Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

De X L. lesse.
Van de vijanden der menschen, de weghen die ons tot sonde leyden, ende van de seuen hoofdt-sonden.

Van wien worden de menschen tot sonde ghetrocken?

Van dry vijanden onser sielen, te weten, 1. Den duyuel. 2. de wereldt. 3. het vleesch.

Onder de welcke den duyuel den besondersten is: want hy oock de wereldt ghebruyckt voor sijne dienersse, ende het vleesch voor sijn intrument.

Wat leert ons de H. Schrifture van dese vijanden?

Van den duyuel spreeckt S. Peeter: Weest ⁺ Weest sober, ende waeckt: want uwen vijandt den duyuel gaet om, als eenen brieschenden leeu, soeckende wien hy verslinden mocht. Van hem hebben wy oock in den boeck ⁺ Paralipomenon: Satan is opghestaen teghen Israel, ende heeft Dauid opgherockt dat hy Israel tellen soude. ende by den H. Apostel schrijuende tot die van Ephesen: Doet v-seluen ⁺ de wapenen Godts aen, op dat ghy staen mooght teghen de listighe laghen des duyuels.

+ 1. Pet. 5. 8.

+ 1. Paral. 21. 1.

+ Ephes. 6. 11.

[p. 286]

Van de wereldt spreeckt S. Jan: ^a De geheele wereldt is in't quaedt ghestelt. Hy gheeft dese redene: ^b Want al wat in de wereldt is, dat is begeerlickheydt des vleeschs, ende begeerlickheydt der ooghen, ende hooverdije des leuens. ⁺ Den seluen vermaent ons in Apocalypsi: Gaet uyt van haer, mijn volck; op dat ghy niet deelachtich en wordt harer misdaden ende dat ghy van hare plaghen niet en ontfanght. ⁺ Den H. Apostel leert tot de Galaten: Iesus heeft sy-seluen ghegeuen voor onse sonden, op dat hy ons verlossen soude van dese tegenwoordige wereldt. Seer wel vermaent ons dan den ⁺ Prophete Isaias: Gaet wech, gaet daer uyt; en wilt niet aentasten dat besmet is.

Van het vleesch spreeckt seer wel den H. Apostel ⁺ schrijuende tot de Galaten: Het vleesch begeert teghen den gheest, ende den gheest tegen het vleesch; want dese zijn malckanderen ⁺ teghen. ende wederom: En wilt niet dolen: met Godt en is niet te spotten: want wat eenen mensch saeyt, dat sal hy oock maeyen; ende die in sijn vleesch saeyt, die sal van den vleesche oock ⁺ maeyen verderuenisse. ende tot de Romeynen: Die in't vleesch zijn, en konnen Gode niet behaghen. ⁺ ende wederom: Is't dat ghy nae het vleesch leeft, soo sult ghy steruen; maer is't dat ghy door den gheest de wercken des vleeschs doodt, soo sult ghy leuen. S. Peeter seght: ⁺ Mijne alderliefste, ick bidde v-lieden, dat ghy als vremdelingen ende pelgrims v onthoudt van vleeschelicke lusten die teghen de siele strijden.

Door wat middel trecken sy den mensch tot sonde?

a 1. Ioan. 5. 19

b 1. Ioan. 2. 16.

+ Apoc. 18. 4.

+ Gal. 1. 4.

+ Isaiae 52. 11.

+ Gal. 5. 17.

+ Gal 6. 7.

+ Rom. 8. 8.

+ Rom. 8. 13.

+ 1. Pet. 2 11.

[p. 287]

Ten eersten, door eenighe quade gepeysen, die sy ons ingheuen: nae dese, als wy-se niet terstont en verdrijuen, volght het quaedt behaghen. Ten derden, als wy dat hinderlick behaghen niet en wederstaen, soo volght het vrijwillich consent in eenighe van dese dry dinghen, oft in twee, oft in al te samen; te weten, in die ghepeysen te begheeren, oft in het behaghen te voeden, oft oock in het sondich werck dat sy ons voorhouden, om te volbrenghen: ende dit consent volmaeckt de sonde.

Hoe komen die quade ghepeysen in ons?

Meestendeels door onse vijf sinnen qualick te bewaren: de welcke zijn,

Sien, Hooren, Riecken, Smaken, Tasten oft Ghevoelen.

Want door die komen sy in de dry krachten der siels: ten eersten, in't verstandt, het welck dese ghepeysen ontfanght; ten tweeden, in de memorie, die-se bewaert; ten derden, in den wille, die het behaghen daer in ende consent gheeft.

Waer mede doet den mensch sonde?

1. Met ghepeysen. 2. Met woorden. 3. Met wercken, als die zijn teghen de liefde, oft wet Godts, ende der ghener die in Godts plaetse macht hebben om ons te ghebieden. 4. Met achterlaten van het ghene dat ons bevolen wordt.

Bewijst ons dit uyt de heylighe Schrifture.

Van quade ghepeysen spreeckt Godt door

[p. 288]

⁺ den Prophete Zachariam: Een-ieghelick en dencke gheen quaedt teghen sijnen vriendt in sijn herte; want dit is't dat ick hate, seght den ⁺ Heere. ende door Isaiam: Wee v die diep van herten zijt, die voor den Heere den raedt ⁺ verberght. Christus selfs vermaent ons: Vyt der herten komen de quade gedachten, doodtslaghen, ouerspelen, onkuyscheden, dieuerijen, valsche ghetuyghenissen, Godts-lasteringhen: dit zijn de dinghen die den mensch besmetten.

Van sondige woorden, ende het misbruyck ⁺ der tonghe, spreeckt Ecclesiasticus: De tonghe van den onvoorsienigen is sijne verderuenisse. ⁺ ende den Wijsen-man in sijne Parabelen: Gelijck eene open stadt, ende sonder omganck der muren; alsoo is eenen man die in't spreken sijnen gheest niet bedwinghen en kan. Dauid ⁺ seght van sommighe: Sy hebben hunne tonghen ghescherpt als serpenten, venijn der aderen is onder hunne lippen. Den Wijsen-man ⁺ leert in sijnen boeck der Wijsheyt: Wacht v van murmuratie die niet en baet, ende van lasteringhe spaert uwe tonge: eenen mondt die lieght, ⁺ doodt de siele. Den seluen in sijne Parabelen: De doodt ende het leuen zijn in de handt der tonghe: die haer lief hebben, sullen hare vruchten eten.

Van quade wercken spreeckt Paulus tot de ⁺ Galaten in't vijfste, ende verhaelt de wercken des vleeschs, waer by hy seght: Soo wie sulcks doen, die en sullen het rijck Godts niet verkrijghen. ⁺ ende schrijuende tot de Ephesien: Weet dat, verstaende, dat soo wie onkuyscheyt doet, oft gierich is, gheen erfdeel en heeft in het rijck Christi ende Godts.

+ Zach. 8. 17.

+ Isaiae 29. 15.

+ Matth. 15. 19.

+ Eccli. 5. 13.

+ Prou. 25. 28.

+ Psalm. 139. 4.

+ Sap. 1. 11.

+ Prou. 18. 21.

+ Gal. 5. 19.

+ Ephes. 5. 5.

[p. 289]

Wat zijn Hoofdt-sonden?

Vyt de welcke veel andere sonden, als hare eyghene vruchten, spruyten: hoe wel dat de Hoofdt-sonden somtijdts maer daghelicksche sonden konnen zijn.

Hoe veel Hoofdt-sonden zijn-der?

Den H. Gregorius noemt-der seuen: te ⁺ weten

1.	Hooveerdicheydt.	Eccli. 10. 7.
2.	Ghiericheydt.	Eccli. 10. 9.
3.	Onkuyscheydt.	Heb. 13. 4.
4.	Nijdt.	Sap. 2. 24.
5.	Gramschap.	Eccli. 28. 6.
6.	Gulsicheydt.	Deut. 21. 20. Luc. 21. 34.
7.	Traecheydt.	Prou. 21. 25. Prou 24. 30.

1. Wat is Hooveerdicheydt?

Eene onghereghelde begheerte van hooch-heydt, waer door den mensch hem-seluen meer acht, dan hy in der waerheydt is.

Wat sonden komen uyt de Hooverdije?

Dese seuen. 1. Beroemen van quaedt. 2. Ydele nieuwicheydt vinden. 3. Gheveynstheydt. 4. Herdtneckicheyt. 5. Tweedracht. 6. Twist. 7. Onghehoorsaemheydt.

2. Wat is Ghiericheydt?

Eene ongheregelde begheerte van tijdelick goedt.

Wat sonden komen uyt Ghiericheydt?

Dese seuen. 1. Onbermherticheydt. 2. On-

+ Lib. 31. Moral. cap. 31.

[p. 290]

gherustheydt des herten. 3. Gheweldt. 4. Bedrieghelicke woorden. 5. Valsche eeden. 6. Bedroch in wercken. 7. Verraderije.

3. Wat is Onkuyscheydt?

Eene onghereghelde begheerte van onsuyuere wellusten des vleeschs.

Wat sonden spruyten uyt Onkuyscheydt?

⁺ Dese acht. 1. Verblindtheydt des herten. 2. Haestelick iet doen, sonder bequame middelen. 3. Onbedachtelick iet doen, sonder te peysen wat daer uyt volghen mach. 4. Ongestadicheydt in het goedt. 5. Eyghene liefde. 6. Haet Godts. 7. Begheerlickheydt tot dit teghenwoordich leuen. 8. Vreese des toekomenden leuens.

4. Wat is Nijdicheydt?

Nijdicheydt is eene droefheydt van eens-anders goedt, als hem teghen gaende.

Wat sonden spruyten uyt Nijdicheydt?

Dese vijf. 1. Murmuratie. 2. Achterklap. 3. Verheughen in teghenspoedt sijns naesten. 4. Bedroeft zijn in des naesten voorspoedt. 5. Sijnen naesten haten.

5. Wat is Gramschap?

Eene onghereghelde begheerte van wrake.

Wat sonden spruyten uyt Gramschap?

Dese ses. 1. Spijticheydt. 2. Opgheblasenheydt. 3. Roepen oft tieren. 4. Godt lasteren. 5. Versmaedtheydt sijns naesten. 6. Kijuagie.

6. Wat is Gulsicheydt?

Eene ongheregelde begheerte tot spijse ende dranck.

+ D Thomas 2. 2. q. 53. 2. 6. & 153. 2. 4. & 5.

[p. 291]

Wat sonden spruyten uyt Gulsich-heydt?

Dese vijf. 1. Verduystertheydt des verstandts. 2. Onnuttighe blijdschap. 3. Veel klaps. 4. Vuyle woorden. 5. Onreynicheydt.

7. Wat is Traecheydt?

Slappicheydt van een onbesorght herte om goedt te doen, ende droefheydt in gheestelicke dinghen.

Wat sonden spruyten uyt Traecheydt?

Dese ses. 1. Wanhope. 2. Kleynmoedich-heydt. 3. Onachtsaemheydt. 4. Archeydt. 5. Korselheydt. 6. Verstroytheydt.

Welcke zijn de deughden contrarie der Hoofdt-sonden?

Dese seuen.

1.	Oodmoedicheydt.	1. Pet. 5. 5.
2.	Mildtheydt.	Tob. 4. 7.
3.	Eerbaerheydt.	Prou. 22. 11.
4.	Liefde.	Ephes. 5. 2.
5.	Verduldicheydt.	Prou. 16. 32.
6.	Maticheydt.	1. Pet. 5. 8.
7.	Neersticheydt.	Prou. 6. 6. Eccli. 9. 10.

Soo dat de oeffeninghe deser deughden een seer bequaem ende eyghen remedie is teghen de voorseyde Hoofdt-sonden.