Logo DBNL
Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus (1610)

Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

(1610)–Lodewijk Makeblijde–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De X X X V. lesse.
Van het H. Vormsel.

Welck is het tweede Sacrament?

Het H. Vormsel oft Vroomsel: soo genaemt, om dat het den Christen mensch, die in't Doopsel het geestelick leuen ontfangen heeft, vroom maeckt in sijnen roep; ende gheeft eene volkomen vorme van eenen Christelicken soldaet, om sijnen roep kloeckelick te beleuen.

Wat is het Vormsel?

Een Sacrament der nieuwer wet, van Christo inghestelt: het welck den Bischop den ghedoopten gheeft, bestrijckende hun voorhoofdt met heylich Chrisma, ende sprekende Godlicke woorden, die Christus daer toe inghestelt heeft.

Bewijst ons dat het H. Vormsel een Sacrament is.

Dat konnen wy bemercken; want het is een uytwendich teecken, dat voordtbrenght ende beteeckent inwendige gratie. Dat het een uytwendich teecken is, hebt ghy in't achtste + capitel van de Wercken der Apostelen, in dese woorden: Sy hebben (te weten, Petrus ende Joannes) hunne handen op hen-lieden (te weten, die ghedoopt waren) gheleyt. Dit is het uytwendich teecken.

Dat dit teecken gratie gheeft ende bediedt, hebt ghy in het gene dat volght: Ende sy ontfinghen den heyligen Gheest. Het selue hebt + ghy van Paulo, Act. 19. Dit gehoort hebben-

de, wierden sy gedoopt in den naem des Heeren Iesu. Ende doen Paulus hen-lieden de handen opgheleyt hadde, soo is den heyligen Geest op hen-lieden gekomen: ende sy waren altegader omtrent twelf mannen. Volght dan dat het Vormsel een waerachtich Sacrament is: want door de uytwendighe oplegghinghe der handen, ende saluinge met Chrisma, ghevoeght met de Godlicke woorden, als een uytwendich teecken, worden beteeckent ende t'samen ghegheuen de seuen gauen ende ouervloedighe gratien des heylighen Gheests.

Wanneer heeft Christus het Sacrament des Vormsels inghestelt?

Den heyligen Fabianus Paus ende Martelaer, die ouer duysent ende omtrent vierhondert iaren gheleeft heeft, in sijnen brief tot de Bischoppen van Oosten, leert, dat Christus dit H. Sacrament inghestelt heeft in het laetste auendtmael, nae dat hy de voeten van sijne heylighe Apostelen ghewasschen hadde, ende hen het heylich Chrisma hadde leeren maken ende ghebenedijden. Gelijck onse + voorvaders, seght hy, van de H. Apostelen ontfangen ende ons ouergeleuert hebben. Soo dat daerom de kostuyme van der Apostelen tijden af in de H. Kercke onderhouden wordt, van het H. Chrisma op den Witten-donderdach iaerlicks nae Christi exempel te consacreren.

Hebben de H. Apostelen in het vormen der Christenen oock Chrisma ghebruyckt?

Jae sy: want dat leeren ons klaerlick den

H. Dionysius a Areopagita, die discipel van den H. Apostel Paulus gheweest is; den b H. Clemens, die den derden Paus nae S. Peeter, ende martelaer gheweest is, ende oock eenen discipel der Apostelen; ende den c H. Fabianus, oock Paus ende martelaer, soo nu gheseyt is.

Wat is dan van noode tot het H. Vormsel?

Dese dry dinghen.

1. De materie: de welcke is Chrisma: dat is, eene sekere salue ghemaeckt van olijf-olie ende balsem t'samen ghemenght ende ghewijt van den Bischop.

2. Eene sekere forme van woorden, die Christus daer toe inghestelt heeft, ende die van de heylighe Kercke altijdt bewaert is gheweest.

3. Eenen bequamen dienaer: te weten, den Bischop; die alleen uytdeylder is van dit H. + Sacrament, nae het exempel der H. Apostelen.

Wat doet den Bischop in het Vormsel?

Den Bischop, onder wiens iurisdictie wy staen, salft ons voorhoofdt met het H. Chrisma, ende t'samen seght hy de woorden die Christus daer toe inghestelt heeft.

Wat bediedt dese heylighe uytwendighe saluinghe?

+ Dat den oppersten Bischop Christus t'samen onsienlick ons instort de seuen gauen ende volheydt der gratien van den heyligen Geest; om alsoo vrome ende als geestelicke volwassen Christenen te worden.

Wat beteeckent in't Chrisma olie ende balsem:

1. De olie beteeckent de gratie Godts, die men dan ontfanght; ende de suyuerheydt der conscientie, die men door de selue gratie verkrijght.

2. Den welrieckenden balsem beteeckent, dat eenen Christen door een goedt leuen moet besorghen eenen goeden naem ende fame te hebben; soo ons verklaert het Concilie van + Florentien.

Wanneer moet men dit H. Sacrament ontfanghen?

Als men komt tot de iaren van discretie, dat is, omtrent de seuen iaren: want dan beghint met het ghelooue te belijden, ende men heeft van noode dat het selue in ons door Godts gratie versterckt worde; soo dat het voor de sielen seer perijckeleus is, ter oorsake van de menigherhande occassien der sonden die in dese wereldt ouer al zijn, die H. Sacrament langher uyt te stellen.

Waerom bedeckt men het voorhoofdt met eenen doeck?

1. Ter eere van het H. Chrisma, op dat wy dat niet raken en souden.

2. Om te leeren beschaemtheydt ende bespottinghe ter eere Godts lijden; ende alsoo de gratie, die wy daer ontfanghen hebben, terstondt in't werck te stellen.

3. Om dat men alsoo beter soude ghedencken dat men ghevormt is gheweest.

Om de selue redenen slaet den Bischop een weynich met sijne handt aen de kake van den ghenen die hy vormt, segghende, Peys

zy met v. Het welck oock dient om te bewijsen dat de victorie van den Christelicken strijdt gheleghen is in verduldichlick allerhande onghelijck ter liefde Godts te verdraghen.

Waerom ghebruyckt men in dit Sacrament eenen Peter oft Meter?

1. Om ons te leeren oodmoedicheydt; te weten, dat wy ons niet en moeten schamen, al is't dat wy volmaeckt zijn, noch van andere te leeren.

2. Om dat sy de sorge souden aennemen van ons te onderwijsen in al dat tot een Godtvruchtich leuen dient.

Hoe moet men hem tot het H. Sacrament des Vormsels bereyden?

Men moet sijne sonden biechten met behoorlick leedtwesen, ende eene begheerte in hem verwecken om Christelick voordaen te leuen, ende de gratie des H. Vormsels waer te nemen.

Is dit H. Sacrament gantsch noodelick ter salicheydt?

Neen't; maer het is seer oorbaer ende profijtich: want is't dat de H. Apostelen, die soo langh met Christo gheweest hadden, gheene belijdinghe van hunne Christelicke professie en hebben derren doen, eer sy op den Cincksendach den H. Gheest ontfanghen hadden; hoe veel te min sullen wy, die vol brooscheyt zijn, dat konnen doen ten tijde van vervolghinge oft sware bekoringhe! Ende want wy nochtans daer in ghehouden zijn, hebben wy oock hier toe van noode de volheydt van de gratie des H. Gheests, die in't Vormsel ghegheuen wordt.

1. a Het maeckt ons van geestelicke ende flauwe kinderen, volwassen mannen, ende vrome soldaten oft ridders Christi.

2. b Het wapent ons, tegen alle vijanden onser sielen, met de seuen gauen des heylighen Gheests.

3. c Het gheeft volkomelick den heylighen Gheest, ghelijck de heylighe Apostelen op den Cincksen-dach dien ontfanghen hebben, om vromelick den naem Godts in alle swaricheyt te belijden.

4. d Het print in onse sielen eene liureye oft schoon teecken sijner weerdicheyt, dat eeuwichlick blijuen sal, ende ouer al ons voor soldaten Christi sal kennelick maken.

Wat leeren de H. Vaders van dit H. Sacrament des Vormsels?

e Cyprianus schrijft: Die ghedoopt is, moet oock ghesalft zijn; op dat hy het H. Chrisma ontfanghen hebbende, mach zijn den gesalfden Godts, ende de gratie Christi in hem hebben.

f Augustinus leert: Door de salue van Aaron wordt beteeckent het Sacrament van't Chrisma, het welck onder d'uytwendige teeckenen seer heylich is; ghelijck het Doopsel.

g Tertullianus segt: Het vleesch wordt gesalft, op dat de siele geweydt soude worden: het vleesch wordt geteeckent, op dat de siele beschermt soude worden: het vleesch wordt belommert door d'oplegginghe der handen, op dat de siele van den H. Geest verlicht soude worden.

Welcke is het derde Sacrament?

Het H. Sacrament des autaers.

Wat is het H. Sacrament des autaers?

Het is een Sacrament, in het welck, onder sienlicke gedaenten van broodt ende wijn, onsielick besloten wordt het waerachtich lichaem ende bloedt Jesu Christi.

Bewijst ons dat dit een Sacrament is.

Dit bekennen wy: want het is een sienlick teecken der onsienlicker gratie. Het sienlick teecken maken de sienlicke ghedaenten van broodt ende wijn: de onsienlicke gratie is het lichaem ende bloedt Christi, waer in besloten worden alle de schatten der gratien. Het nutten van dese gedaenten, met het ghene dat sy besluyten, bediedt de gheestelicke vermakinghe die de siele ontfanght door het nutten van het lichaem ende bloedt Christi: waer door sy ontfanght vermeerderinghe der gratie Godts ende wordt soo gheestelick ghevoedt, ende in deughden ghevoordert.

Wat moeten wy van dit H. Sacrament gheloouen?

Dese dry dinghen, elck euen vastelick en ontwijfelick.

+ 1. Dat de Offerande, die den Priester staende aen den autaer om de H. Misse te doen, by hem heeft, voor de consecratie niet anders en is dan waerachtich broodt ende naturelicken oprechten wijn; maer nae de Godlicke woorden der consecratie, die in de H. Misse gheschiedt, dat daer gheen sienlick broodt noch naturelicken wijn meer en is, dan alleen de

gedaenten van broodt ende wijn. Voordt, dat voor het lichamelick a broodt, 't welck onder de ghedaenten van broodt te voren was, nu is het waerachtich lichaem Christi; ende onder de ghedaenten van den wijn, voor den lichamelicken wijn, nu is het waerachtich bloedt Christi.

2. Dat in dit Godlick mysterie de substantie + ende het eyghen wesen van het broodt verandert wordt in het lichaem Christi: soo nochtans, dat onder de ghedaenten van het broodt niet alleen het lichaem Christi is, noch onder de ghedaente van den wijn alleen het bloedt Christi; maer onder elcke ghedaente is Christus gheheel, in siele ende lichaem, in vleesch ende bloedt, in menscheydt ende Godtheydt, leuende ende glorieus, ghelijck hy in den hemel is: want daer iet van het lichaem Christi is, daer is Christus gheheel.

3. Dat dese veranderinghe gheschiedt door + de woorden Christi, die den Priester in den persoon Christi daer spreeckt ouer het broodt ende ouer den wijn.

Bewijst ons de waerheyt van dit H. Sacrament uyt de H. Schrifture.

Dat Christus sijn waerachtich vleesch ons gelaten heeft voor eene spijse, ende sijn waerachtich bloedt voor eenen dranck, dat bewijst hy selfs met klare woorden in't seste capitel van S. Jans Euangelie.

b Het broot dat ick v geuen sal, is mijn vleesch.

c Ick ben het broodt des leuens.

d Mijn vleesch is waerachtichlick spijse, ende mijn bloedt is waerachtichlick dranck Soo wie mijn vleesch eet, ende mijn bloedt drinckt, die blijft in my, ende ick in hem.

+ Ende by S. Mattheum in't 26. capitel. Iesus heeft het broodt genomen, ende gebenedijdt, ende dat gebroken, ende heeft dat sijnen Discipelen gegeuen, ende gheseyt: Neemt ende eet, dit is mijn lichaem. Ende nemende den kelck, heeft hy gedanckt, ende heeft hen-lieden dien ghegheuen, segghende: Drinckt hier uyt altegader; want dit is mijn bloedt des nieuwen Testaments, het welck voor veel sal uytgestort worden, tot vergheuenisse der sonden.

Het selue hebt ghy Marci 14. 20. Luc. 22. 19. + Waer op den heylighen Cyrillus schrijft: Nae dat Christus selfs seght van het broodt, Dit is mijn lichaem; wie sal voordaen derren twijfelen? ende nae dat hy versekert, seggende, Dit is mijn bloedt; wie sal hem verstouten te seggen dat het sijn bloedt niet en is? Die water in wijn verandert heeft, en is hy niet weerdich gelooft te worden dat hy den wijn verandert in sijn bloedt? Dese leeringhe bevestight den H. + Apostel Paulus, schrijuende tot de Corinthien, als hy seght: Den kelck der benedictie, den welcken wy ghebenedijden, en is't niet eene mededeylinghe des bloedts Christi? ende het broodt dat wy breken, en is't niet eene mededeylinghe van het lichaem des Heeren? Bemerckt dat niemandt van iet mede en deylt met eenen anderen, 't en zy dat hy't in der waerheydt ontfanghe.

Bewijst ons, hoe dat nae de veranderinge der substantie van broodt ende wijn in het lichaem ende bloedt Christi, de gedaenten van broodt ende wijn blijuen konnen.

Om dit klaerlick te verstaen, ende vastelick te gheloouen, neemt voor exempel de huys-

vrouwe van Loth, waer af staet in den boeck Genesis, hoe dat sy met haren man ende hare + dochters uyt Sodoma treckende, ende haer hoofdt keerende nae de stadt, is verandert geweest in eenen soutsteen. Hier hebt ghy de veranderinghe, ende ghelooft die: merckt nu op de ghedaenten. Alle die desen steen saghen, en saghen niet anders dan de uytwendighe ghedaenten der huysvrouwe van Loth, te weten, hare grootte, hare figure, hare koleuren: 't en was nochtans Loths huysvrouwe niet, maer eenen soutsteen, bekleedt met hare ghedaenten. Soo dan, ghelijck de substantie van dese vrouwe, dat is, haer vleesch, bloedt, ende beenderen, is verandert geweest in sout, daer nochtans hare uytwendighe ghedaenten onverandert bleuen: alsoo geschiedt het oock in dit Godlick mysterie, waer in de substantie van het broodt verandert wordt in het lichaem Christi, rustende onder de gedaenten van het broodt; ende de substantie van den wijn in het bloedt Christi, rustende onder de ghedaenten van den wijn; soo dat men schijnt broodt ende wijn te sien, daer men nochtans niet anders en siet dan hunne suyuere ghedaenten.

Hoe kan een lichaem, dat soo groot is, in soo kleyne plaetse wesen?

Godt kan de gantsche wereldt besluyten in de grootte van eenen gemeynen appel, want hy almachtich is: hoe en sal hy dan sijn eyghen lichaem niet konnen stellen in de heylighe Hostie, die soo groot is? Christus selfs getuyght by S. Mattheum, dat Godt lichter + kan eenen kemel doen gaen door de ooge van

eene naelde, dan eenen rijcken mensch salich maken. Eenen kemel is meerder dan het lichaem Christi, ende de ooghe van eene naelde minder dan eenighe Hostie: Godt kan nochtans dat gedoen, te weten, veel rijcke menschen salich maken, (gelijck hy met der daedt doet) ende desvolgens eenen kemel doen gaen door d'ooghe van eene naelde: hoe veel te meer dan kan hy sijn lichaem stellen onder de gedaenten van broodt ende wijn: want dit veel lichter is.

Gheeft my eenighe exempelen, om te begrijpen dat het lichaem Christi in verscheyden plaetsen kan wesen.

Dit moeten wy begrijpen in de almoghenheyt Godts, die onse siele soo gemaeckt heeft, dat sy een alleen wesende, nochtans gheheel is in de rechte handt, ende geheel in den slincken voet, iae in elck deel van het lichaem, ende en is nochtans maer eene siele.

Ten tweeden, als wy geboren waren, onse siele en vervulde maer een lichaem van anderhaluen voet; die nu nochtans vervult, sonder haer uyt te recken, (want sy gheene grootte en heeft) een lichaem van ses voeten.

Ten derden, veel Heylighen hebben door Godts macht op den seluen tijdt in verscheyden plaetsen t'samen gheweest; als den heylighen Drogo by sijne schapen ende in de Kercke, S. Antonius de Padua in Italien ende in Spanien, etc. Soo kan oock Christus t'samen in duysent plaetsen wesen, want hy almachtich is.

En is't niet teghen de weerdicheydt van het glorieus lichaem Christi, dat het soo gheten wordt van den mensch?

Gheensins: want het en is tegen de weerdicheydt Godts niet, dat het Godlick wesen, het welck oneyndelick te bouen gaet in weerde de menscheyt Christi, in alle creaturen die wy eten, ende oock wechwerpen, ghevonden wordt; noch teghen de weerdicheydt van de Sonne, dat sy hare stralen gheeft op eenighe vuylicheydt deser wereldt. Voordt oock, het lichaem Christi en is gheene spijse onser lichamen, ende daerom en wordt het in ons niet verandert; maer is eene spijse onser sielen, onse begheerten Godlick makende, ende ons in hem veranderende: ende daerom, die soo lichamelick van dese spijse ghevoelen als van andere spijsen, zijn den Joden ghelijck, die dit Godlick mysterie al te sinnelick verstaende, + in de woorden Christi gheschandalizeert wierden; ende daer sy het verstant sijner woorden van hem hadden moeten verwachten, ghinghen wech, ende verlieten hunnen Salichmaker, ende bleuen in hunne ongheloouicheydt.

Waerom is dit H. Sacrament inghestelt?

1. Tot eene ghestadiche memorie van de + passie Christi.

2. Tot eenen pandt onser salicheydt, ende + versekeringe der hope die wy moeten hebben, dat wy eens Godts rijck sullen besitten, is't dat wy in de ghehoorsaemheydt van sijne geboden volherden.

3. Tot eene gheestelicke spijse onser sielen, die +

wy niet in ons, maer ons in haer verandert.

4. Tot een Sacrificie van de nieuwe Wet + Christi; het welck, nae de weerdicheydt der Wet, alle andere sacrificien te bouen gaet.

Wat eere zijn wy desen H. Sacramente schuldich?

De selue die wy schuldich zijn der almoghender Maiesteyt Godts: want wy hem onder die kenlicke ghedaenten waerachtichlick bekennen, eeren, ende aenbidden; want waer eenen van de Godlicke persoonen is, daer zijn sy alle dry.

Van de heylighe Misse.

Wat is de H. Misse?

De heylighe Misse is het eenich ende eygen uytwendich Sacrificie der nieuwer Wet Christi: waer in ons voorghehouden wordt het leuen, passie, ende doodt Christi; ende den Sone Godts Christus leuende ende glorieus Gode sijnen hemelschen Vader van den Priester voor leuende ende doode wordt opgeoffert.

Waerom wordt dit Godlick Sacrificie ghemeynelick Misse ghenoemt?

Missa is een Latijnsch woordt, ende oock Hebreeusch.

Als men dat neemt voor een Latijnsch woordt, bediedt het soo veel als Missio, Sendinghe; ende heeft sijnen oorspronck à Mittendo, van te senden.

De redenen, waerom dese hoochweerdige

Offerande Misse ghenoemt wordt, zijn:

Ten 1. Om dat in dit Sacrificie een Legaetschap gheschiedt tot Godt, voor leuende ende doode. In de eerste Misse, die Christus selfs in sijn laetste auendtmael ghedaen heeft, was Christus Legaet ende Oerande, beyde door sy-seluen: in alle de andere is hy Legaet door den Priester, ende Offerande door sy-seluen.

Ten 2. Om dat in het selue ons gherepresenteert wordt hoe dat Godt sijnen Sone ghesonden heeft om ons te verlossen: soo dat de Misse daer het Euangelie sijner menschwordinghe in ghelesen wordt, genoemt wordt Missus.

Ten 3. Om dat in’t heylich Sacrificie die Godlicke Offerande Gode door de handen des Priesters met veel ghebeden opgheoffert ende als ghesonden wordt. Dese redeneg heeft ons den gheleerden Hugo de S. Victore, in sijnen + tweeden boeck de Sacramentis.

Ten 4. Om dat tot vereeringhe van dit hoochweerdich Sacrificie de Enghelen uyt den hemel ghesonden worden; die oock het selue Gode presenteren: soo ons leeren aMagister in 4. Ende b S. Thomas.

Ten 5. Om dat nae het Sacrificie den volcke geoorloft wordt wech te gaen, ende als nae huys ghesonden wordt. Want den Priester seght: Ite, missa est. Gaet, ghy wordt gesonden: oft, v wordt toegelaten wech te gaen. Soo leght dit uyt den c H. Isidorus, d Rabanus, e Alcuinus, ende andere.

Dit woordt, Misse, gebruycken de H. Vaders, als seer gemeyn in hunne tijden. Den H. Ambrosius f schrijft: Ick ben ghebleuen in den dienst: ick hebbe gegonst Misse te doen, ende

Godt in de Offerande te bidden om sijnen + bijstandt. Den H. Augustinus seght: Inde lesse die men lesen sal in de Misse, sult ghy’t hooren.

Het is oock een Hebreeusch woordt, Missah, + ende staet Deuternomij in’t sestienste capitel, bediedende eene vrijwillighe Offerande: welck woordt, met de voorseyde sijne bediedenisse, Philippus Melanchthon selfs bekent ende uytleght. Dat de heylige Misse eene vrijwillige Offerande is, wordt ons voorseyt door + den Prophete Isaiam: Hy is opgeoffert geweest, om dat hy’t gewilt heeft. Welcke woorden + herhaelt worden in’t achtste capitel van de Wercken der Apostelen, in de t’samensprekinghe van Philippus den Diaken ende den gesneden Kamerlinck.

In dese Offerande is vervult het ghene dat Godt door den seluen Prophete voorseyt + heeft: Maer ghy sult des Heeren Priesters genoemt worden: onses Godts dienaers sal men v seggen: de sterckheydt der Heydenen sult ghy eten, ende in hunne glorie sult ghy v verheffen. Isaias vertoont daer het officie Jesu Christi, ende hoe de Heydenen door sijne dienaers tot het gelooue geroepen sullen worden. Wy waren die Heydenen, de welcke Christus nu voor sijn volck ende Kercke, in de plaetse van de wederspannighe Synagoge der Joden, verkoren heeft. Onse vromicheydt is het H. Sacrament, ende het hochweerdich Sacrifie der Misse: onse glorie is onse bekeeringhe, ende goede conversatie nae den eysch van onsen heylighen roep. De bedienders der nieuwer Wet, worden in de H. Kercke ghenoemt Priesters des Heeren, ende Dienaers

Godts. Sy eten onse sterckheydt: want sy in de Misse nutten die Godlicke spijse, de welcke als wy oock nutten, worden versterckt ter salicheyt. Sy verheffen hen in den Heere, als sy ons bekeert sien, ende deughdelick (nae Christi exempel ende vermaninghe) leuen.

Hoe oudt is de H. Misse?

Alsoo oudt als de nieuwe Wet, oft onse Christelicke Religie: want daer en kan geene Godlicke Wet oft Religie wesen, sonder t’samen te hebben een eyghen uytwendich Sacrificie, ende een uytwendich Priesterschap; soo dat dese dry dinghen, te weten, Wet, Priesterschap, ende Sacrificie, noodelick moeten beghinnen, blijuen, ende eynden t’samen; ende daerom de H. Misse is t’samen met de Christelicke Kercke begonst, is in haer gedurichlick tot noch toe ghebleuen, ende sal met haer blijuen tot het eynde der wereldt, nae Christi belofte, a die hy sijner Kercke ghedaen heeft.

Van wien is de H. Misse inghestelt, ende eerst ghebruyckt gheweest?

Van Christo onsen Salichmaker: want de voorseyde dry dinghen, te weten, de heylige Misse, de nieuwe Wet, ende het Priesterschap, hebben den seluen instelder Christum, den Sone Godts: die in sijn laetste auendtmael, dat hy voor sijne doodt te Jerusalem met sijne Apostelen gehouden heeft, makende sijn testament, oock dit heylich Sacrificie inghestelt ende eerst ghebruyckt heeft; soo ons dry bH. Euangelisten, de oudtste Griecksche ende Latijnsche Vaders, ende alghemeyne Concilien der H. Kercke, eendrachtichlick leeren.

Bewijst ons de H. Misse uyt het ghene dat Christus ghedaen heeft.

De heylighe Misse besluyt in haer dry besondere wercken. Het eerste is, de consecratie; het tweede, de opofferinghe; het derde, de nuttinghe.

Dat Christus gheconsacreert heeft, leeren ons dry Euangelisten, a Mattheus, Marcus, ende Lucas, als sy segghen: Iesus heeft het broodt ghenomen, ende gheseyt, Dit is mijn lichaem: ende nemende den kelck, heeft gheseyt, Dit is mijn bloedt des nieuwen Testaments. Met dese woorden heeft Christus het broodt verandert in sijn lichaem, ende den wijn in sijn bloedt, ende heeft alsoo de consecratie volbrocht: want soo luyden die woorden, ende anders zijn sy sonder eenige kracht, ende onwaerachtich; het welck te segghen, is eene groote blasphemie.

Dat Christus opgheoffert heeft, blijckt b Ten eersten, want Marcus seght, dat hy gebenedijdende het broodt, ghesproken heeft de voorseyde woorden; ende Lucas, dat hy ghedanckt heeft, dat is, tot een Sacrificie van danckbaerheydt tot Godt dat ghedaen heeft. Ten tweeden, het opofferen wordt naturelick besloten in't consacreren: ghelijck in de oude Wet alle die beesten wierden ghehouden Gode opgeoffert, de welcke oock sonder eenighe woorden ten voorseyden eynde ghedoodt ende op den autaer verbrandt wierden. Ten derden, Christus was Priester nae de orden van Melchisedech, soo b Dauid ende den c H. Apostel bewijsen. Daerom heeft hy eenich Sacrificie moeten doen, nae den eysch van

dit Priesterschap: anders soude hy te vergheefs desen naem ghedragen hebben. Maer hy en heeft gheen soodanich Sacrificie ghedaen, dan dit alleen in't laetste avendtmael. Volght dan, dat hy doen waerachtichlick opgheoffert ende Sacrificie ghedaen heeft.

Dat Christus dese heylighe Offerande genut heeft, is den algemeynen sin der H. Kercke, den welcken den H. Hieronymus a met dese woorden verklaert: Hy is den gast, ende het bancket: hy is die eet, ende die geten wordt. Het selue wordt ons bewesen uyt de figure Leuitici b in't seste ende seuenste; daer bevolen wordt, dat den Priester nemen soude van het Sacrificie, eer het volck daer af eten soude: welcke figure Christus doen vervult heeft.

Dit is dan het heylich Sacrificie der Misse, dat Christus inghestelt ende ghebruyckt heeft: dit is, dat hy alleen voor het eygen uytwendich Sacrificie sijner Kercke ghelaten heeft: dit is, dat t'alle tijden de H. Kercke met de selue woorden Christi ghebruyckt heeft: dit is, sonder het welck noch nieuwe Wet, noch Christelicke Religie, noch Priesterschap der Wet Christi ghewesen en kan.

Hoe sult ghy my bewijsen, dat Christus dit sijnen Apostelen, ende den Priesteren die hen souden naevolghen, bevolen heeft te doen?

1. Dit bewijst S. Lucas met Christi eygene woorden, de welcke zijn: Doet dat in mijner + ghedenckenisse. Met welcke woorden Christus sijne Apostelen Priesters maeckt, ende beveelt hen dit Sacrificie voor het eygen Sacrificie van hun Priesterschap te gebruyc-

ken. Dit bewijsen wy aldus: want onder die woorden, Doet dat, wordt bevolen, dat sy doen souden het ghene dat Christus doen gedaen heeft; te weten, het broodt nemen, Godt dancken, veranderen in het vleesch Christi, nutten, ende nae gelegenheyt den geloouigen uytdeylen: maer daer in is eygenlick besloten het Sacrificie der Misse: soo dan beveelt hy hen het Sacrificie der Misse. Voordt en is niemanden gheoorloft Sacrificie op te offeren sonder Priester te wesen; volght dan, dat hy t'samen hen Priesters maeckt, om dit alderweerdichste Sacrificie op te offeren. Maer hoe moeten sy dat opofferen? Christus bewijst dit, als hy seght, In mijner ghedenckenisse: dat is, tot memorie dat ick dit nu inghestelt ende ghedaen hebbe.

2. Het selue bewijst S. Paulus in sijnen eersten + brief tot de Corinthien, als hy seght: Ick hebbe van den Heere ontfangen het ghene dat ick v-lieden oock ghegeuen hebbe. Maer wat is dat, o heyligen Apostel? Te weten: Hoe dat den Heere Iesus, in den nacht als hy gheleuert wierdt, heeft genomen broodt, ende danckende heeft hy't ghebroken, ende geseyt: Neemt ende eet, dit is mijn lichaem, dat voor v sal gheleuert worden: doet dit in mijner ghedenckenisse. Ende voordt, bevestigende de waerheydt van de tegenwoordicheydt des lichaems ende bloedts Christi in dit H. Sacrificie, seght + hy: Den kelck der benedictie, den welcken wy ghebenedijden, en is't niet eene mededeylinghe des bloedts Christi? ende het broodt dat wy breken, (dat is, nutten) en is't niet eene mededeylinge van het lichaem des Heeren? te kennen gheuende, dat, gelijck iemandt met

eenen anderen van eenighe vruchten dan mededeylt, als hy die waerachtichlick, ende niet in eenighe figure, ontfanght; wy oock alsoo medegedeylt worden van het lichaem ende bloedt Christi, als wy dat met der daedt in het H. Sacrificie der Misse ende Sacrament des autaers ontfangen.

3. Dit bewijst oock dese redene. Christus a is eenen eeuwighen Priester, ende heeft een eeuwich Priesterdom nae de orden van Melchisedech. Volght dan noodelick, dat daer een Sacrificie wesen moet, het welck Christus tot den eynde der wereldt Gode sijnen Vader opoffert: anders waer hy eenen eeuwigen Priester sonder Sacrificie; het welck teghen de weerdicheydt Christi soude wesen. Maer daer en is gheen ander waerachtich Sacrificie in de heylighe Kercke, dat Christus dagelicks, als oppersten Priester, door sijne stadthouders Gode is opofferende, dan het Sacrificie der H. Misse. Volght dan, dat hy dit als sijn eyghen Sacrificie inghestelt heeft, sijnen Priesteren bevolen heeft, ende selfs dagelicks door hen-lieden, als oppersten ende eyghenen Priester, Gode opoffert.

Tot breedere kennisse van het ghene dat gheseyt is, bemerckt 1. Dat het Priesterschap van de nieuwe Wet geen ander Priesterschap en is, dan het Priesterschap Christi: die in alle de ghene die wettelicke Priesters gewijt worden, Priester is; ende door hen-lieden, als sijne stadthouders, de sonden vergheeft, het Sacrificie der Misse opoffert, ende door de Sacramenten sijne geestelicke schatten uytdeylt. 2. Dat in de heylige Misse den Priester in sijnen eyghenen persoon leest al dat voor

de consecratie gaet: maer als hy tot de consecratie nu gekomen is, soo bedient hy den persoon Christi; soo dat Christus, als oppersten Priester, door hem de selue woorden spreeckt, die hy in't laetste auendtmael ghesproken heeft, ende sijnen Vader dat H. Sacrificie opoffert voor sijne H. Kercke, ghelijck hy in het selue auendtmael ghedaen heeft.

Waerom hebben de H. Apostelen ende andere Ouerste van de H. Kercke by het werck Christi gaen voeghen verscheyden gebeden ende lessen uyt de H. Schrifture?

1. Om dat den heyligen Geest, die de Kercke in alles regeert, haer soo gheleert heeft.

2. Om dat Christus in sijn laetste auendtmael, veelsins belet, ende haestich wesende, alleen voorghehouden heeft het eyghen bloot werck van sijn H. Sacrificie; het welck uytwendich seer slecht is. Soo dan, op dat dit Godlick werck (dat in hem besluyt alle de weerdicheydt van Christi Wet) met meerdere reuerentie van den Priester volbrocht, ende van het volck aenschout soude worden, heeft de H. Kercke, Christi bruydt, daer by gevoeght sommige schoone ceremonien, lessen, ende gebeden, die dat souden vercieren ende alle sijne bediedenissen breeder uytleggen. Soo verciert eene rijcke moeder met kostelicke kleederen haer kindt, dat sy naeckt ter werelt brengt: soo vereert den Koninck sijnen eyghenen sone met edelmans ende dienaers. Den boom is vermakelicker in den somer dan in den winter, al is't dat het in beyde de tijden den seluen boom is. Het selue bemercken wy in dit God-

lick Sacrificie, dat altijdt het selue gheweest is, ende blijuen sal tot het eynde der wereldt, al is't dat het nu verciert is met verscheyden ceremonien, die ons bewijsen het leuen ende doodt Christi, die in de heylige Misse besloten zijn.

Leert my dan hoe dat de H. Misse een kort begrijp van het leuen ende doodt Christi is.

Dit sullen wy met korte woorden besluyten, volgende de dry deelen van de H. Misse, soo de H. Kercke die is gebruyckende.

Het eerste deel is van het beghinsel tot nae het Euangelie.

1. Den Introitus van de H. Misse, bediedt het groot verlangen dat de oude H. Vaders hadden tot de komste Christi.

2. Den Kyrie eleison, beteeckent het roepen der H. Patriarchen ende Propheten, versoeckende van Godt dese komste.

3. Den Gloria in excelsis, bediedt de geborte Christi.

4. Het ghebedt daer nae, beteeckent de presentatie ende offerande Christi in den tempel.

5. De Epistel, die gelesen wordt aen de slincke sijde van den autaer, beteeckent de predicatie van S. Jan Baptist, die het volck noodde tot Christum.

6. Het Graduael, bediedt de bekeeringe van het volck door S. Jans predicatie.

7. Het Euangelie, dat ghelesen wordt aen de rechte sijde van den autaer, beteeckent de predicatie Christi, die ons van de slincke sijde ouergeset heeft tot de rechte; dat is, van alle

tijdelicke dinghen tot de eeuwighe, ende van de sonde tot de gratie. Dat men dan ghebruyckt licht ende wieroock, bediedt dat het H. Euangelie de gantsche wereldt verlicht ende met goeden reuck der glorie Godts vervult heeft.

Het tweede deel is van nae het Euangelie, tot voor de communie des Priesters.

1. Den Credo, beteeckent de bekeeringhe der Apostelen ende Discipelen.

2. Het Offertorium, bediedt de offerande die Christus van sy-seluen met vierighe affectie dede aen Godt sijnen Vader, eer hy den Joden ouergheleuert wierdt om gekruyst te worden.

3. De secrete ghebeden, bedieden de secrete raden die de Joden teghen Christum onder malckanderen namen.

4. De Prefatie oft Voorrede, die men met klare voysen singht, ende haer eynde neemt in Osanna in excelsis, beteeckent den openbaren inganck dien Christus te Jerusalem op Palmsondach dede.

5. De secrete ghebeden daer nae, bedieden de sware passie Christi.

6. De opheffinghe van de H. Hostie, beteckent de verheffinghe Christi aen het Kruys.

7. Den Pater noster, bediedt het ghebedt dat Christus aen het Kruys ghedaen heeft.

8. De deylinghe van de H. Hostie, beteeckent den steke van de lancie.

9. Den Agnus Dei, bediedt de tranen van de dry Marien, als men Jesum afdede van het Kruys.

Het derde deel is van de communie tot het eynde.

1. De communie van den Priester, beteeckent de begrauenisse Christi.

2. Het ghene dat nae de communie met vreughdt ghesonghen wordt, bediedt de glorieuse verrijsenisse Christi.

3. Den Ite, missa est, beteeckent de hemelvaerdt Christi.

4. De benedictie van den Priester, bediedt de komste van den H. Gheest.

5. Het Euangelie in het eynde der Misse, beteeckent de predicatie der Apostelen, die beginsel gaf aen de bekeeringe der Heydenen.

Wat leeren de H. Vaders van het H. Sacrificie der Misse?

De Bischoppen van het H. Concilie van Constantinopelen, 't welck men Trullanum noemt, bekennen dat S. Jacobus den minderen, + Apostel ende Bischop te Jerusalem, den Canonem ghemaeckt heeft, die de Griecken in hunne Misse ghebruycken.

Wy hebben de Misse van S. Marcus Euangelist, ten dienste van die van Alexandrien + gheschreuen, die sy als-nu noch in Egypten ghebruycken.

De Diakens ende Priesters van Achaien schrijuen, soo sy't ghehoort ende ghesien hebben, dat S. Andreas dese woorden gesproken + heeft tot den President van Achaien: Ick offere daghelicks den almoghenden Gode, niet stieren vleesch, maer het suyuer Lam op den autaer: wiens vleesch als het Christen volck gheten heeft, soo blijft het Lam noch gheheel, dat gheoffert was.

a S. Martialis, eenen van de 72 Discipelen Christi, seght alsoo: Het ghene dat de Ioden uyt haet gedoodt hebben, te weten, Christum, meynende sijnen naem te niet te doen, dat offeren wy gheheylight op den autaer t'onser salicheydt: want dat heeft onsen Heere ons bevolen te doen tot sijner ghedenckenisse. Ireneus b seght: Christus heeft sijnen Discipelen in't laetste auendtmael een Sacrificie leeren offeren, als hy die Godlicke woorden op't broodt ende wijn sprack. Het welck de geheele werelt door gheoffert wordt van de H. Kercke, die't van de Apostelen ontfanghen heeft.

Den H. Augustinus c schrijft: Door de oude Sacrificien wierdt dit een Sacrificie beteeckent; in het welck geschiedt waerachtighe vergheuenisse der sonden.

Cyrillus d seght: Wy offeren Christum, die voor onse sonden ghedoodt is gheweest; op dat wy hem souden versoenen ouer onse sonden.


Vorige Volgende