Logo DBNL
Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus (1610)

Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

(1610)–Lodewijk Makeblijde–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De X X X V I. lesse.
Van het weerdich ontfanghen des alderheylichsten Sacraments.

Wat leert ons de H. Schrifture van het ontfanghen deses H. Sacraments?

Christus leert ons by S. Jan in't seste capitel dry dinghen.

1. Mijn vleesch is waerachtichlick spijse, ende mijn bloedt is waerachtichlick dranck.

2. Voorwaer, voorwaer ick segghe v-lieden:

't en zy dat ghy eet het vleesch van den Sone + des menschs, ende drinckt sijn bloedt, soo en sult ghy gheen leuen in v-seluen hebben.

3. Niemandt en kan tot my komen, 't en zy + dat den Vader, die my ghesonden heeft, hem trecke.

Den H. Apostel Paulus, in sijnen eersten brief tot de Corinthien, leert ons voordt twee andere dinghen.

1. Hoe dat wy moeten gaen tot dese H. spijse, met dese woorden: Den mensch proeue hem-seluen, + ende ete soo van dien broode, ende drincke van den kelck.

2. De straffe van den ghenen die-se onweerdichlick ontfanght, als hy seght: Soo wie eet + ende drinckt onweerdichlick, die eet ende drinckt het oordeel voor sy-seluen, niet onderscheydende het lichaem des Heeren.

Hoe moeten wy ons dan proeuen, oft bereyden, om het lichaem onses Heeren weerdichlick te ontfanghen?

Wy moeten sommige dinghen onderhouden voor het ontfanghen, sommighe in het ontfanghen, sommighe nae het ontfanghen.

Wat moeten wy doen voor het ontfanghen?

1. Wy moeten voor al, door eene volkomen ende oodmoedige biechte onse conscientie suyueren van alle doodelicke sonden: want den waerachtighen Godt a en wilt niet woonen met eenigen afgodt, maer b vereyscht in sijne woonplaetse suyuerheydt ende heylicheydt, soo ons c Dauid vermaent.

2. Wy moeten in ons vernieuwen een vast ghelooue van de waerheydt des heylichs Sacraments: te weten, dat onder de ghedaente van het broodt waerachtichlick besloten ende ontfangen wordt Jesus Christus, onsen Salichmaker, waerachtich Godt ende mensch, in vleesch ende bloedt, lichaem ende siele, menscheydt ende Godtheydt, glorieus, onsteruelick, ende onlijdelick, ghelijck hy in den hemel is. Dit ghelooue leert Christus de + scharen by S. Jan in't seste; ende seght, dat het selue in ons te verwecken, een werck Godts is: soo dat dit gelooue rust op Godts woordt, ende op sijne macht. Hy kan het broodt veranderen in sijn vleesch, Luc. 1. 37. ende seght dat hy't doet, Matth. 26. 26. Volght dan, dat het soo gheschiedt, dat wy't moeten geloouen, ende daer aen geenssins twijfelen: 't en zy dat wy willen twijfelen aen Godts macht, ende aen de waerheyt van sijn woordt. Voort dient het ons om alle andere dingen, die tot behoorlicke nuttinge van dit H. Sacrament noodelick zijn, beter te volbrenghen.

3. Wy moeten ons verwecken tot oprechte deuotie; dat is, gheestelicke bewegelickheydt tot Godt, gantsch ons-seluen hem tot sijnen dienst opdraghende. Voordt oock in ons vernieuwen eene vaste hope in Godt; te weten, ghelijck hy hem geweerdight soo wonderlick ons te besoecken, dat hy hem oock geweerdighen sal ons te helpen in alle swaricheden. Dese hope moet vast wesen, op dat wy ons niet en sparen in dingen die tot voorderinghe van Godts eere ende van onse salicheydt zijn. Eyndelick, in ons verwecken ende ontsteken eene vierige liefde tot Godt, die hem geweer-

dight soo wonderlick tot ons te komen, in ons te woonen, ende sy-seluen met ons te vereenighen.

Wanneer sullen wy dese salighe vermaninghen konnen volbrenghen?

De biechte mogen wy doen 's daechs voor de communie, oft oock 's morghens op den seluen dach. De andere vermaningen konnen wy volbrengen binnen den tijdt van de H. Misse, die wy voor de communie moeten hooren: als wy in die ons herte door verscheyden gebeden ende aenmerckingen tot deuotie bewegen, eer wy ons presenteren aen de tafel des Heeren, om het heylich Sacrament te ontfanghen.

Wat moeten wy doen in het ontfanghen?

1. Wy moeten gantsch nuchter (dat is, sonder iet ghenut oft gedroncken te hebben) ende wel ghewasschen zijnde, in't eynde van de H. Misse, met rijpe manierlickheydt, ende t'samen ghevoeghde handen, ende nedergeslagen ooghen, gaen knielen voor den autaer oft plaetse daer men het heylich Sacrament is gheuende.

2. Wy moeten het hoofdt recht houden; op dat de H. Hostie ons soo gerieuelicker van den Priester ghegheuen worde, ende niet uyt den mondt en valle: voordt onse tonghe op de onderste lippe voeghen, ende alsoo met groote oodmoedicheydt ende eerbiedinge des herten het H. Sacrament ontfanghen, ende met een oprecht ghelooue, vaste hope, ende vierighe liefde ons gheheel Gode opdraghende, deuotelick nutten.

3. Met een luttel ghemeynen wijns (is't dat men dien gheeft) de bleuelinghen van de H. Hostie in onsen mondt afdoen ende innemen. Daer nae manierelick opstaen, eere bewijsen voor den autaer, ende onse plaetse manierelick veranderen.

Wat moeten wy doen nae het ontfanghen?

1. Wy moeten omtrent een quartier urs in de Kercke blijuen, op onse knien; ende uyt der herten Godt louen ende dancken, dat hy ons met sijn lichaem ende bloedt ghespijst heeft, ende gheweerdight heeft hem soo wonderlick met ons te vereenighen.

2. Wy sullen ons-seluen ende gantsch ons leuen hem opofferen; een vast opset maken van alle sonden te laten, ende voordaen hem beter te gaen dienen: biddende oock oodmoedichlick dat hy by ons soude willen blijuen, ende alle onse begeerten, woorden, ende wercken tot sijner eere voorderen.

3. Wy sullen ons wachten omtrent een halue ure van op de aerde te spouwen; ende dien dach met goede wercken, deuotie, soberheydt, manierelickheydt, Godtvruchticheydt, ende heylicheydt ouerbrengen; ende ons wachten van alle ydelheydt, lichtveerdicheydt, tijdtverquistinghe, ende dat wy hem door eenighe nieuwe sonden niet en vergrammen, noch en verliesen.


Is't noodtsakelick ter salicheydt, dat alle gheloouighe, die tot hun verstandt ghekomen zijn, dit H. Sacrament nutten sullen?

Jae't; want Christus seght by S. Jan

in't seste: Voorwaer, voorwaer ick segghe v: + 't en zy dat ghy eet het vleesch van den Sone des menschs, ende drinckt sijn bloedt, soo en sult ghy gheen leuen in v-seluen hebben, te weten, het leuen der gratie: de welcke gratie S. a Jan noemt het water des leuens; om dat sy ons gheestelick leuende maeckt, ende doet voordtbrenghen wercken door de welcke b wy het eeuwich leuen verdienen.

Wat straffe verdienen sy, die onweerdichlick ter tafele des Heeren gaen?

1. Dat sy gheestelick beseten worden door den duyuel, met Judas; van den welcken Sinte Lucas schrijft: Ende Satanas is ghegaen in + Iudam, die ghenaemt was Iscariotes, eenen van de twelf.

2. Dat sy hunne verdoemenisse daer ontfanghen, ende ouer hen verwecken de sententie der eeuwigher maledictie Godts, soo Paulus + leert.

3. Dat sy tijdelicke plaghen ouer hen-seluen brenghen, namelick groote sieckten, ende eene onvoorsienige doodt. Dit bewijst Paulus den Corinthien, als hy schrijft: Daerom zijn-der + onder v-lieden veel sieck ende kranck, ende veel slapen der, (dat is, steruen-der) want sy onweerdichlick het heylich Sacrament ontfanghen.

Wie zijn sy, die het H. Sacrament qualick nutten?

Den H. Apostel gheeft ons twee sorten van sulcke menschen.

1. Die sonder oprecht ghelooue tot dese Godlicke spijse gaen, de selue c niet meer achtende, dan eenighe andere ghemeyne spijse, die sy t'huys aen hunne tafel eten.

+ 2. Die daer gaen met eenich wroeghen van doodtsonde, de welcke sy ghedaen hebben, ende nochtans niet ghebiecht.

Wat profijt verkrijghen wy met het H. Sacrament weerdichlick te ontfanghen?

Christus gheeft ons sommige seer schoone profijten.

Het eerste is, dat Christus ons het gheestelick leuen gheeft; want hy seght: a Ick ben het broodt des leuens. b Die my eet, die sal leuen om mijnen wille.

Het tweede is, dat wy verkrijgen de belofte van het eeuwich leuen; want Christus ons versekert: c Soo wie dit broodt eet, die sal leuen in der eeuwicheydt.

Het derde is, dat wy nu hebben het eeuwich leuen; want hy ons leert: d Soo wie mijn vleesch eet, ende mijn bloedt drinckt; die heeft het eeuwich leuen, (te weten, hier door de gratie, het welck hy hier-naemaels sal ghenieten door de glorie) ende ick sal hem verwecken in den uytersten dach. Waer in het H. Sacrament verre het Manna van Moyses te bouen + gaet: want die van het Manna aten, zijn ghestoruen om dat het maer een lichamelick ende ydelick voedsel en was; maer dit broodt is een geestelick voedsel, wiens kracht geduren kan, ende ons het geestelick leuen onderhouden, in der eeuwicheydt.

Het vierde is, dat wy een worden met Christo. Dit heeft Christus versocht door het e gebedt dat hy ghedaen heeft voor sijne doodt aen sijnen Vader; ende leert ons by S. Jan hoe dat dit gheschiedt, als hy seght: f Die mijn

vleesch eet, ende mijn bloedt drinckt; die blijft in my, ende ick in hem.

Het vijfste geeft ons den H. Apostel Paulus, schrijuende tot de Corinthien: te weten, dat door het nutten van dese spijse de leden van de H. Kercke vereenight worden met malckanderen: Want (seght hy) wy veel zijn een + broodt, een lichaem, alle die van eenen broode mededeylen. In welcke vijf profijten gesloten wordt al wat menschelick soude konnen ter salicheydt begheert worden.

Waerom en ghebruyckt de H. Kercke maer de ghedaenten van broodt om den volcke te communiceren, nae dat Christus de twee gedaenten ingestelt heeft?

Ten eersten, Christus heeft de twee ghedaenten ghebruyckt, om dat hy doen instelde het H. Sacrificie der Misse: waer toe de twee ghedaenten van noode zijn; ende noch dagelicks ghebruyckt worden van de H. Kercke in de H. Misse, soo Christus die gebruyckt heeft.

Ten tweeden, Christus en heeft noyt buyten het Sacrificie der Misse den wereldtlicken volcke de ghedaenten des wijns uytghereyckt, om hen deelachtich te maken van sy-seluen; maer alleen de gedaenten van broodt: gelijck het blijckt in a Emaus, daer Christus den twee discipelen sy-seluen gaf onder de gedaente van broodt, soo dit verstaen de oude H. Vaders, Chrysostomus, Augustinus, Theophylactus, Eythmius, Beda, ende meer andere.

Ten derden, Christus en heeft niet bevolen den kelck te gebruycken, gelijck hy het broodt doet. Want, soo den H. Paulus ons leert, in

de consecratie ende bedeylinge van het broodt + seght hy bevelens-wijs; Doet dat (te weten, consacreert mijn lichaem) tot mijner gedenckenisse, dat is, tot eene memorie dat ick het selue ghedaen ende ingestelt hebbe: maer nae de consecratie ende bedeylinghe van den kelck + seght hy toelatens-wijs; Soo dickwijls als ghy dit sult doen, soo doet het tot mijner ghedenckenisse: het broodt bevelende, den kelck nae staet ende noodt alleenlick toelatende; het welck den H. Apostel ende de eerste Christenen der H. Kercke soo ghebruyckt hebben.

Ten vierden, eten ende drincken geestelick, is al een ende het selue: soo dat, die Christum eet, hem drinckt; ende die hem drinckt, hem eet. Want Christus en begheert hier niet anders, dan, door het voorhouden van sy-seluen in dit H. Sacrament, ons ghereedt te maken eene gheestelicke maeltijdt, ende volkomen voedsel, waer toe van noode is eten ende drincken: welcke twee dinghen volkomelick gheschieden in het nutten van eene gedaente; voor exempel, van het broodt: want onder de ghedaente van het broodt eten wy sijn ghebenedijdt lichaem, ende drincken sijn dierbaer bloedt, ende worden alsoo gantschelick ghespijst ende versaedt nae den honger ende dorst onser sielen: het welck gheschiedt om dat Christus onder d'eene gedaente van 't broodt gheheel is, nae vleesch ende bloedt; ende oock het gheheel Sacrament, aengaende het gene dat het in hem besluyt: soo dat, die eene ghedaente ontfangt, euen veel heeft, als oft hy-se beyde ontfingh; ende die twee ontfanghen, niet meer en hebben, dan die alleenlick eene nutten: want beyde ontfanghen sy Christum

euen volkomelick; maer die salichlickst, die met meerdere deuotie ende oodmoedicheydt des herten hen daer toe begheuen.

Ten vijfsten, de Apostelen hebben dit H. Sacrament onder de ghedaente van broodt uytgedeylt, soo wy hebben in de a Wercken der Apostelen. De discipelen der Apostelen hebben het selue ghedaen, soo ons leeren dese naevolgende alderoudtste H. Vaders, b Tertullianus, c Clemens Alexandrinus, d Cyprianus, e Basilus, f Hieronymus, g Augustinus, h Ambrosius, i Beda, ende andere.

Ten sesten, veel sijn onbequaem tot de nuttinghe des wijns; als siecke persoonen, ende dierghelijcke: soo dat het hen seer swaer soude vallen, ende eenen afkeer van dit H. Sacrament in hen verwecken moesten sy noodelick altijdt de twee ghedaenten nutten.

Ten sevensten, veel verschricken hen nae andere te drincken. Lichtelick oock souden de gedaenten suer worden, ende onbequaem om te nutten. Veel souden oock in het drincken storten, namelick als daer veel t'samen komen, ende hen wat haesten.

Om dese ende dierghelijcke rijpe ende ghewichtighe redenen, heeft de heylighe Kercke, nae den discreten wille haers Bruydegoms Jesu Christi, door de Godlicke regeringe des heylighen Gheests, den Christenen ter salich-heydt niet onttreckendt, maer het ghebruyck des heylichs Sacraments in sijne ghrieuicheydt latende, haren ondersaten het nutten der twee gedaenten buyten het H. Sacrificie gantschelick verboden.

Eyndelick, k Luther, l Melanchthon, ende m Bucerus, dry hoofdtketters, belijden selfs

openlick, dat gemeynelick het gebruyck van den kelck niet noodelick en is. De contrarie dolinghe en is maer inghebrocht ouer hondert ende tachtentich iaren, van eenen Petrus Dresdensis, schoolmeester te Pragen.


Vorige Volgende