack vol lieflicker ende welrieckender vruchten voor hunne handen; want de kinderen, als sy wackerlick gehoorsaem zijn, vermaken alle de ghene die met hen woonen.

Den seluen Bernardus seght, dat alle kinderen ende ionghers in dese dry deughden hen moeten neerstelick oeffenen, in die groeyen, ende hen volmaken: want dit is den eysch van hunnen kinderlicken staet.


Vorige Volgende