Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

De X X V. lesse.
Van het eeren der beelden.

Is't teghen Godts ghebodt, dat wy de beelden maken ende eeren?

Geenssins: want de Catholijcken en houden die niet voor Goden, maer alleen voor

[p. 132]

houte, aerde, ende kopere figuren, ende representatien oft bediedenissen van de deughdtsaemheydt der Heyligen, die men daerom tot hunner eere maeckt.

Wat leert ons de H. Schrifture van de beelden?

Aldereerst, dat Godt beelden ghemaeckt ⁺ heeft. Genesis in't tweede: Aldus heeft dan Godt den Heere den mensch ghemaeckt van slijm der aerde. ende: Hy heeft eene vrouwe gesticht van de ribbe die hy uyt Adam ghenomen hadde.

2. Dat Godt selfs de beelden gheeert heeft: want (op dat wy blijuen in het selue exempel) hy heeft desen sijnen twee voorseyden beelden ^a leuende sielen ghegheuen, ende ^b heerschappije ouer alle sienlicke creaturen: het welck eene uytnemende eere gheweest is.

3. Dat Godt bevolen heeft beelden te maken, ende die te eeren, ende anderwerf die gheeert heeft. Hy spreeckt tot Moysen Exod. 25. Ghy ⁺ sult twee Cherubinnen maken; niet van slechte materie, maer, op dat sy soo veel te weerdigher souden wesen, van gheslaghen goude: ende sult die stellen in de alderheylichste plaetse, op beyde de sijden van den ghenaden-stoel: ende ick sal die beelden eeren; want van daer sal ick gebieden, ende tot v spreken. Het volck knielde oock voor dese beelden, als sy Godts woordt ontfinghen, oft iet van hem begheerden. Desghelijcks Numer. 21. Godt heeft gheseyt ⁺ tot Moysen: Maeckt een metalen serpent, ende stelt dat voor een teecken: te weten, van den ghekruysten Salichmaker die komen sal, soo ons den ^c Wijsen-man dat bediedt. Godt heeft oock bevolen, dat sy het serpent eeren

+ Gen. 2. 7.
Gen. 2. 22.

a Gen. 2. 7.

b Gen. 1. 28.

+ Exod. 25. 18.

+ Num. 21. 8.

c Sap. 16. 7. 8.

[p. 133]

souden: ende heeft in de ghene die't met eerbiedinghe ende ghelooue aensaghen, mirakel ghedaen, hen genesende van de beten der vierigher serpenten, als hy seght: Soo wie gheslaghen zijnde van de vierighe serpenten dat aensiet, sal leuen; dat is, sal ghesondtheyt verweruen: anders sal hy steruen van de vierige beten. Dat den tempel van Salomon vol gegoten ende ghesneden beelden was, leert ons klaerlick de H. Schrifture. Want sy seght, Dat daer was eene ^a gelijckenisse van eene zee, ^b van twelf ghegoten ossen, ^c vier-hondert granaet-appelen, ^d Cherubinnen, palmboomen, ende ander verre uytstekende beeldtwerck: het welck Salomon al met goudt ouerdeckt ende verciert heeft, ende is Gode aengenaem gheweest.

Hoe is't te verstaen, dat Godt seght Exodi 20. Ghy en sult gheene ghelijckenisse maken?

Dit legt Godt selfs klaerlick uyt Leuit. 26. ⁺ als hy seght: Ghy en sult voor v geenen afgodt oft ghesneden beeldt maken, om die te aenbidden; want ick ben den Heere uwen Godt. De Joden woonden onder de afgodisten: dus verbiedt hen Godt de afgodisten in hunne afgoderije nae te volghen; te weten, dat sy gheene beelden en souden maken als afgoden, om die voor hunne Goden te aenbidden: want (seght hy) Ick ben den Heere uwen Godt.

Hoe is't te verstaen, dat de Catholijcke Kercke den beelden eere aendoet?

Niet soo, als oft sy de bloote materie, daer de beelden af ghemaeckt zijn, eerde; maer

a 2. Par. 4. 2.

b 2. Par. 4. 4.

c 2. Par. 4. 13.

d 3. Reg. 6. 35.

+ Leuit. 26. 1.

[p. 134]

dat sy den Heylighen selfs in hunne beelden ende figuren eere aendoet: soo dat dese eere versamelick ende t'samen den Heyligen ende hunnen beelden toekomt, oft gedaen wordt. Aldus eert den sone sijnen ouerleden vader in sijn beeldt dat hy bewaert: soo eeren de ondersaten den Koninck in sijn beeldt dat sy verheffen.

Is dat Gode aenghenaem?

Jae't: want 1. Godt selfs heeft de beelden van sijne Enghelen, ende andere dinghen geeert, ende laten stellen in sijnen tempel te Jerusalem, soo wy nu bewesen hebben.

2. Hy heeft tot alle tijden groote weldaden bewesen allen den genen die de beelden gheeert hebben; ende seer grouwelick ghestraft, diese veracht hebben: soo alle oude ende vermaerde Historien betuyghen, ende niemandt wederleggen en kan, dan die alle de wereldt wilt heeten lieghen, ende sy-seluen alleen wetich, als eenen sot, vertoonen.

3. Om dat wy door de beelden verheffen ende maken groot ende weerdich de bouen-naturelicke gauen ende wercken Godts, die hy door sijne Heylighen ghedaen heeft: die sonder de beelden van luttel menschen souden geweten ende bekent zijn, ende lichtelick gantsch verduystert worden

Waerom is't dat men noch de beelden ghebruyckt?

De heylighe Vaders gheuen dese redenen. S. Gregorius ^a segt, dat het boecken der simpeler menschen zijn: want sy daer uyt leeren

a Lib. 7. Regist. epist. 105.

[p. 135]

wat de Heylighen ter eere Godts ghedaen hebben.

S. Damascenus leert, dat sy ons ververschen ⁺ de memorie der dingen die sy gedaen oft geleden hebben: want sonder het aenschouwen der beelden, en souden wy dickwijls noch Godts noch sijner Heylighen ghedachtich wesen.

S. Athanasius seght, dat sy ons verwecken ⁺ tot het naevolghen van de deughden der Heylighen.

Waerom haten de ketters soo de beelden?

1. Om dat den duyuel die haet, wiens dienaers sy zijn: want de knapen moeten hunnen meester volghen.

2. Om dat de Heylighen hier-naemaels de ketters sullen oordeelen, ende van het rijck Godts bannen: daerom en verdragen sy niet, dat men die hier eenichssins sal eeren.

3. Om dat het ghedurich ghebruyck van de beelden der Heyligen in de Roomsche Kercke, klaerlick bewijst de eenvormicheydt van ons ghelooue met het ghelooue der Heylighen, der welcker beelden wy eeren: want wy besonderlick door hunne beelden in hen-lieden eeren, dat sy de waerheydt van het selue gelooue ende religie, dat wy nu hebben, heylichlick beleeft ende met de doodt bevestight hebben. Maer want de ketters nieuwe vonden ende menschelicke versieringhen voor het oprecht ghelooue uytgeuen, welcke hunne boosheyt door de beelden der Roomscher Kercke ontdeckt wordt, arbeyden sy om alle deughdelicke beelden te vernielen.

+ Lib. 4. orthod. fid. c. 17.

+ Serm. contra Idola.

[p. 136]

Waerom haet den duyuel soo de beelden der Heylighen?

Om dat de Heyligen hem verwonnen ende gantsch ondergheworpen hebben. Hierom en kan hy niet lijden dat men in sulcke maniere hen sal eeren, door de welcke andere oock verweckt worden om hem van ghelijcken kloeckelick te wederstaen, ende te verwinnen.

Haten de ketters alle sorten van beelden?

Neen sy, ghelijck oock en doet den duyuel: want sy en haten niet oneerlicke beelden, die sy menichvuldichlick in hunne huysen, als oneerlicke bordeelen, verheffen, om eenen-iegelicken te verwecken tot onkuyscheyt; maer haten alleen de beelden Christi ende der Heylighen, die ons verwecken ter deughdt, ende tot heylicheydt: waer uyt men lichtelick kan begrijpen, hoe verre sy van Godt ende sijne gratie, van alle oprechte deughden ende salicheydt zijn, ende hoe nae dat sy zijn den helschen vijandt, sijner duysternissen, ende sijnen rijcke, als sy hem in alles soo volghen, ende soecken te behaghen, tot verminderinghe van d'eere Christi.

Wat beelden moeten alle Christenen besonderlick hebben in hunne huysen?

1. Een Crucifix van onsen Salichmaker: als een klaer teecken van hunnen Christelicken roep, ende gheestelicken standaerdt van hunnen gheestelicken strijdt.

2. Een beeldt van Maria de Moeder Godts: om harer altijdt ghedachtich te wesen, ende hare affectie tot hen te verwecken.

[p. 137]

3. Eenige andere deuote schilderijen: om daer mede hunne huysen te vercieren, de aensienders te vermaken, ende soo hen-seluen ter deughdt te verwecken.